διακοπές Άγραφα

«Χώρα τραχεία… κόλασις ορέων» αναφέρει η Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια

και άδικο δεν έχει. Οι παλιοί λένε πως όταν ο Θεός έφτιαχνε τον κόσμο περνούσε

το χώμα από σήτα. Αφού στρώθηκαν οι εύφοροι κάμποι, στο τέλος του έμειναν κάτι

μεγάλες πέτρες-χοντράδια. Έκανε μια και τις έριξε όλες στ’ Άγραφα!

Σ’ αυτόν τον δύσκολο τόπο θα σας προτείναμε να ταξιδέψετε. Και δεν είναι

μονάχα οι εικόνες που θα σας συναρπάσουν. Αυτό είναι ένα ταξίδι ψυχής, για

εκείνους που μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί της. Τα Άγραφα είναι μια «χώρα»

δύσκολη, δύσβατη, μοναχική κι αδούλωτη. Είναι ένα μέρος τραχύ, άγριο, αλλά με

ευαίσθητους και γλυκούς ανθρώπους. Είναι ο τόπος εκείνος που ακόμα σου

απλώνουν το χέρι να σε αγγίξουν, θέλοντας να νιώσουν τη ζεστασιά της παλάμης

σου για να δουν ποιος είσαι. Είναι ένα σημείο στον χάρτη που κανείς δεν

μπόρεσε ακόμα να καταγράψει με ακρίβεια γιατί… δεν γίνεται! Ποιος θα

ασχοληθεί την σήμερον ημέρα με τα Άγραφα;

Αν υπάρχει ένας δήμος στην Ελλάδα που δεν έχει ούτε μία σπιθαμή ασφάλτου στο

οδικό του δίκτυο, είναι αυτός των Αγράφων. Αν υπάρχει μια περιοχή που δεν

καλύπτεται από τα λεωφορεία του ΚΤΕΛ εδώ πολλά χρόνια είναι αυτή των Αγράφων.

Ένα ποτάμι, ο Αγραφιώτης, χωρίζει τα Άγραφα σε ανατολικά και δυτικά, ενώ ένα

ορεινό πέρασμα στα Τρία Σύνορα χωρίζει κομμάτι της Ευρυτανίας από αυτό της

Καρδίτσας. Την αίγλη των Αγράφων διεκδικούν και άλλα, πιο μακρινά χωριά, όπως

ο Φουρνάς και η Ρεντίνα, ενώ δύο τεχνητές λίμνες, του Ταυρωπού (ή Πλαστήρα)

στα βόρεια και των Κρεμαστών στα νότια οριοθετούν με τον δικό τους τρόπο την

προέκταση της οροσειράς της Πίνδου στη Στερεά Ελλάδα. Την οροσειρά των Αγράφων

διαρρέουν ονομαστά ποτάμια όπως ο Αχελώος, ο Αγραφιώτης, ο Μέγδοβας

(Ταυρωπός), ο Πάμισος, ενώ εκατοντάδες ρεματιές κάνουν το τοπίο ανάμεσα στις

ψηλές κορυφές των βουνών ομορφότερο, αλλά και δυσκολότερο στην πρόσβαση. Δεν

υπάρχει εύκολος δρόμος να διαβείς, υπάρχουν όμως εκατοντάδες μονοπάτια. Δεν

υπάρχουν αριστουργηματικά χωριά που γυρεύουν την τουριστική ανάπτυξη, υπάρχουν

όμως μια χούφτα ξωμάχοι που αντιστέκονται στον χρόνο.

Τα είπαν Άγραφα, γιατί δεν τα κατέγραψαν ποτέ, γιατί ηθελημένα τα άφησαν έξω

από τον χάρτη, γιατί ποτέ τους δεν κατάλαβαν τι γυρεύουν οι άνθρωποι σε αυτό

το απομονωμένο ορεινό σύμπλεγμα. Άλλοι λένε πως την περίοδο της Εικονομαχίας ο

Βυζαντινός αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Κοπρώνυμος διέταξε να διαγράψουν την

ανυπότακτη περιοχή και άλλοι ισχυρίζονται πως οι Τούρκοι έδωσαν το όνομα

«Άγραφα», αφού από τη Θεσσαλία ήταν το μοναδικό κομμάτι που δεν κατέλαβαν και

δεν έγραψαν στα φορολογικά τους κιτάπια.

Να πάτε στη Βαρβαριάδα, να μιλήσετε με τον μπαρμπα-Λάμπρο, αλλά και με τον

θρυλικό οδηγό λεωφορείου, τον Πάνο Τσιγαρίδα. Να ανεβείτε στον Μάραθο να δείτε

την εκκλησία των Ταξιαρχών και να σφίξετε τα χέρια με τους λιγοστούς κατοίκους

της ιδιαίτερης πατρίδας του Κατσαντώνη. Να περάσετε από το Μοναστηράκι και το

καφενείο του κυρ-Χρήστου. Να δείτε την «πρωτεύουσα», το χωριό Άγραφα. Να

κάνετε την παράκαμψη για Επινιανά και Μονή Στάνας. Να περάσετε από την περιοχή

Τροβάτου, να διαβείτε τα Τρία Σύνορα και να φτάσετε στα Πετρίλια. Από εκεί

είναι κοντά το Μοναστήρι της Παναγιάς της Σπηλιώτισσας και η λίμνη Στεφανιάδα,

που στον πάτο της βρίσκεται το παλιό χωριό. Αφιερώσετε αρκετές ημέρες, ώστε να

βρείτε το ακριβές σημείο όπου μπορείτε κι εσείς να ακουμπήσετε την ψυχή σας.

Τότε μονάχα θα ησυχάσετε, γιατί μέσα σας τ’ Άγραφα θα είναι καταγραμμένα και

μάλιστα ανεξίτηλα.

Ακολουθώντας τον Αγραφιώτη

Αν και όλη η διαδρομή δίπλα από τον Αγραφιώτη ποταμό είναι χωμάτινη, είναι

καλοπατημένη και εύκολη για οποιοδήποτε αυτοκίνητο, αυτή την εποχή. Πάντως η

ασφαλτόστρωση του δρόμου δίπλα στον Αγραφιώτη πρόκειται να γίνει και το τοπίο

θα αλλάξει. Τα ορεινά περάσματα (π.χ. Τρία Σύνορα, ανάμεσα στα Πετρίλια και το

Τροβάτο) δεν είναι εύκολο να τα διαβεί αυτοκίνητο χειμωνιάτικα και στο σύνολό

του το οδικό δίκτυο των Αγράφων χρειάζεται ψηλό αυτοκίνητο, τρακτερωτά λάστιχα

και οδηγό που να το λέει η καρδιά του! H συνολική απόσταση του χωριού Άγραφα

από το Καρπενήσι είναι 70 χλμ. Πέρα από τα χωριά που αναφέρονται στο κείμενο,

η διαδρομή στον Αγραφιώτη συνεχίζει προς Τρίδεντρο, Τροβάτο και Βραγγιανά και

το μοναδικό πέρασμα προς τον Νομό Καρδίτσας που φροντίζουν να μένει ανοιχτό

(από το χιόνι κυρίως) είναι τα Τρία Σύνορα. Άσφαλτο θα συναντήσετε και πάλι

στο χωριό Βλάσι. Άλλωστε, τη διαδρομή κάλλιστα μπορείτε να την ξεκινήσετε και

από την Καρδίτσα ή τη λίμνη Πλαστήρα.

Μνημείο διπλής σημασίας

Ο μνημειακός χώρος των Αγράφων στον λόφο της Αγίας Βαρβάρας ολοκληρώθηκε το

καλοκαίρι του 2004 με πρωτοβουλία του Γιώργου Σωτηρίου Χόντου. Υμνεί τη

λεβεντιά με τον ανδριάντα του Κατσαντώνη και την πίστη με την εκκλησία της

Αγίας Βαρβάρας.

Ο ανδριάντας έχει γυρισμένη την πλάτη στου Βελή τη Ράχη – όπου ο Κατσαντώνης

σκότωσε τον Βεληγκέκα το 1807 – και κοιτάζει την κορφή της Λιάκουρας, όπου

έπεσε στα χέρια των εχθρών του.

Ο λόφος φωτίζεται το βράδυ, δημιουργώντας μια πολύ ωραία εικόνα και η εκκλησία

είναι ιδιαίτερα προσεγμένη, διατηρώντας την αγραφιώτικη αρχιτεκτονική. Θα

πρέπει εδώ να αναφέρουμε ότι ο Κατσαντώνης δεν είναι ένας τυχαίος ήρωας. Είναι

ένας θρύλος, σύμβολο για τους κατοίκους των Αγράφων, και μιλάνε γι’ αυτόν και

τα ανδραγαθήματά του σε ενεστώτα χρόνο. Ακόμα ένα μνημείο του Κατσαντώνη

(προτομή) υπάρχει στη γενέτειρα του ήρωα, στο χωριό Μάραθος των Αγράφων.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Ολοένα και περισσότερες πιθανότητες έχετε να βρείτε κατάλυμα-ενοικιαζόμενο

δωμάτιο στα χωριά των Αγράφων. Αν σας αρκεί ένα κρεβάτι και μια κουβέρτα, τότε

μπορείτε να κοιμηθείτε όπου υπάρχουν άνθρωποι. Είναι τόσο φιλόξενοι, που θα

ενθουσιαστείτε. Μακράν εξαιρετικός ξενώνας – πριν μπείτε στ Άγραφα – είναι

αυτός των αδελφών Μάκκα στου Κρέντη Ευρυτανίας (22370-31350), τον οποίο

προτιμώ και προτείνω ανεπιφύλακτα. Περιποιημένα δωμάτια, καταπληκτική κουζίνα

και ευγενικοί άνθρωποι, αληθινοί φίλοι – έπειτα από τόσα χρόνια που τους ξέρω!

Καινούργιος σχετικά ξενώνας στο χωριό Άγραφα είναι ο «Πύργος των Αγράφων»

22370-24082. Οργανωμένα είναι τα προσφερόμενα ενοικιαζόμενα δωμάτια, τόσο του

Κώστα Γάτη (22370-93220) πάνω στην πλατεία, όσο και του Κώστα Κομπογιάννη

(22370-93209). Στα Επινιανά, επίσης, αξίζει να αναφέρουμε τον ξενώνα

«Πανόραμα» 22370-94122, σε απίστευτη τοποθεσία.

ΦΑΓΗΤΟ

Μην περιμένετε μεγάλα εστιατόρια, ταβέρνες και πολυτέλειες. Περισσότερες

επιλογές σε ταβέρνες θα έχετε στο χωριό Άγραφα. Προσωπικά, πάντως, προτιμώ το

καφενείο του Χρήστου Μπακογιάννη στο Μοναστηράκι (22370-31463). Κάτω από το

Μοναστηράκι επίσης (επάνω στον κεντρικό δρόμο) υπάρχει ένα

σπίτι-ταβέρνα-καφενείο στην Κοτσίστα (22370-31457), που αξίζει να φάτε ό,τι

έχει η κουζίνα εκείνη τη στιγμή. Ο μπαρμπα-Λάμπρος στη Βαρβαριάδα είναι πάντα

ανοιχτός για τους περαστικούς. Τα ίδια και καλύτερα (μια ταβέρνα και ένα

καφενείο) στον Μάραθο. Για φαγητό στον ξενώνα στου Κρέντη οι συστάσεις περιττεύουν.