Σε μερικές ημέρες τα σήμαντρα χιλιάδων εκκλησιών σε όλη την Ελλάδα (αλλά

και όπου αλλού στον κόσμο υπάρχουν χριστιανοί) θα ηχήσουν τιμώντας τη Θεοτόκο,

τη Μητέρα του Χριστού, την Παναγία. Μία από τις σημαντικότερες γιορτές της

χριστιανοσύνης είναι στις 15 Αυγούστου και δεν είναι μονάχα η αργία που κάνει

τη διαφορά στη σημερινή εποχή. Είναι πως η ίδια η παράδοση του τόπου μας τιμά

και αγκαλιάζει τη μητέρα του Θεού και στο πρόσωπό Της ο απλός λαός εκφράζει

τις ελπίδες, τις προσδοκίες, τα όνειρά του. «H Παναγιά μαζί σου», είναι μια

φράση που θα δείτε να ξεστομίζεται και να γράφεται σαν την καλύτερη ευχή και

τούτο γιατί η παρουσία Της είναι κάτι παραπάνω από ευεργετική. Πέρα από τους

παροξυσμούς των θρησκόληπτων και τις αμφισβητούμενες καρικατούρες των

σύγχρονων ιεραρχών που σε ελάχιστες περιπτώσεις τιμούν τα ράσα τους, εγώ

προσωπικά, όπως και χιλιάδες άλλοι, έχω μια ανοιχτή θέση στην καρδιά μου για

την Παναγία. Για την Παναγία Εκείνη που πορεύεται μαζί μας και τις δίνουμε

εκατοντάδες ονόματα ανάλογα με την απεικόνισή της σε εικόνες (π.χ.

Βρεφοκρατούσα, Γλυκοφιλούσσα, Δακρυρροούσα, Γουρλομάτα), με την καταγωγή ή την

ιδιαίτερη πατρίδα (π.χ. της Τήνου, Σουμελά στον Πόντο, Σπηλιώτισσα στ’

Άγραφα), από τα θαύματα που έχει κάνει (π.χ. Γιάτρισσα, Γοργοεπήκοος,

Τριχερούσα), από τη θέση και το σχήμα του ναού (Μολυβδοσκέπαστου στην Ήπειρο),

από γεγονότα που έχουν συμβεί (π.χ. Καψοδεματούσα στο φαράγγι του Ριντόμου

Μεσσηνίας) και απ’ ό,τι άλλο μπορείτε να φανταστείτε.

Σε τούτο το κομμάτι διάλεξα να σας παρουσιάσω, ανεξάρτητα από τη

συγκεκριμένη ημερομηνία εορτασμού των, μερικές από τις Παναγιές της Ελλάδας

που έχουν περίεργα ονόματα, είναι σχετικά άγνωστες και βρίσκονται σε

πανέμορφες τοποθεσίες. Σε όλες έχω πάει, σε όλες έχω προσκυνήσει και

αισθάνομαι τυχερός γι’ αυτό.

Λειψοί

Παναγιά του Χάρου

Μπορεί να ακούγεται περίεργο το όνομα αυτής της Παναγιάς που εκατοντάδες

χρόνια τώρα ευλογεί το νησί των Λειψών, αλλά έχει μια συγκλονιστική

μοναδικότητα.

Είναι η μοναδική εικόνα στην Ελλάδα, στην οποία η Παναγία δεν κρατά το Θείο

Βρέφος, αλλά τον Εσταυρωμένο Χριστό. Ο νεκρός Χριστός στον σταυρό τού

μαρτυρίου, και ο Χάρος που σχετίζονται μεταξύ τους εννοιολογικά, έδωσαν την

ονομασία Παναγιά του Χάρου, τόσο στην εικόνα όσο και στο μοναστήρι που

βρίσκεται σε απόσταση 1 χιλιομέτρου από τον βασικό οικισμό των Λειψών. Τόσο το

εξωμονάστηρο όσο και η εικόνα χρονολογούνται από το 1600 μ.X., όταν έφθασαν

στο νησί δύο μοναχοί από την Πάτμο. H Παναγιά του Χάρου γιορτάζει στις 23

Αυγούστου (εννιάμερα της Παναγίας) και στους Λειψούς στήνεται μεγάλο πανηγύρι.



Λέρος

Παναγιά η Καβουράδαινα

Στην άκρη του φυσικού φιόρδ του Ξηρόκαμπου της Λέρου βρίσκεται στριμωγμένο

ανάμεσα σε δύο μεγάλα βράχια (που αποτελούν τη στέγη του), το λιλιπούτειο

εκκλησάκι της Παναγιάς της Καβουράδαινας. Εικάζεται ότι φτιάχτηκε στα 1796 από

Λεριούς μαστόρους κατά παραγγελία ενός ψαρά από την Κάλυμνο. Ψαρεύοντας

καβούρια με καμάκι ο Καλύμνιος ανέσυρε μια σανίδα γεμάτη καβουρομάνες και

οστρακοειδή και όταν την καθάρισε είδε ότι επάνω της ήταν ζωγραφισμένη η

εικόνα της Παναγίας. Την ονόμασε Καβουράδαινα και την πήρε στο εικονοστάσι του

στην Κάλυμνο. Την ίδια νύχτα στον ύπνο του εμφανίστηκε μια μαυροφορεμένη

γυναίκα και του είπε: «Πήγαινέ με πίσω και χτίσε το σπιτάκι μου». Την επόμενη

ημέρα πήγε και έβαλε μαστόρους να χτίσουν μια μικρή εκκλησία κοντά στο σημείο

που βρήκε την εικόνα. Όμως η Παναγία ξαναεμφανίστηκε στον ύπνο του τρεις

ημέρες μετά. Ο ψαράς αναγκάστηκε να επιστρέψει στη Λέρο, είδε το εκκλησάκι

γκρεμισμένο και την εικόνα στον ίδιο βράχο που τη βρήκε. Υπακούοντας στις

εντολές Της έχτισε ξανά το εκκλησάκι στο ακριβές σημείο της ανεύρεσης. H παλιά

εικόνα σήμερα βρίσκεται στο εκκλησιαστικό μουσείο του κάστρου της Λέρου και η

Παναγιά η Καβουράδαινα γιορτάζει στις 8 Αυγούστου. Την όμορφη ιστορία της την

άκουσα από τον συγγραφέα Στάθη Αρμενιάκο.



Σποράδες

Κυρα-Παναγιά

Το νησί της Κυρα-Παναγιάς είναι ο μικρός «παράδεισος» της μητέρας του Χριστού

και ιδιοκτησία της Μονής Μεγίστης Λαύρας στο Άγιον Όρος. Το νησί αγοράστηκε

στα 963 μ.X. από τον Άγ. Αθανάσιο και το μοναστήρι χτίστηκε στα 1100 μ.X. Παρά

το γεγονός ότι σήμερα δεν διαθέτει μοναχούς, παρά έναν φύλακα που παραμένει

εκεί όλο τον χρόνο, ο χρόνος μοιάζει να κυλάει σε μοναστικούς και πολύ αργούς

ρυθμούς. Τα κατσίκια συνεχίζουν να εκτρέφονται, οι ελιές να καλλιεργούνται ενώ

η θαλάσσια περιοχή τριγύρω να προφυλάσσεται δεόντως, αφού η Κυρα-Παναγιά είναι

το μεγαλύτερο νησί στο προστατευόμενο θαλάσσιο πάρκο των Βορείων Σποράδων.

Τόσο στον μικρό όρμο κάτω από το μοναστήρι όσο και στους προφυλαγμένους του

Αγίου Πέτρου και του Πλανήτη το καλοκαίρι αράζουν τα ιστιοπλοϊκά και τα καΐκια

των ψαράδων. Αν και η εκκλησία είναι αφιερωμένη στη Γέννηση της Θεοτόκου

(εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου), το μεγάλο πανηγύρι της Κυρα-Παναγιάς είναι

παραδοσιακά τον Δεκαπενταύγουστο και το Πάσχα.



Σκιάθος

Παναγιά η Κουνίστρα

Δεν είναι καθόλου κοροϊδευτικό αυτό το όνομα της Παναγιάς που είναι και

πολιούχος της Σκιάθου. Για την ονομασία τής εικόνας αλλά και του μοναστηριού

που χτίστηκε γύρω στα 1655 υπάρχουν πολλές εκδοχές. H πιο προσφιλής στους

ντόπιους αναφέρει ότι η εικόνα βρέθηκε να κρέμεται από ένα πεύκο και κουνιόταν

από τον αέρα. Μια άλλη, λέει ότι η περιοχή στην οποία βρέθηκε ονομαζόταν

«Κουνίστραις». Τέλος, πολλοί πιστεύουν ότι το «Κουνίστρα» βγαίνει από το

«Εικονίστρια». Λένε λοιπόν ότι όταν βρήκαν την εικόνα άστραφτε ένα φως οπότε

την ονόμασαν Εικών Αστρία, το οποίο παραφθάρηκε σε Εικονίστρια και κατόπιν σε

Κουνίστρα. H εκκλησία, την οποία οι περισσότεροι τουρίστες της Σκιάθου

επισκέπτονται, μπορεί να μη φιλοξενεί πλέον την ιερή εικόνα (έχει μετεφερθεί

στη Μονή Τριών Ιεραρχών), αλλά εντυπωσιάζει με τις τοιχογραφίες της, αλλά και

το περίφημο ξυλόγλυπτο και επίχρυσο τέμπλο. H Παναγιά η Κουνίστρα λένε πως

είναι ιδιαιτέρως θαυματουργή στους δαιμονισμένους (ακόμα υπάρχουν 2 σιδερένιοι

κρίκοι που τους έδεναν κάτω από την εικόνα!) και γιορτάζει στα Εισόδια της

Θεοτόκου (21 Νοεμβρίου).



Κύθνος

Παναγιά Στρατoλάτισσα

Τρεις «αδερφάδες» Παναγίες προστατεύουν το όμορφο νησί της Κύθνου και

συνδέονται με έναν πολύ ωραίο μύθο, τον οποίο αξίζει να αναφέρουμε. Οι παλιοί

λέγανε πως οι Παναγίες αυτές ήτανε τρεις αδερφές πολύ αγαπημένες και

μονιασμένες. Δεν ήθελαν με τίποτε να ζουν χωριστά, οπότε η Στρατολάτισσα πήγε

και χτίστηκε (ή μαρμάρωσε) ψηλά για ν’ αγναντεύει τις δύο άλλες, την Κανάλα

και τη Φλαμπουριανή που χτίστηκαν κοντά στη θάλασσα. Έτσι η μία βλέπει την

άλλη και βρίσκονται μαζί για πάντα.


Παναγιά Φλαμπουριανή

Ο παραπάνω θρύλος που περνάει από στόμα σε στόμα ακόμα και στις μέρες μας

αιτιολογεί την κοινή διάταξη των τριών εκκλησιών, αλλά και τη θέση τους,

ανατολικά η Κανάλα, δυτικά η Φλαμπουριανή και ψηλά στο κέντρο η Στρατολάτισσα,

έχοντας οπτική επαφή με τις άλλες δύο. Το όνομα Στρατολάτισσα (γιατί οι άλλες

δύο πήρανε το αντίστοιχο τοπωνύμιο) ήταν διαδεδομένο στα χρόνια του Βυζαντίου

ως Παναγία Στρατηλάτισσα, δηλαδή Παναγία που οδηγεί τον στρατό.


Παναγιά Κανάλα

H Στρατολάτισσα γιορτάζει στις 15 Αυγούστου, η Φλαμπουριανή στις 23 Αυγούστου,

αλλά η Κανάλα έχει δύο πανηγύρια. Στις 15 Αυγούστου τη γιορτάζουν οι κάτοικοι

της Δρυοπίδας και στις 8 Σεπτεμβρίου οι κάτοικοι της Χώρας. Πάντως, σύμφωνα με

τις γραφές, η Κανάλα ήταν αρχικά αφιερωμένη στη Γέννηση της Θεοτόκου (8/9) και

όχι στην Κοίμηση. H διάσωση και καταγραφή των παραπάνω πληροφοριών οφείλονται

στον φιλόλογο-λαογράφο μελετητή και συγγραφέα από την Κύθνο, Γιώργο Βενετούλια.



Πρέσπα

Παναγιά η Πορφύρα

Είναι εμπειρία ζωής να συναντήσεις την εικόνα της Παναγιάς της Πορφύρας. Δεν

περιμένεις ότι θα σε κοιτάξει έτσι, δεν μπορείς να ξεφύγεις, δεν μπορείς να

κρυφτείς πουθενά. Με χαμηλωμένο το βλέμμα θα υποκλιθείς και θα περάσεις στον

μονόχωρο ναΐσκο. Ετούτη η τοιχογραφία του 15ου αιώνα αποτελεί μία από τις

πλέον αξιοπρόσεκτες, αλλά και αυστηρές μορφές στην ευρύτερη περιοχή των

Πρεσπών. Για να δεις από κοντά την Παναγία την Πορφύρα πρέπει να φθάσεις στη

Μικρή Πρέσπα και από εκεί να περάσεις την πεζογέφυρα που οδηγεί στο νησάκι του

Αγίου Αχιλλείου. Συνεχίζοντας το περπάτημα για το νότιο άκρο του μικρού νησιού

και ύστερα από μισή ώρα περίπου θα φθάσεις στο πάλαι ποτέ μοναστήρι. H εικόνα

Της βρίσκεται στον νάρθηκα του ναού που έχει αναστηλωθεί και σύμφωνα με την

αρχαιότερη κτητορική επιγραφή είναι του 1524. Γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.



Σαμοθράκη

Παναγιά η Κρημνιώτισσα

H λαϊκή παράδοση στη Σαμοθράκη θέλει τα ξωκκλήσια της να είναι 999 τον αριθμό

και ένα από αυτά, πολύ σημαντικό, είναι η Παναγιά η Κρημνιώτισσα ή

Κρεμνιώτισσα. Ένας μικρός μονόχωρος ναός κρεμασμένος επάνω σ’ έναν επικίνδυνο

γκρεμό (εξ ου και το όνομά Της) με φόντο το ψηλό βουνό του νησιού τον Σάο και

με θέα τη θάλασσα και την παραλία της Παχιάς Άμμου, αποτελεί ένα ορεινό σημάδι

που δεν θα μπορούσε ποτέ να περάσει απαρατήρητο. H εικόνα της Παναγίας, που

σήμερα φυλάσσεται στον ναό της Κοιμήσεως στη Χώρα της Σαμοθράκης, βρέθηκε από

βοσκό σε μια σπηλιά πριν από περίπου 300 χρόνια. Τη μετέφερε στη Χώρα, αλλά

Εκείνη επέστρεφε πίσω στον απόκρημνο βράχο… μέχρι που φτιάχτηκε το

εκκλησάκι. Το εκκλησάκι κάηκε δυστυχώς πριν από δύο χρόνια. Γιορτάζει συνήθως

στις 23 Αυγούστου, αλλά τις περισσότερες φορές λειτουργείται ιδιωτικά. Ένας

άλλος λαϊκός μύθος αναφέρει ότι όσες φορές κι αν μετρήσεις τα σκαλιά

ανεβαίνοντας και κατεβαίνοντας από τον βράχο δεν θα βγάλεις ποτέ τον ίδιο αριθμό!