Ο προστατευτισμός ξανάρχεται

Ας στραφούμε ξανά στους συνήθεις υπόπτους. Σε κάθε προεκλογική καμπάνια για

την εκλογή προέδρου στις ΗΠΑ, μπορεί κανείς να είναι σίγουρος ότι ο

προστατευτισμός θα κάνει ξανά την εμφάνισή του, όπως και την έχει κάνει ήδη.

Όμως, η στροφή της Αμερικής προς τον προστατευτισμό ξεκίνησε πριν από καιρό,

με τους δασμούς που επέβαλε στις εισαγωγές χάλυβα ο πρόεδρος Μπους το 2001.

Ήταν δύσκολο να καταλάβει κανείς ποιο ήταν το σκεπτικό της κυβέρνησης Μπους

για τους δασμούς στις εισαγωγές χάλυβα. Οι δασμοί αυτοί ήταν κακοί για την

οικονομία: έκαναν την Αμερική πιο φτωχή. Ήταν κακοί για το εμπόριο: χάθηκαν

περισσότερα κέρδη και δουλειές από βιομηχανίες που χρησιμοποιούν προϊόντα

χάλυβα στην παραγωγή, από όσα κέρδισαν οι βιομηχανίες παραγωγής χάλυβα. Τέλος,

οι δασμοί ήταν κακοί για τη διπλωματία. Γιατί θα έπρεπε κανείς να συνάψει

εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ, όταν η χώρα δείχνει πως με το παραμικρό αθετεί

τις υποσχέσεις της προς όφελος πολιτικών συμφερόντων στο εσωτερικό της;

Δεν σταμάτησε εκεί

Δυστυχώς, η επιστροφή της Αμερικής στον προστατευτισμό δεν σταμάτησε εκεί.

Συνεχίστηκε πέρυσι, όταν η κυβέρνηση Μπους, βλέποντας πως δεν έχει άλλο τρόπο

να αυξήσει την απασχόληση, καταπιάστηκε με το αν μια ενδεχόμενη υποτιμημένη

ισοτιμία του κινεζικού γουάν με το δολάριο θα μπορούσε να είναι υπαίτια για το

κλείσιμο εργοστασίων στο Οχάιο.

Δεν είναι παράξενο, λοιπόν, που τώρα και οι Δημοκρατικοί πήραν τη σκυτάλη του

προστατευτισμού. Ο υποψήφιος-φαβορί των Δημοκρατικών για τη διεκδίκηση της

προεδρίας, ο Τζον Κέρι, μιλά για το πώς διευθύνοντες σύμβουλοι αμερικανικών

εταιρειών προδίδουν τις ΗΠΑ, μεταφέροντας τις θέσεις εργασίας των επιχειρήσεών

τους σε χώρες με φθηνότερο εργατικό δυναμικό.

Αν δεν γίνει κάτι για να αλλάξει η κατάσταση αυτή στις ΗΠΑ, η υπόλοιπη

δεκαετία θα είναι το ίδιο άσχημη. Ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση ή η Ιαπωνία θα κάνουν

τίποτε περισσότερο από να υπογράφουν διαμαρτυρόμενες συμφωνίες απελευθέρωσης

του εμπορίου. Αν δεν υπάρχει ισχυρή ηγεσία στις ΗΠΑ, η οποία να πιστεύει στο

ελεύθερο εμπόριο, η απελευθέρωση του εμπορίου απλώς δεν θα πραγματοποιηθεί και

θα υπάρξουν περισσότεροι δασμοί «έκτακτης ανάγκης» και υπερβολικές ποσοστώσεις

στις εξαγωγές.

Επιπτώσεις

Όλα αυτά θα έχουν πολύ μικρή επίδραση στις ΗΠΑ. Όμως, έχουν τη δυναμική να

προκαλέσουν πολλές καταστροφές σε αναπτυσσόμενες χώρες που εξάγουν προϊόντα

στην Αμερική. Μπορεί κάτι να σταματήσει μια τέτοια εξέλιξη; Χωρίς μια ξαφνική

και άμεση αύξηση της εσωτερικής ζήτησης των ΗΠΑ, η απάντηση είναι όχι. Τα

προηγούμενα τρία χρόνια, η μείωση των θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ ήταν η

μεγαλύτερη από την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης.

Οι Αμερικανοί εργαζόμενοι ανησυχούν για τις δουλειές τους και είναι έτοιμοι να

κατηγορήσουν οποιονδήποτε γι’ αυτό, επειδή βλέπουν ότι οι συνθήκες στην αγορά

εργασίας είναι οι χειρότερες των τελευταίων 85 ετών. Μια τέτοια αγορά εργασίας

στηρίζει τον προστατευτισμό. Έτσι, πιθανότατα θα πρέπει να δεχθούμε ότι πολλοί

στις ΗΠΑ θα εξακολουθήσουν να είναι υπέρμαχοι του προστατευτισμού. Όμως, θα

πρέπει να αναζητήσουμε τρόπους να μειώσουμε τη ζημιά που θα προκαλέσει ο

προστατευτισμός αυτού του πολιτικού κύκλου. Υπάρχουν δύο επιχειρήματα και μια

αλλαγή στην οικονομική πολιτική, που θα μπορούσαν να επιταχύνουν τη στροφή

προς την απελευθέρωση του εμπορίου.

Τα δύο επιχειρήματα

Τα δύο επιχειρήματα αυτά είναι ισχυρά, αλλά δεν έχουν παρουσιαστεί. Το πρώτο

επιχείρημα πρέπει να προβληθεί από χώρες που εξάγουν προϊόντα στις ΗΠΑ. Θα

πρέπει να πουν σε δημοσιογράφους, πολιτικούς, ψηφοφόρους και εργαζομένους στις

ΗΠΑ για τις δουλειές που θα πάψουν να υπάρχουν για τους Αμερικανούς, αν οι

χώρες αυτές σταματήσουν να εξάγουν προϊόντα στις ΗΠΑ.

Το δεύτερο επιχείρημα πρέπει να προβληθεί από όσους νοιάζονται για την εθνική

ασφάλεια των ΗΠΑ. Ο 21ος αιώνας θα σημαδευτεί από τον πόλεμο κατά της

τρομοκρατίας, πόλεμο που θα απαιτήσει τη σύναψη νέων συμμαχιών. Οι εμπορικές

συμφωνίες αποτελούν σημαντικό βήμα για τέτοιου είδους συμμαχίες.

Μια αλλαγή στην οικονομική πολιτική πρέπει να υπάρξει και στην Ευρώπη και την

Ιαπωνία: να υπάρξει στροφή από τον αποπληθωρισμό στον πληθωρισμό. Μια ισχυρή

αύξηση της ζήτησης σε Ιαπωνία και Ευρώπη, ειδικά για αμερικανικά προϊόντα, θα

αποτελούσε ισχυρό κίνητρο υπέρ της απελευθέρωσης του εμπορίου.

Πιο εύκολο

Για πολύ καιρό η Ευρώπη και η Ιαπωνία υποβάθμισαν την ανάγκη για πλήρη

απασχόληση, προς όφελος άλλων στόχων, όπως η μείωση του πληθωρισμού (στην

Ευρώπη) ή η αποφυγή δημιουργίας φούσκας στην οικονομία (στην Ιαπωνία). Το να

πειστούν οι μέσοι Αμερικανοί ότι η απελευθέρωση του εμπορίου είναι θετική, θα

είναι πιο εύκολο αν οι ΗΠΑ δεν είναι η μοναδική ατμομηχανή της παγκόσμιας

οικονομίας και η μόνη χώρα που εισάγει προϊόντα.

© Project Syndicate, Φεβρουάριος 2004

Ο J. Bradford DeLong είναι καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο

Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας και πρώην βοηθός του υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ