Πρόσωπα H τάξη μέσω της επανάστασης

Το μέτρο ισοδυναμεί με συντηρητισμό; Πιθανόν, αλλά μερικές φορές μπορεί και

να φέρει επανάσταση.

«Είσαι η υπηρέτρια που νοικοκυρεύει τον κόσμο!»: το ξέσπασμα του Πτολεμαίου

του Δ’ Φιλοπάτορα (222-205 π.X.) εναντίον του παλιού του δάσκαλου, του

Ερατοσθένη (275-195 π.X.), θα μπορούσε να αφορά την επιστήμη όλων των εποχών.

Ο Γάλλος μαθηματικός και συγγραφέας Ντενί Γκετζ το στρέφει μάλιστα εναντίον

και της δικής του μανίας να μετράει τα πράγματα, χαρακτηριστικό τού μελετητή

που θέλει «να βάλει τάξη» στη γνώση. «Και τι πέτυχες με τις Χρονογραφίες σου;

Και τι με τα Γεωγραφικά σου; Και με τη Βιβλιοθήκη σου; Αυτό που πέτυχες ήταν

να μου δημιουργηθεί η επιθυμία της αταξίας, της υπερβολής, του χάους». Εδώ

μιλάει ο άλλος Γκετζ, που είναι ακόμη ερωτευμένος με τον Μάη του ’68 και την

αναστάτωση που προκάλεσε στην εξουσία των ακαδημαϊκών μανδαρίνων. Τελικά

παίρνει το μέρος του «ακαδημαϊκού» Ερατοσθένη. Υπογραμμίζοντας όμως ότι η

προσπάθεια αυτού του τελευταίου υπέρ της «τάξεως» (η μέτρηση της περιφέρειας

της Γης) έφερε την επανάσταση, αλλάζοντας τον τρόπο που έβλεπαν οι άνθρωποι

τον κόσμο.

Ο Γκετζ, 60 χρόνων και αλγερινής καταγωγής, έχει γράψει πολλά βιβλία, με

γνωστότερο «Το Θεώρημα του Παπαγάλου» (στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Πόλις,

μτφ. Τεύκρος Μιχαηλίδης). Το νέο επιστημολογικό θρίλερ του είναι ένα

μυθιστόρημα για την περιπέτεια της γνώσης. Με τίτλο «H κόμη της Βερενίκης»,

κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο στη Γαλλία από τις Εκδόσεις Seuil και αύριο η

ιταλική μετάφρασή του παρουσιάζεται στο πρώτο Φεστιβάλ Επιστήμης της Γένοβας.

H πλοκή του εξελίσσεται στον 3ο αιώνα π.X., στην Αλεξάνδρεια των Πτολεμαίων με

τον γιγάντιο Φάρο, σύμβολο του φωτός που ακτινοβολεί η Βιβλιοθήκη της. Και

διευθυντής της Βιβλιοθήκης ήταν ο Ερατοσθένης, εγκατεστημένος στην Αλεξάνδρεια

από το 235 π.X., στην αυλή του Πτολεμαίου Ευεργέτη (246-222 π.X.).

Ο Έλληνας αυτός μαθηματικός, αστρονόμος, γεωγράφος και ποιητής ήταν ο πρώτος

που μέτρησε με μεγάλη ακρίβεια την περιφέρεια της Γης – την υπολόγισε σε

250.000 στάδια, περίπου 40.000 χλμ., πολύ κοντά στους σημερινούς υπολογισμούς

(39.480 χλμ.) – και το μυθιστόρημα του Γκετζ είναι μια συναρπαστική περιγραφή

αυτού του εγχειρήματος. Τον Ερατοσθένη ώθησε η εσωτερική ανάγκη του να βάλει

τάξη στον κόσμο. Και το πέτυχε προκαλώντας, χωρίς να το αντιλαμβάνεται, μια

επανάσταση, βοηθώντας τους ανθρώπους να περάσουν από το επίπεδο του μύθου σε

εκείνο της επιστήμης. Κι ακόμη περισσότερο: «Για χιλιάδες χρόνια ο άνθρωπος

υπολόγιζε μόνο το δικό του έδαφος», γράφει ο Γκετζ. «Αλλά η μέτρηση του

Ερατοσθένη έβγαλε τους ανθρώπους από το χωριό τους. Και κάθε άνθρωπος, πέρα

από την προσήλωσή του στη δική του γη, έγινε πλέον κάτοικος της Γης».