Καθηγητής του INSEAD και του Πανεπιστημίου του Πειραιά και πρόεδρος της Lamda

Development

Σκεφτείτε μια οικονομία που αναπτύσσεται επί μία δεκαετία με εξαιρετικά

υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, με Ρ/Ε που ξεπερνά το 35, με μια ανεργία που μόλις

ξεπερνά το 4% και με τις περισσότερες επιχειρήσεις να έχουν κέρδη πάνω από

10%. Αυτή ήταν η αμερικανική οικονομία ­ μέχρι πρόσφατα ­, της οποίας οι

χρηματαγορές ανέπτυξαν υπεραξίες που έκαναν τους Αμερικανούς επενδυτές να

απολαμβάνουν μια πρωτοφανή ευημερία.

Μετά τις πρόσφατες εκλογές, φαίνεται ότι η κατάσταση έχει αλλάξει και ότι η

αμερικανική οικονομία έχει εισέλθει σε μια περίοδο κάμψης. Ο NASDAQ έχει χάσει

περισσότερο από το μισό της κεφαλαιοποίησής του, ενώ ξαφνικά η αμερικανική

οικονομία φαίνεται ότι πηγαίνει με βραδείς ρυθμούς. Το ερώτημα που απασχολεί

πλέον τους Ευρωπαίους είναι πώς θα επηρεάσει και τις δικές τους οικονομίες και

κατά πόσο θα φέρει μία αντίστοιχη ύφεση.

Γεγονός είναι ότι η αμερικανική οικονομία καθώς και οι οικονομίες όλων των

άλλων χωρών χαρακτηρίζονται από περιόδους ανάπτυξης, που ακολουθούνται από

περιόδους κάμψης. Το πρόβλημα είναι ότι πολύ συχνά ξεχνάμε ότι η ανάπτυξη δεν

μπορεί να συνεχίζεται επ’ άπειρον και ότι είναι αναπόφευκτη η διαδοχή της

ανάπτυξης με ύφεση, η οποία όμως είναι απαραίτητη για να διατηρηθεί η

μακροχρόνια υγιής εξέλιξη μιας οικονομίας.

Η πρόσφατη κάμψη της αμερικανικής οικονομίας μπορεί να εξεταστεί από δύο

απόψεις: Η μία είναι πώς θα επηρεάσει τα χρηματιστήρια σε ολόκληρο τον κόσμο

και κυρίως στην Ευρώπη. Η δεύτερη είναι οι επιπτώσεις της στις υπόλοιπες

οικονομίες και ιδιαιτέρως σε εκείνες που μας ενδιαφέρουν πιο πολύ, δηλαδή της

Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Είναι σίγουρο ότι και τα αμερικανικά και τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια είναι

σήμερα σημαντικά υπερτιμημένα σε σχέση με την ιστορική τους συμπεριφορά. Αυτή

η υπερτίμηση οφείλεται σε έναν πολύ μεγάλο βαθμό στην εξαιρετικά καλή πορεία

της αμερικανικής οικονομίας την περασμένη δεκαετία. Δυστυχώς, όμως, στην εποχή

μας τα κακά νέα ταξιδεύουν πολύ γρήγορα. Η αισιοδοξία γίνεται πολύ γρήγορα

απαισιοδοξία, που επηρεάζει την πορεία των χρηματιστηρίων. Αυτό σημαίνει ότι η

προβλεπόμενη κάμψη της αμερικανικής οικονομίας θα δημιουργήσει απαισιοδοξία, η

οποία με τη σειρά της θα οδηγήσει σε περαιτέρω πτώση των αμερικανικών

χρηματιστηρίων. Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να καταγραφεί

μία σημαντική πτώση των χρηματιστηρίων της Ευρώπης, που θα προκαλέσει νέες

απώλειες στη Σοφοκλέους. Το συμπέρασμα είναι ότι ψυχολογικοί παράγοντες, όπως

αυτοί που διαμορφώνουν τα χρηματιστήρια, θα επηρεαστούν κατά μεγάλο βαθμό από

την επικείμενη κάμψη στις ΗΠΑ.

Κατά πόσο οι οικονομίες των ευρωπαϊκών χωρών θα επηρεαστούν επίσης από την

κάμψη στις ΗΠΑ θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την τρέχουσα δυναμική της

ανάπτυξης αυτών των οικονομιών. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι την τελευταία

πενταετία οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχαν ρυθμούς ανάπτυξης πολύ

μικρότερους από εκείνους των ΗΠΑ, με μια ανεργία μάλιστα διπλάσια της

αμερικανικής. Δηλαδή, οι ευρωπαϊκές οικονομίες άργησαν πολύ ­ σε σύγκριση με

την αμερικανική ­ να εισέλθουν σε περίοδο ανάπτυξης, ενώ η μεγάλη ανεργία στην

Ευρώπη δίνει περιθώρια αυτή η ανάπτυξη να συνεχιστεί χωρίς τον κίνδυνο του

πληθωρισμού. Αυτό σημαίνει ότι ο κίνδυνος κάμψης της οικονομίας στην Ευρώπη,

επειδή δεν βασίζεται σε ψυχολογικούς παράγοντες, δεν χρειάζεται να συμπίπτει

με αυτόν στις ΗΠΑ. Άρα, οι οικονομίες της Ε.Ε. μπορούν να συνεχίσουν την

ανάπτυξή τους αλλά με χρηματιστήρια χωρίς τις υπερτιμήσεις του πρόσφατου

παρελθόντος.

Τελικά, είναι αναγκαίο να καταλάβουμε ότι μια κάμψη είναι απαραίτητη και ότι

μακροπρόθεσμα έχει θετικά αποτελέσματα για την πορεία μιας οικονομίας. Μία

κάμψη σταματάει την αύξηση των μισθών, αναγκάζει τις επιχειρήσεις να μειώσουν

το κόστος τους, συντελεί ώστε οι καταναλωτές να ελαττώσουν την κατανάλωσή τους

και να ξεπληρώσουν τα δάνειά τους, να μειωθεί ο πληθωρισμός κ.λπ.

Γενικώς, οι κάμψεις βοηθούν ώστε η οικονομία να συνεχίσει την υγιή,

μακροχρόνια ανάπτυξή της ύστερα από μία σχετικά μικρή περίοδο προσαρμογής.