Ο Κήπος με τα Αγάλματα

«Τι σ’ αρέσει πιο πολύ από την Άγκυρα;» είχαν ρωτήσει κάποτε τον Τούρκο

ποιητή. Κι όλη η Τουρκία ξέρει ή έχει οπωσδήποτε κάποια στιγμή ακούσει την

απάντηση: το ταξίδι της επιστροφής στην Πόλη!

Η Άγκυρα είναι μια πόλη που γεννήθηκε στη φαντασία του Ατατούρκ. Ύστερα,

ρυμοτομήθηκε και ανοικοδομήθηκε σύμφωνα με το σχέδιο του Χέρμαν Γιάνσεν, το

οποίο επελέγη με διεθνή διαγωνισμό το 1928 και ολοκληρώθηκε το 1938. Είναι

σημαδεμένη από τη θεωρία περί τουρκικής ιστορίας του ιδρυτή της Τουρκίας και

την «αυστηρότητα» της εποχής του Γερμανού πολιτικού μηχανικού.

Το 1925 είχε καμιά τριανταριά χιλιάδες κατοίκους, ανάμεσα στους οποίους

έβριθαν οι ασφαλίτες της «Μαχ» (που στ’ αραβικά σημαίνει ψάρι), κουβαλημένοι

εκεί από το νέο και ανασφαλές καθεστώς, ένα αναγκαστικό κεντρικό πέρασμα, την

Πλατεία Ουλούς, ένα μεγάλο ζαχαροπλαστείο πάνω σ’ αυτήν, κι ένα άλλο,

ενδεχομένως, «πνεύμα». Συνέβαινε τότε για ένα διάστημα το εξής: οι κάτοικοι

που ξεχώριζαν ποιοι ήταν συντοπίτες τους και ποιοι όχι, έφτιαχναν χαρτονένια

ψαράκια που τα φύλαγαν στην τσέπη τους και, μόλις κάποιος ασφαλίτης καθόταν

δίπλα τους στο μοναδικό ζαχαροπλαστείο, έβγαζαν τα ψαράκια και τα έβαζαν πάνω

στο τραπέζι για να δείξουν πως τον αναγνώρισαν.

Τις λίγες φορές που πηγαίνω στην Άγκυρα, όλο λεω πως «αυτήν τη φορά θα κάνω

τουρισμό». Κάθε φορά, όμως, ο τουρισμός μένει μισός, με καθυποβάλλει – λέω –

το πνεύμα του Γιάνσεν και είτε παρακολουθώ δίκες σε στρατοδικεία (παλαιότερα)

είτε επισκέπτομαι κρατικά κτίρια (πριν από δύο εβδομάδες).

Τα κτίρια. Το τεράστιο κτίριο του Κρατικού Ινστιτούτου Στατιστικής

(DIE), βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο της πόλης. Η Στατιστική Υπηρεσία ήταν ένας

από τους οργανισμούς που είχε ορίσει να δημιουργηθούν ο Ατατούρκ και διατηρεί

έως σήμερα την «ανεξαρτησία» που άλλοι οργανισμοί του είδους (Ιστορίας,

Γλώσσας, κ.λπ.) έχουν χάσει. Το Ινστιτούτο έχει βγάλει, πρόσφατα, μια

εντυπωσιακή φωτογραφία της Άγκυρας βασισμένη στα δεδομένα της απογραφής του

2000.

Η τουρκική πρωτεύουσα, λοιπόν, έχει πληθυσμό 4.007.860 ανθρώπους και ένα

εκατομμύριο δεκαοκτώ χιλιάδες κατοικίες, εκ των οποίων περίπου οι εκατό

χιλιάδες δεν έχουν ούτε τουαλέτα ούτε νερό. Το 72% των εργαζομένων είναι

δημόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι, το 11% αυτοαπασχολούμενοι

μικροεπαγγελματίες, το 3% εργοδότες και 11% άνεργοι. Το 99% των ανδρών και το

89% των γυναικών γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση. Το 43% των ανδρών έχει βγάλει

το Δημοτικό, ενώ στις γυναίκες το ποσοστό αυτό είναι 39,3%. Μόνο το 53% του

πληθυσμού έχει γεννηθεί στην Άγκυρα.

Το μεγαλύτερο ποσοστό των «μεταναστών» – 20% – το αποτελούν οι ερχόμενοι από

τις κοντινές πόλεις Τσόρουμ, Γιοζγάτη και Τσάνκιρι. Και οι τρεις είναι

παραδοσιακά προπύργια του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης. Έκανα τη σκέψη πως γι’

αυτό – συν το μεγάλο ποσοστό των δημοσίων υπαλλήλων – δεν βλέπει κανείς σχεδόν

καθόλου καλυμμένες γυναίκες στην Άγκυρα, που είναι τόσο πολλές στην Πόλη.

Ο ήλιος και οι τάρανδοι των Χιτιτών είναι το έμβλημα της πόλης, όπου δεσπόζουν

τα αγάλματα του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Αυτό είναι και το «ιστορικό χάσμα»

που τη χαρακτηρίζει: Χιτίτες-Δημοκρατία, ενδιαμέσως τίποτα, προπαντός τίποτα

οθωμανικό. Μόνο στο νέο τμήμα στο υπόγειο του θαυμάσιου Μουσείου Πολιτισμών

της Ανατολής, βλέπει κανείς ότι από την Άγκυρα πέρασε και η Ρώμη και το

Βυζάντιο.

Έχει και πολλά πάρκα η Άγκυρα. Ένα από τα πιο μικρά, το Πάρκο με τους Κύκνους,

απέναντι από το περιφραγμένο – πια – οικόπεδο όπου κάποτε θα ανεγερθεί η

ελληνική πρεσβεία, σώθηκε πρόσφατα από τους κατοίκους που ξημεροβραδιάστηκαν

εκεί επί ένα μήνα και δεν άφησαν να «περάσει ο δρόμος». Το φθινόπωρο οι δρόμοι

γεμίζουν από φύλλα πλατανιών, την άνοιξη είναι γεμάτη πασχαλιές. Έχει και

δήμαρχο ισλαμιστή – για φαντάσου την οργή των ατατουρκιστών! -, που τώρα

τελευταία έχει σταματήσει να ξηλώνει τα «γυμνά» αγάλματα από τα πάρκα.

Το πνεύμα του ’30. Ο ταξιτζής που με πήγε από την Εθνοσυνέλευση στη

Λεωφόρο Κόνραντ Άντεναουερ – πόσο πολλά ξένα ονόματα δρόμων -, ένας ομιλητικός

νέος, με πανεπιστημιακή μόρφωση, που έκανε τον ταξιτζή γιατί είχε χάσει τη

δουλειά του σε μεγάλη εταιρεία, «δεν είχε δει ποτέ στη ζωή του κάποιον Έλληνα»

και ήθελε «ο τετράχρονος γιος του να μη μεγαλώσει κατηχούμενος με έχθρες

ανάμεσα στους λαούς». Συμφωνήσαμε ότι οι ιθύνοντες της τουρκικής πρωτεύουσας

μοιάζει να μη θέλουν να αποχωριστούν το πνεύμα της δεκαετίας του ’30… Κι

εμένα, η επιστροφή στην Πόλη μ’ αρέσει.