Λουκάς Σαμαράς: Βιβλίο (1962). Ένα από τα έργα που καθιέρωσαν τον

(Καστοριανής καταγωγής) ζωγράφο στις πρώτες γραμμές της αμερικανικής τέχνης

ανήκει στη συλλογή Z. Πορταλάκη

Στα εικαστικά μας, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 δείχνουν ήδη τα πρώτα σημάδια

τους. Δεν αναφερόμαστε στο Outlook του Χρήστου Ιωακειμίδη που θα εγκαινιαστεί

το Σάββατο, όσο στις εκθέσεις που οργανώνουν δύο κορυφαίοι Έλληνες συλλέκτες,

με έργα διεθνών καλλιτεχνών αποκλειστικά. Είναι ένα πρώιμο αλλά και

αντιπροσωπευτικό δείγμα για το τι αναμένουμε στους επόμενους 12-15 μήνες. Και

κατ’ αρχήν χρήσιμο διότι βάζει τον πήχυ πολύ ψηλότερα, τόσο με την ποιότητα

των εκθεμάτων και των εκδόσεων όσο και με τα περαιτέρω ερωτήματα που

προκαλούν.

«Να σκέφτεσαι παγκόσμια, αλλά να δρας τοπικά» ήταν το σλόγκαν πρόσφατης

κριτικής μας για τον Ελληνοκύπριο συλλέκτη Δάκη Ιωάννου, όπου μνημονεύαμε και

την σπουδαία συμβολή των I. Βορρέ, Δ. Πιερρίδη κ.ά. στην άνοδο της τέχνης μας

στα τελευταία 20 χρόνια. Στο μεταξύ, αρκετοί από τους δεκάδες άλλους συλλέκτες

ετοιμάζουν ιδιόκτητους εκθεσιακούς χώρους.

Το Μουσείο Φρυσίρα είναι ήδη μια καταξιωμένη μουσειακή μονάδα, με

σύγχρονο πρόγραμμα δραστηριοτήτων. Επικροτήσαμε την στρατηγική του να δείχνει

Έλληνες ζωγράφους παράλληλα με ξένους, γεφυρώνοντας αισθητικές προσεγγίσεις

και δυνάμεις. Τώρα επισκεφθήκαμε την αναδρομική τού Αντόνιο Σεγκί (Antonio

Segui, γεν. 1934) γνωστού Ισπανο-αργεντινο-γάλλου ζωγράφου, με εμφανή

συγγένεια προς τα δικά μας. Θέμα του οι άνθρωποι στις πόλεις. Το αποδίδει με

βλέμμα από ψηλά, σαν μακέτα αρχιτέκτονα ή σαν μεσαιωνική απεικόνιση πολιτείας.

H γραφή του θυμίζει τους δικούς μας T. Παυλόπουλο, Ευγ. Σπαθάρη, Γ. Σικελιώτη

κ.ά., με γραφίστικο πρίσμα, συγγενές με τις μεξικάνικες ρεαλιστικές

νωπογραφίες.

Στη «Συλλογή Πορταλάκη» είδαμε επιτέλους μέρος από τα εκατοντάδες

σημαντικά έργα κορυφαίων καλλιτεχνών που ο συλλέκτης έχει στην κατοχή του.

Γεγονός ξεχωριστό, αφού τα έργα πρέπει να δείχνονται, να συμμετέχουν στη

δημόσια ζωή, να κρίνονται ή να δημιουργούν πρότυπα, να καμαρώνουμε που

βρίσκονται σε ρωμαίικα χέρια. Εύστοχα ο επιμελητής της έκθεσης Γιώργος Αρμάος

σημειώνει τον μιγαδικό χαρακτήρα πολλών καλλιτεχνών – Ελληνοϊταλός ο Γ.

Κουνέλης, Ελληνοαμερικανός ο Λ. Σαμαράς κ.λπ. μαζί με τους L. Fontana, Ρ.

Halley, Α. Warhol κ.ά. και εύστοχα έστησε τα έργα βασισμένος σε συγγένειές

τους (χρώματα, υλικά κ.λπ.) ώστε να υπάρξει μια αφηγηματική ενότητα. Ωστόσο, η

αποσπασματικότητα των έργων είναι απαγορευτική για συνθετότερη κριτική

προσέγγιση, απλώς σημειώνουμε ότι είναι εκλεκτά έργα, «στύλοι βάσεως» για ένα

ευρύτερο σκεπτικό, το οποίο όμως, ως προς τον Πορταλάκη, μένει ακόμη

αδιευκρίνιστο. Εδώ ας σταθούμε περισσότερο.

Για τη συνοχή μιας συλλογής υπάρχουν δύο δρόμοι: Ο απλούστερος είναι να

μελετά κανείς τα δεδομένα μιας εποχής (πανεπιστημιακών, τεχνοκριτικών,

αιθουσαρχών κ.ά. ) και να κορφολογήσει ό,τι μπορεί. Ο άλλος, ν’ ακολουθήσει ο

συλλέκτης το ένστικτό του, να μαζεύει ό,τι του μιλάει, και σε κάποια στιγμή να

συνοψίσει τα ίχνη της πορείας του. Σ’ αυτή τη δεύτερη περίπτωση, το αποτέλεσμα

θα είναι αποκαλυπτικό για την τέχνη ολόκληρη, αφού θα δείξει και κάποιο

βαθύτερο κριτήριο, άγνωστο εξ αρχής. Έτσι βγήκαν κορυφαίοι, όπως οι Γ.

Κωστάκης, E. Κουτλίδης, Γ. Τεριάντ, T. Μπαρνς. Τι συλλογή λοιπόν «χτίζει» ο

(πετυχημένος χρηματιστής) Πορταλάκης; Με βάση τα λίγα έργα που αντικρύσαμε,

άγνωστο. Πάντως διαλέγει από το «φιλέτο» του δημιουργικού corpus του

καλλιτέχνη, έχει ένστικτο σπάνιο.

Μένουν όμως και κάποια ερωτήματα: Αξιέπαινο να βλέπουμε τέτοιες

εκθέσεις ξένων. Δεν θα έπρεπε όμως να γίνεται ταυτόχρονα και το αντίστροφο;

Πότε θα δείξει ο Πορταλάκης τον Καπράλο ή τη συλλογή ελληνικής γλυπτικής στο

εξωτερικό; Πότε ο Φρυσίρας τους Έλληνες νεοπαραστατικούς του στο Παρίσι; Πότε

ο Βαλαμπούς τον Μπουζιάνη στη N. Υόρκη, δίπλα στον Ντεκούνιγκ; Πότε θα

ερευνηθεί και θα μελετηθεί η ιδιαιτερότητα της νεοελληνικής τέχνης, όσο των

φιλοξενουμένων μας, που έχουν και πίσω τους δεκάδες τόμους αναλύσεων καθένας;

Πότε, τέλος, και από ποιόν – τώρα που χάσαμε την Αγγέλα Ταμβάκη, την μόνη

εξειδικευμένη – θα δει ο κόσμος τους πίνακες παλιότερης ευρωπαϊκής ζωγραφικής

που έχει η Εθνική Πινακοθήκη σε αποθήκες;

H βαθμολογία

Postimpact, Συλλογή Πορταλάκη

* Ενδιαφέρει τον μέσο φιλότεχνο; 6

* Ενδιαφέρει τους ειδικούς; 8

* Ξεχωρίζει από άλλες εκθέσεις της εποχής; 8

Αντόνιο Σεγκί, Αναδρομική Έκθεση

* Ενδιαφέρει τον μέσο φιλότεχνο; 7

* Ενδιαφέρει τους ειδικούς; 6

* Ξεχωρίζει από άλλες εκθέσεις της εποχής; 8

8, 9, 10 = Ζώνη υψηλών επιδόσεων

6, 7 = Αξιοσημείωτη εξέλιξη

5 = Τα συνηθισμένα

INFO

Αντόνιο Σεγκί, Αναδρομική Έκθεση στο Μουσείο Φρυσίρα, Μονής Αστερίου 3 &

7, Πλάκα, τηλ. 210.3234678, έως 8 Ιανουαρίου 2004

Postimpact, Συλλογή Πορταλάκη, Πεσματζόγλου 8, τηλ. 210.3212830, έως 28

Φεβρουαρίου 2004