Αναζήτηση
Το γιατί και πώς από ένα ζωικό είδος προκύπτουν ξαφνικά δύο διαφορετικά
μεταξύ τους είδη είναι ένα ερώτημα που βασανίζει τους εξελικτικούς βιολόγους
από την εποχή του Δαρβίνου. Φαίνεται όμως ότι το μυστικό της εξέλιξης των
ειδών κρύβεται στις πεταλούδες.
|
|
Πεταλούδες Agrodiaetus. Επιστήμονες διαπίστωσαν ότι συγγενικά είδη της
πεταλούδας αυτής αναπτύσσουν διαφορετικά σχέδια και χρώματα στα φτερά τους,
ώστε να μπορούν να ξεχωρίζουν εύκολα το είδος στο οποίο ανήκει ένα υποψήφιο
ταίρι και να εμποδίζεται η διασταύρωση συγγενικών ειδών H βιοποικιλότητα του
πλανήτη μας είναι ιδιαίτερα πλούσια και η εμφάνιση δύο διαφορετικών ειδών που
προκύπτουν από ένα είδος αποτελεί φαινόμενο που συμβαίνει τακτικά. Όμως, οι
επιστήμονες δεν μπορούσαν να εντοπίσουν μέχρι σήμερα τις δυνάμεις που το
προκαλούν. Τώρα ερευνητές οι οποίοι μελέτησαν μια οικογένεια πεταλούδων
πιστεύουν ότι έγιναν μάρτυρες μιας διαδικασίας, η οποία μπορεί να καταλήξει
στη δημιουργία ενός διακριτού είδους. H ομάδα των επιστημόνων του αμερικανικού
Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ ανακάλυψε ότι κάποια είδη πεταλούδων, μολονότι
έχουν στενή σχέση μεταξύ τους και ζουν στην ίδια γεωγραφική περιοχή,
παρουσίαζαν ασυνήθιστα διαφορετικά χαρακτηριστικά στα φτερά τους.
«Ενίσχυση»
Τα χαρακτηριστικά αυτά φαίνεται πως δημιουργήθηκαν σαν διακριτικό της ομάδας,
ώστε να μπορούν δηλαδή οι πεταλούδες να ξεχωρίζουν εύκολα το είδος στο οποίο
ανήκει ένα υποψήφιο ταίρι. H διαδικασία αυτή, που αποκλήθηκε «ενίσχυση»,
εμποδίζει τη διασταύρωση στενά συγγενικών ειδών. Έτσι, οι πεταλούδες
διαφοροποιούνται ακόμη περισσότερο και ευνοείται η δημιουργία διαφορετικών
ειδών. Μολονότι οι επιστήμονες διατύπωναν εδώ και χρόνια εικασίες για τον
μηχανισμό αυτόν, σπάνια είχε παρατηρηθεί στη φύση. «Το φαινόμενο της ενίσχυσης
είναι ένας από τους πολύ λίγους μηχανισμούς με τους οποίους η φυσική επιλογή
διαδραματίζει ρόλο στη δημιουργία διαφορετικών ειδών», λέει ο Νικολάι Καντούλ
του Χάρβαρντ, που συνυπογράφει την έρευνα.
Απομόνωση
Για να καταλήξει αυτή η διαφοροποίηση σε νέο είδος, δύο κλάδοι του ίδιου
είδους πρέπει να σταματήσουν να ζευγαρώνουν μεταξύ τους για αρκετό καιρό ώστε
να διαφοροποιηθούν γενετικά. Ο πιο προφανής τρόπος με τον οποίο μπορεί να
συμβεί αυτό είναι η γεωγραφική απομόνωση. Αν μια οροσειρά ή ένας ποταμός
υποχρεώσει έναν πληθυσμό ζώων να ζει χωριστά για εκατοντάδες γενιές, είναι
πιθανόν, αν ξανασυναντηθούν, να μην μπορούν πλέον να ζευγαρώσουν μεταξύ τους.
H γεωγραφική απομόνωση όμως δεν είναι αρκετή για να εξηγήσει κάθε δημιουργία
νέου είδους. Είναι σαφές πως οργανισμοί διαφοροποιούνται μερικές φορές ακόμη
κι αν δεν υπάρχει ποτάμι ή βουνό που να τους χωρίζει. Ο άλλος μηχανισμός που
μπορεί θεωρητικά να διαιρέσει ένα είδος είναι η «αναπαραγωγική απομόνωση».
Αυτή συμβαίνει όταν οργανισμοί, μολονότι δεν είναι φυσικά χωρισμένοι,
«επιλέγουν» να μην αναπαραχθούν μεταξύ τους, προκαλώντας έτσι γενετική
απομόνωση, που είναι το ίδιο πράγμα. H αναπαραγωγική απομόνωση είναι πιο
συγκεχυμένη και δυσκολότερο να εντοπιστεί από τη γεωγραφική απομόνωση, γι’
αυτό οι βιολόγοι είναι τόσο ενθουσιασμένοι μ’ αυτή την οικογένεια των
πεταλούδων.
Πολύχρωμα φτερά
H ομάδα του Χάρβαρντ έκανε την ανακάλυψη ενώ μελετούσε την πεταλούδα
Agrodiaetus, την οποία μπορεί κανείς να βρει σ’ ένα εκτεταμένο οικοσύστημα
στην Ασία. Τα θηλυκά άτομα είναι καφέ, ενώ τα αρσενικά εμφανίζουν στα φτερά
τους ποικιλία χρωμάτων που κυμαίνονται από το ασημένιο και το μπλε ώς το καφέ.
Ο δρ. Καντούλ και οι συνάδελφοί του διαπίστωσαν ότι, αν στενά συγγενικά είδη
της Agrodiaetus χωριστούν γεωγραφικά, τείνουν να παραμένουν αρκετά παρόμοια,
να μην αναπτύσσουν δηλαδή διαφορετικά χαρακτηριστικά. Αλλά ακόμη και όταν
στενά συγγενικά είδη ζουν δίπλα-δίπλα, παρατήρησαν οι ερευνητές, συχνά
γίνονται εντυπωσιακά διαφορετικά. Αυτό αποθαρρύνει το ζευγάρωμα μεταξύ των
διαφορετικών ειδών και ενθαρρύνεται έτσι η γενετική απομόνωση και η
διαφορετικότητα.
Ο λόγος για τον οποίο η εξέλιξη ευνοεί την εμφάνιση διακριτών χαρακτηριστικών
σε συγγενικά είδη που ζουν δίπλα-δίπλα είναι ότι η υβριδοποίηση δεν είναι
συνήθως κάτι επιθυμητό. Μολονότι πολλά από τα είδη της Agrodiaetus είναι
αρκετά συγγενή γενετικά για να ζευγαρώσουν, το υβρίδιο που θα είναι ο απόγονός
τους θα είναι αδύνατο και λιγότερο πιθανό να επιβιώσει. Γι’ αυτό η φυσική
επιλογή ευνοεί τρόπους διάκρισης των ειδών με την ανάπτυξη διακριτών
χαρακτηριστικών.
