Την έκρηξη ενός πελώριου υποθαλάσσιου ηφαιστείου που βρίσκεται σε βάθος 1.200
μέτρων στον Ειρηνικό Ωκεανό μαγνητοσκόπησαν για πρώτη φορά επιστήμονες.
Καθώς κατάφεραν να πλησιάσουν με υποβρύχιο ρομπότ την καυτή λάβα σε απόσταση μόλις 10 μέτρων, οι επιστήμονες συνέλεξαν πολύτιμα δείγματα πετρωμάτων και μάγματος ώστε να κατανοήσουν καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο τα υποθαλάσσια ηφαίστεια διαμορφώνουν το ανάγλυφο του ωκεάνιου πυθμένα.
Μάλιστα εκτιμάται ότι υπάρχουν περίπου 5.000 υποθαλάσσια ηφαίστεια στη Γη και πολλά από αυτά εκχέουν το 75% του μάγματος που απελευθερώνεται συνολικά στον πλανήτη μας από κάθε είδους ηφαιστειακή δραστηριότητα.
Η επιχείρηση παρακολούθησης του ηφαιστείου Δυτική Μάτα, που βρίσκεται 200 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά των Νησιών Σαμόα, οργανώθηκε από το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ και το Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο Γουντς Χολ. Με τη βοήθεια ενός ρομποτικού υποβρυχίου, οι επιστήμονες «καταδύθηκαν» στον βυθό του Ειρηνικού Ωκεανού και παρακολούθησαν το σπάνιο υπερθέαμα της έκρηξης. «Ήταν η πρώτη φορά που μας δόθηκε η δυνατότητα να εξετάσουμε από απόσταση αναπνοής τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούνται στο πέρασμα των αιώνων τα νησιά στους ωκεανούς, καθώς και τα υποθαλάσσια ηφαίστεια» λέει η Μπάρμπαρα Ράνσομ, η οποία είναι επικεφαλής επιστήμονας στη Διεύθυνση Ωκεάνιων Επιστημών του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών.
Μικροοργανισμοί. Το ηφαίστειο της Δυτικής Μάτα έχει μήκος 9 χλμ. και πλάτος 6 χλμ., ενώ η βάση του βρίσκεται σε βάθος περίπου 3 χλμ. από την επιφάνεια της θάλασσας, σε μικρή απόσταση από το υποθαλάσσιο ρήγμα Τόνγκα Κερμαντέκ. Εκεί, η λιθοσφαιρική πλάκα του Ειρηνικού Ωκεανού βυθίζεται κάτω από την πλάκα της Αυστραλίας.
Η φωτογραφική μηχανή του υποβρυχίου κατέγραψε μεγάλες φυσαλλίδες λειωμένης λάβας με διάμετρο ενός μέτρου, οι οποίες διαλύονταν σε μικρότερες καθώς έρχονταν σε επαφή με το κρύο νερό της θάλασσας. Επίσης κινηματογραφήθηκαν πίδακες λάβας να απελευθερώνονται από τα έγκατα της Γης. Ήταν η πρώτη φορά που οι ερευνητές παρακολούθησαν την κίνηση της λάβας στον πυθμένα και αυτό επειδή η πίεση του νερού σε βάθος μεγαλύτερο από 1 χλμ. περιόριζε τη βίαιη έκρηξη του ηφαιστείου, όπως ανέφερε ο Γιόσεφ Ρέσινγκ, χημικός ωκεανογράφος στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον.
Τα περισσότερα υποθαλάσσια ηφαίστεια βρίσκονται στα όρια κίνησης των λιθοσφαιρικών πλακών που υπάρχουν στον φλοιό της Γης. Στις περιοχές αυτές σχηματίζονται οι λεγόμενες ωκεάνιες ράχες που είναι τεράστιες υποθαλάσσιες οροσειρές. Πολλά από τα υποθαλάσσια ηφαίστεια ονομάζονται θαλάσσια όρη και το ύψος τους φθάνει τα 1.000 έως και 4.000 μέτρα πάνω από τον πυθμένα. Οι επιστήμονες λένε ότι το 80% των ηφαιστειακών εκρήξεων στη Γη γίνονται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών έχει δημιουργήσει πολλά υποθαλάσσια ηφαίστεια και στην Ελλάδα. Στο νότιο μέρος της Κρήτης ο θαλάσσιος πυθμένας της αφρικανικής λιθοσφαιρικής πλάκας καταβυθίζεται κάτω από τις παρυφές της ευρωπαϊκής λιθοσφαιρικής πλάκας. Εκεί, καθώς η βυθιζόμενη αφρικανική πλάκα φτάνει σε βάθος 20 έως 100 χιλιομέτρων, ο ωκεάνιος πυθμένας τήκεται.
Ηφαίστειο-φάντασμα «ένωσε» την Κω
Ένα από τα υποθαλάσσια ηφαίστεια της Ελλάδας είχε προκαλέσει στην περιοχή των Δωδεκανήσων μια τεράστια έκρηξη πριν από 160.000 χρόνια.
Βρισκόταν στον πυθμένα της θάλασσας, ανάμεσα στην Κω και τη Νίσυρο, σε βάθος μεγαλύτερο από 600 μέτρα! Εκεί οι επιστήμονες ανακάλυψαν πρόσφατα το ανάγλυφο του κρατήρα του, λύνοντας με αυτόν τον τρόπο ένα μεγάλο αίνιγμα που προβλημάτιζε για πολλά χρόνια τους γεωλόγους. Το αρχέγονο αυτό ηφαίστειο σίγησε ύστερα από εκείνη τη σφοδρή έκρηξη και με το πέρασμα του καιρού σκεπάστηκε από ιζήματα πάχους περίπου 40 μέτρων. Πολλές χιλιετίες αργότερα δημιουργήθηκε στη θέση του ένας άλλος υποθαλάσσιος κρατήρας, ο οποίος ονομάστηκε «Άβυσσος» και συνεχίζει να είναι ενεργός, χωρίς όμως να αποτελεί κίνδυνο για τα νησιά που βρίσκονται στο νοτιοανατολικό αυτό κομμάτι του αιγαιακού χώρου. Το ηφαίστειο-φάντασμα δημιουργήθηκε στην υποθαλάσσια λεκάνη της Ανατολικής Κω και τα πυροκλαστικά υλικά που εκτοξεύτηκαν σχημάτισαν γύρω από τον κρατήρα του ένα στρώμα πάχους 120 μέτρων, που σταδιακά ελαττώνεται σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων. Όταν έγινε η έκρηξη, η Κως αποτελείτο από δύο ξεχωριστά νησιά (τον Κέφαλο και τον Δίκαιο) και στη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στην Κω και την Τήλο δεν υπήρχε άλλο νησί, καθώς όλα τα γύρω νησιά (Νίσυρος, Γυαλί, Περγούσα, Παχειά και Στρογγυλή) δημιουργήθηκαν από τη δράση ηφαιστείων μεταγενέστερα. Τα πυροκλαστικά υλικά που εκτοξεύτηκαν «ένωσαν» τον Κέφαλο και τον Δίκαιο προσδίδοντας στην Κω τη μορφή που έχει σήμερα.
Διαφορετικού τύπου ηφαίστεια που εκλύουν παγωμένο μεθάνιο (υδρίτης) υπάρχουν και στη θαλάσσια περιοχή νοτίως του Καστελλόριζου. Εκεί βρίσκεται η υποθαλάσσια βραχώδης οροσειρά του Αναξίμανδρου, σε βάθος που κυμαίνεται από 1.000 έως 3.000 μέτρα. Τα ηφαίστεια αυτά, που έχουν ηλικία μερικές δεκάδες έως εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, κρύβουν κάτω από τον κρατήρα τους μεγάλες ποσότητες παγωμένου μεθανίου. Οι κρατήρες των συγκεκριμένων ηφαιστείων έχουν διάμετρο από 500 μέτρα έως και 2 χιλιόμετρα.
