Η Κίνα της τέταρτης γενιάς

Τα φαινόμενα απατούν. Ο απερχόμενος Τζανγκ Ζεμίν θέλει να διατηρήσει την

εξουσία, περνώντας τη σκυτάλη στον δελφίνο Χου Τζιντάο, νυν αντιπρόεδρο της

Κίνας. Την ίδια ώρα, η Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος

αναμένεται να ανοίξει τις πόρτες της σε επιχειρηματίες του ιδιωτικού τομέα.

Όλα αλλάζουν. Και τίποτα; Την ώρα που η κινεζική κοινωνία υφίσταται χιλιάδες

μεταμορφώσεις, που το πολυεθνικό κεφάλαιο παίρνει θέσεις στην «αγορά του 21ου

αιώνα», που οι διεθνείς οργανισμοί έχουν αρχίσει να καλοπιάνουν τους Κινέζους

ηγέτες, το 16ο συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας (ΚΚΚ) αρχίζει

σήμερα τις εργασίες του μέσα σε μια ατμόσφαιρα παραδοσιακής κομμουνιστικής

αδιαφάνειας.

Τώρα, τα μυστικά φυλάσσονται ακόμη καλύτερα από ό,τι στο προηγούμενο συνέδριο,

το 1997. Τίποτα δεν άλλαξε; Παρά τον λαμπρό φθινοπωρινό ήλιο, το Πεκίνο είναι

βυθισμένο σε μια μουντάδα: αστυνομική παρουσία σε κάθε γωνιά, Ουιγούροι που

συλλαμβάνονται χωρίς άδεια παραμονής στην πρωτεύουσα και ξαποστέλλονται πίσω

στην επαρχία τους, λεωφορεία που με την άφιξή τους ερευνώνται σχολαστικά,

έλεγχοι ασφαλείας στα αεροδρόμια.

Η μεταβίβαση

Θεωρητικά, γράφει η «Le Monde», τα πράγματα θα έπρεπε να κινούνται –

τουλάχιστον στο εσωτερικό του κόμματος. Γιατί σε αυτό το συνέδριο η μια γενιά,

η «τρίτη» (οι εβδομηντάρηδες), παραδίδει στην «τέταρτη» (τους εξηντάρηδες). Η

μεταβίβαση της εξουσίας θα γίνει πράγματι, αν και δεν θα πρέπει να αποκλειστεί

κάποια δραματική τροπή την τελευταία στιγμή. Ο ηγέτης Τζανγκ Ζεμίν, 76 ετών,

αποσύρεται επισήμως από το προσκήνιο. Στο συνέδριο, που θα διαρκέσει περίπου

μία εβδομάδα, ο δελφίνος Χου Τζιντάο, 59 ετών, θα βγει από την αφάνεια, στην

οποία πέρασε όλη την καριέρα του, για να αναλάβει τα ηνία της πιο πολυάνθρωπης

χώρας του κόσμου. Αν επιβεβαιωθεί αυτό το σενάριο, θα δώσει ένα καλό μάθημα:

το κόμμα θα αποδείξει στον λαό του και στον κόσμο ότι αυτή η μετάβαση ήταν η

πιο ειρηνική που έγινε ποτέ στην κομμουνιστική Κίνα, όπου οι δελφίνοι είχαν

συνήθως άδοξο τέλος. Όμως, ελλείψει ενός θεσμικού μηχανισμού μεταβίβασης της

εξουσίας, αυτή η διαδικασία παραμένει εύθραυστη και ο κίνδυνος μιας ανατροπής

δεν θα πρέπει να αποκλειστεί.

Αυτή η μεταβίβαση υπάρχει κίνδυνος να αφήσει εκκρεμότητες στο επόμενο

συνέδριο, το 2007. Ο πλασματικός χαρακτήρας της φαίνεται από το γεγονός ότι ο

Τζανγκ Ζεμίν θα διατηρήσει την πραγματική εξουσία παρά την εκχώρηση της

γενικής γραμματείας και της προεδρίας της χώρας στον Χου Τζιντάο. Ο Τζανγκ

φρόντισε τους τελευταίους μήνες να βάλει προστατευόμενούς του σε

θέσεις-κλειδιά – ένας «χορός» από διορισμούς στρατηγών και περιφερειακών

κομματικών γραμματέων -, ώστε να συνεχίσει να κυβερνάει από τα παρασκήνια,

σύμφωνα με την αυτοκρατορική παράδοση.

Ο Τζανγκ Ζεμίν θα μπορούσε να διατηρήσει την προεδρία της Κεντρικής

Στρατιωτικής Επιτροπής, της αληθινής πηγής εξουσίας ενός καθεστώτος που

επιβίωσε προσφεύγοντας σε περιόδους κρίσεων στη στρατιωτική ισχύ. Όμως, η πιο

πολύτιμη επένδυσή του είναι ο Ζενγκ Τσινγκόνγκ, 63 ετών, ο πιο αγαπημένος του,

που θα ήθελε να τον δει δελφίνο (ο Χου Τζιντάο ήταν επιλογή του εκλιπόντος

Ντενγκ Σιαοπίνγκ). Αφού εξουδετέρωσε όλους τους αντιπάλους του μέντορά του,

από τη νευραλγική θέση του ως επικεφαλής οργανωτικού του κόμματος, ο Ζενγκ

Τσινγκόνγκ θα μπορούσε τώρα να μπει στα άδυτα των αδύτων, στη μόνιμη επιτροπή

του πολιτικού γραφείου. Αυτές ακριβώς οι φιλοδοξίες του Ζενγκ τροφοδοτούν

εντάσεις στους ηγετικούς κύκλους του ΚΚΚ.

Ο Τζανγκ Ζεμίν διακατέχεται από μια έμμονη ιδέα: θέλει να περάσει στην Ιστορία

ως ο ηγέτης που άνοιξε μια νέα εποχή. Φιλοδοξεί να βάλει τη θεωρία του περί

«τριπλής αντιπροσώπευσης» πλάι στη σκέψη του Μάο. Σύμφωνα με τη θεωρία του

Τζανγκ, στο κόμμα πρέπει να αντιπροσωπεύονται στο εξής «οι πιο προωθημένες

παραγωγικές δυνάμεις», «η πιο προωθημένη κουλτούρα» και «τα συμφέροντα των

ευρύτερων μαζών». Πίσω από τον ευφημισμό «πιο προωθημένες παραγωγικές

δυνάμεις» μπορεί να αναγνωρίσει κανείς εκείνες τις δυνάμεις που στηρίζουν τις

οικονομικές μεταρρυθμίσεις, τη νέα μεσαία τάξη και τα αφεντικά του ιδιωτικού

τομέα, που τα περιμένει με ανοιχτές τις πόρτες ακόμη και η Κεντρική Επιτροπή

του ΚΚΚ. Σίγουρα ο Τζανγκ θέλει να αλλάξει το πρόσωπο της Κίνας. Αλλά το κάνει

με μεθόδους που θυμίζουν το παλιό.

ΧΟΥ ΤΖΙΝΤΑΟ

Δεν έχει κάνει λάθη

Ακόμα και οι πλέον ένθερμοι αναλυτές της κινεζικής πολιτικής γνωρίζουν

ελάχιστα πράγματα για τον Χου Τζιντάο. Όσα έχουν αφήσει να μάθουμε γι’ αυτόν

είναι πως διαθέτει μια πολύ σύγχρονη προσωπικότητα που τη διακρίνεις ξεκάθαρα

από το καλοραμμένο δυτικού τύπου κοστούμι του. Του αρέσει το πινγκ πονγκ αλλά

και ο κλασικός χορός, ενώ ο ίδιος χορεύει έξοχα φοξτρότ. Δεν συγκαταλέγεται

όμως στους ενδοτικούς φιλοδυτικούς φιλελεύθερους.

Έχουν περάσει δέκα χρόνια από τότε που ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ προώθησε τον Χου

Τζιντάο στο Πολιτικό Γραφείο. Από τότε πολλοί γνώριζαν ότι προοριζόταν να

διαδεχθεί τον Τζανγκ Ζεμίν. Όλο αυτό το διάστημα ωστόσο, δεν έχει δείξει τι

είδους ηγέτης πρόκειται να είναι. «Έχει παίξει ώς τώρα τον ρόλο του θαυμάσια

χωρίς κανένα λάθος. Πώς να κάνει λάθος άλλωστε, αφού δεν έχει κάνει ποτέ

κάποια κίνηση που να φαίνεται», σχολιάζουν οι Δυτικοί ανταποκριτές στο Πεκίνο.

Ο Χου Τζιντάο θα είναι ο πρώτος κορυφαίος ηγέτης της Κίνας του οποίου η

πολιτική σταδιοδρομία ξεκίνησε μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους

κομμουνιστές, το 1949. Η επίσημη βιογραφία του αναφέρει πως γεννήθηκε στην

ανατολική επαρχία Ανχουί και έγινε μέλος του κόμματος στη διάρκεια της

Πολιτιστικής Επανάστασης το 1964, φοιτητής υδροηλεκτρικής ακόμα, στο περίφημο

Πανεπιστήμιο της Νέας Κίνας, στο Πεκίνο. Ο Χου έχει υπηρετήσει σε μερικές από

τις φτωχότερες περιοχές της Κίνας και απέδειξε ότι γνωρίζει να χρησιμοποιεί

πυγμή, όταν ως διοικητής του Θιβέτ είχε αντιμετωπίσει τις διαδηλώσεις των

αυτονομιστών με στρατιωτικό νόμο. Ήταν πάντα πιστός στο κόμμα και

ανταμείφθηκε.