ΔΡΟΜΟΙ

Η απορία…

… που φέρνει αντιμέτωπους τους ψυχιάτρους με τους οικονομολόγους μάς βασανίζει και εμάς: Είναι η αυτοκτονία μια ορθολογική απόφαση; Η διαμάχη άρχισε το 1974, όταν δύο οικονομολόγοι του Πανεπιστημίου Πρίνστον επινόησαν ένα μαθηματικό μοντέλο για να ερμηνεύουν τις αυτοκτονίες. Παραδέχονται πως πολλές αυτοκτονίες είναι απολύτως παράλογες. Όμως, οι δύο οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι πολλές άλλες μπορούν να ερμηνευθούν από την οικονομική θεωρία. Λένε μάλιστα πως η αξία της ζωής μπορεί να υπολογιστεί με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που υπολογίζεται η αξία μιας επιχείρησης. Και ακόμη ευκολότερα. Με τον εξής απλό μαθηματικό τύπο: Μετρήστε όλη την ευτυχία που μπορεί να περιέχει μια ζωή. Ύστερα αφαιρέστε το κόστος για την επίτευξη αυτής της ευτυχίας. Αν το καθαρό υπόλοιπο είναι μικρότερο του μηδενός, τότε η αυτοκτονία είναι μια λογική επιλογή.

Η θεωρία…

… αυτή μάζευε σκόνη στο ράφι τις τελευταίες δεκαετίες. Ώσπου, ο Ντέιβ Μαρκότ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, της έδωσε μια νέα ώθηση, όταν αναρωτήθηκε τι απογίνονται οι άνθρωποι σαν τον Τζόουνς, ύστερα από μια αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας. Σε καθεμιά επιτυχημένη αυτοκτονία αντιστοιχούν 20 αποτυχημένες. Έρευνες έχουν δείξει πως όσο αυξάνεται το ατομικό εισόδημα τόσο περιορίζονται οι τάσεις αυτοκτονίας. Προφανώς, το χρήμα μπορεί και αγοράζει έστω λίγη ευτυχία (τουλάχιστον όση χρειαζόμαστε για να διατηρείται η αξία της ζωής μας πάνω από το μηδέν). Στις δικές του έρευνες, που έγραψε γι΄ αυτές το περιοδικό «Σλέιτ», ο καθηγητής Μαρκότ διαπίστωσε πως, ύστερα από μια αποτυχημένη απόπειρα, το εισόδημα εκείνων που την επιχείρησαν αυξάνεται κατά 20,6%. Μάλιστα, όσο πιο σοβαρή είναι η απόπειρα τόσο πιο μεγάλη είναι η βελτίωση του εισοδήματος.

Ο Αριστοτέλης…

… υποστήριζε πως «ευτυχία είναι το όνομα του καλού», δηλαδή τιμές, πλούτη και υγεία. Το αντίθετο πίστευε ο κυνικός Διογένης, που συνιστούσε οικονομία δυνάμεων, γιατί όλα τα άλλα- επιστήμες, μουσική- δεν ήταν παρά χασομέρι. Ο Σωκράτης έβρισκε την ευτυχία στην αυτοκυριαρχία, ο Πλωτίνος στη φυγή από το σώμα και τον κόσμο, ο Αυγουστίνος στο υπερπέραν. Με τον Διαφωτισμό έρχονται τα πάνω-κάτω με τον Ντιντερό που θα διακηρύξει πως η ευτυχία είναι χρέος. Και σαν να μην έφτανε αυτός, ο Λαμετρί θα δικαιώσει τους κλέφτες και τους δολοφόνους και θα πεθάνει από λαιμαργία, καταβροχθίζοντας πατέ. Για όλα αυτά γράφουν στην «Ιστορία της ευτυχίας» η Φούλβια ντε Λουίζ και ο Τζουζέπε Φαρινέτι.

Η ευτυχία…

… είναι τελικά μια εξαιρετικά περίπλοκη υπόθεση. Από το να την επιδιώκει κανείς, ίσως είναι προτιμότερο να διαβάζει ένα βιβλίο γι΄ αυτήν, συντροφιά με την αγαπημένη του πολυθρόνα. (Άλλωστε, ποιος ευτυχισμένος άνθρωπος θα καθόταν ποτέ να διαβάσει ένα τέτοιο βιβλίο;).