|
|
Την περασμένη Παρασκευή ξεκίνησα από την Άρτα προσπαθώντας να καλύψω μια
διαδρομή στη νότια πλευρά των Τζουμέρκων για να συμπληρώσω μερικά κομμάτια
αυτού του παζλ των διαδρομών μου στην Ελλάδα. Πάντα οι πρώτες προσεγγίσεις δεν
είναι ολοκληρωμένες και τώρα έχοντας μάθει αρκετά περισσότερα και
δημιουργώντας έναν οδικό κύκλο, που εύκολα θα μπορούσε να πραγματοποιήσει
κανείς, επανέρχομαι.
Περνώντας έξω από το ιστορικό χωριό Πέτα (μάχες με τους Τούρκους το 1821, 1822
και 1854) συνέχισα για Βουργαρέλι και Αθαμάνιο. Λίγο πριν καλύψω την απόσταση,
στον οικισμό Παλιοχώρι συνάντησα την Κόκκινη Εκκλησιά. Πρόκειται για ένα
μοναδικό μεσαιωνικό μνημείο του 13ου αιώνα, εξαιρετικά διατηρημένο,
τουλάχιστον εξωτερικά, που βρίσκεται δίπλα στον ασφάλτινο δρόμο και συναρπάζει
με την πρώτη ματιά. Η Κόκκινη Εκκλησιά είναι αφιερωμένη στη γέννηση της
Θεοτόκου και ονομάζεται επίσης Παναγία Βελλάς ή Βασιλομονάστηρο, αφού
εικάζεται ότι παλιότερα υπήρχε τριγύρω ολόκληρο μοναστικό συγκρότημα.
Κατακόκκινοι είναι οι πλίνθοι από τους οποίους είναι χτισμένη και το ζωηρό
χρώμα τους την κάνουν να ξεπροβάλλει «λαμπερή» στο τοπίο. Κατάλευκοι
μαρμάρινοι κίονες στηρίζουν τα περισότερα παράθυρα της Κόκκινης Εκκλησιάς και
η παράδοση λέει πως όταν ένας αρχαιοκάπηλος πήγε να τους κλέψει, η Παναγιά τον
χτύπησε μ’ αυτούς!
Σε ολόκληρη την περιοχή πάνω από την Κόκκινη Εκκλησιά καλλιεργούσαν λυκίσκο
για λογαριασμό της ευρέως διαδεδομένης εκείνη την εποχή, μπίρας Φιξ και το
κτίριο συγκέντρωσης βρίσκεται εγκαταλελειμμένο λίγο πιο πάνω.
Κάτω από την εντυπωσιακή οροσειρά των Τζουμέρκων και στη νότια πλευρά τους
φωλιάζει το Βουργαρέλι. Πολλοί είναι εκείνοι που επισκέπτονται το χωριό, είτε
τον χειμώνα με τα χιόνια είτε το καλοκαίρι που έχει απίθανη δροσιά και
μαγεύονται από την ομορφιά του τοπίου. Δύο μακρουλές ελατοσκέπαστες λοφοσειρές
κατηφορίζουν από τις γυμνές επιβλητικές κορυφές των Τζουμέρκων και σαν θεϊκή
διχάλα αγκαλιάζουν το χωριό. Παλιότερα το όνομα Βουργαρέλι δεν άρεσε στους
τοπικούς άρχοντες λόγω ατυχών λεκτικών συνειρμών και δοκίμασαν να το αλλάξουν
σε Δροσοπηγή, που ταίριαζε λόγω των άφθονων νερών, αλλά… δεν ήταν δικό του!
Κάποιος ξυλοκόπος Βουργαρέλης είχε δώσει το όνομά του στην περιοχή και
τελικά… το κράτησε ατόφιο. Δύο καταπληκτικές βρύσες, η Αρχόντω με πέντε
«στόματα» και η Κρυστάλλω με εννιά, προσφέρουν πεντακάθαρο παγωμένο βουνήσιο
νερό (σήμα κατατεθέν για το Βουργαρέλι) και δύο θαυμάσιες εκκλησιές δίνουν το
στίγμα του ορεινού αλλά και τουριστικού προορισμού.
Αντίθετα από το Βουργαρέλι, το χωριό Αθαμάνιο (σε μικρή απόσταση) δεν κράτησε
το παλιό του όνομα Λουψίστα ή Λειψό και δέχθηκε το αρχαίο… του βασιλιά
Αθάμαντα της Θήβας που έφθασε έως εδώ (άλλωστε τα Τζουμέρκα επισήμως
ονομάζονται όρη Αθαμάνων). Από το Αθαμάνιο στα Θεοδώριανα η απόσταση είναι 16
χιλιόμετρα και ο δρόμος είναι πλέον ασφαλτοστρωμένος σε όλο του το μήκος.
Βέβαια σε μια τέτοια ορεινή διαδρομή που τα νερά ρέουν άφθονα μην περιμένετε
ότι ένας δρόμος μπορεί να αντέξει και πολύ… πράγμα που δικαιολογεί την κακή
κατάστασή του σε ορισμένα σημεία. Ανηφορίζοντας στις πλαγιές των Τζουμέρκων
και περνώντας από τα έλατα σε καθαρά βραχώδες αλπικό τοπίο φθάνουμε στη θέση
Σταυρός στα 1.450 μέτρα. Από εδώ η θέα είναι εκπληκτική, ο Αχελώος ή
Ασπροπόταμος γυαλίζει στον ήλιο και σε καλή ημέρα το μάτι φθάνει μέχρι τη
Θεσπρωτία! Στην τοποθεσία αυτή οι τοπικοί ισχυρίζονται ότι έγινε η μάχη του
Σταυρού, όπου ο Γώγος Μπακόλας και οι άνδρες του αναχαίτισαν στα 1821 (4-6
Αυγούστου) δυνάμεις των Τούρκων (7.000 άνδρες) που κατέβαιναν προς Μεσολόγγι.
Βέβαια θα πρέπει να πούμε και το παράδοξο… ότι ο Γ. Μπακόλας λίγο καιρό μετά
την ήττα των Ελλήνων στη μάχη του Πέτα (4/7/1822) αποφάσισε να αλλάξει
στρατόπεδο και πήγε με τη μεριά των Τούρκων!
|
Το ρέμα της Γκούρας (που κινδυνύει από το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο)
|
Από τον Σταυρό ο δρόμος κατηφορίζει αποκαλύπτοντας τα περίφημα βοσκοτόπια της
Κωστελάτας (ύψωμα των Τζουμέρκων) και τα Θεοδώριανα κάνουν την εμφάνισή τους.
Χάρη στην ομοιότητα του ονόματός των πολλοί τοποθετούν στη θέση του σημερινού
χωριού την αρχαία πόλη των Αθαμάνων Θεοδωρία, αλλά δεν υπάρχουν ευρήματα που
να πιστοποιούν κάτι τέτοιο. Τον αχό του νερού που κατεβαίνει με ορμή από τις
κορυφές των Τζουμέρκων τον ακούς και τον αισθάνεσαι. Πάνω από 500 πηγές
αναγνωρίζουν οι κάτοικοι της περιοχής αυτής και πραγματικά είναι αξιοθαύμαστος
ο όγκος των τρεχούμενων νερών. Πλησιάζοντας στο χωριό βλέπεις σε αναβαθμίδες
τα χωραφάκια που καλλιεργούσαν κάποτε, έρημα και χορταριασμένα, άχρηστα πια!
Είναι ζήτημα εάν στα Θεοδώριανα μένουν 20 άνθρωποι τον χειμώνα και στην
πλειοψηφία τους είναι ηλικιωμένοι και ανήμποροι.
Το πρώτο πράγμα που σου κάνει εντύπωση πριν να μπεις στο χωριό είναι το μεγάλο
ρέμα της Γκούρας (το πρώτο ας πούμε, διότι υπάρχει και άλλο με την ίδια
ονομασία). Ακολουθώντας με το μάτι τη ροή του νερού βλέπεις επάνω σε ένα
τσιμέντινο προστατευτικό τοίχωμα γραμμένο με σπρέι ένα σύνθημα: «Το ποτάμι θα
κυλάει για πάντα εδώ». Ένα νέο ιδιωτικό υδροηλεκτρικό φράγμα διχάζει τους
ανθρώπους που μένουν στα Θεοδώριανα. Σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές του
έργου, το νερό δεν θα περνάει πια από το ρέμα και το φαράγγι του πρώτου αυτού
ρέματος της Γκούρας. Η επιφανειακή ροή θα καταργηθεί και το τοπίο θα αλλάξει.
Σε αντάλλαγμα μερικά εκατομμύρια δραχμές θα μπαίνουν στο ταμείο της κοινότητας
κάθε χρόνο. Αν δεν χαίρεσαι τα άφθονα τρεχούμενα νερά, αν δεν πλένεις τα ρούχα
σου στη νεροτριβή, αν παρέμβεις και στερέψεις την πηγή ζωής των Αθαμάνων, τότε
γιατί να μένεις στα Θεοδώριανα και τι να τα κάνεις τα χρήματα σε έναν έρημο
τόπο; Θα φτιάξεις εκπολιτιστικούς συλλόγους και θα οργανώνεις χορούς στην
Αθήνα ή στην Άρτα για το χωριό που χάθηκε; Μόλις 4-5 παιδιά πηγαίνουν ακόμα
σχολείο στα Θεοδώριανα και αυτά είναι μια μικρή ελπίδα… πως το χωριό θα
συνεχίσει να ζει. Τι θα προσφέρεις σ’ αυτά τα παιδιά; Υπάρχουν και άλλοι
τρόποι για να γίνουν έργα και την «καταστροφή» μπορούν εύκολα να την
αντιληφθούν όσοι μένουν στα Θεοδώριανα, πηγαίνοντας απλά μια βόλτα μέχρι την
κοντινή Μεσοχώρα.
Στις αυλές του χωριού οι εναπομείναντες κτηνοτρόφοι (έως τις αρχές Νοεμβρίου
θα έχουν φύγει όλοι για να περάσουν τον χειμώνα στα πεδινά) άπλωναν τις κάπες
τους να στεγνώσουν στον ήλιο από τη βροχή των προηγούμενων ημερών. Τα
μπαλκόνια και οι αυλές των χαμηλών σπιτιών είχαν στρωθεί στο χρυσαφί χρώμα από
τα καλαμπόκια, αλλά και στο σκούρο καφέ από τα καρύδια. Πεντανόστιμα είναι τα
φασόλια-γίγαντες που καλλιεργούσαν σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες στο παρελθόν,
ενώ όλος ο οικισμός στηρίζεται χρόνια τώρα στην κτηνοτροφία. Πάνω από 15.000
γιδοπρόβατα ξαμολιούνται κάθε καλοκαίρι στις πλαγιές των Τζουμέρκων και στα
λιβάδια της Κωστελάτας, ενώ το «τσαλαφούτι» (τυρόγαλο θα μπορούσες να το πεις)
του Αυγούστου είναι ακόμα περιζήτητο, εξαιρετικά θρεπτικό και φυσικά νόστιμο.
Στην πλατεία του χωριού το κοινοτικό γραφείο ήταν ακόμα ανοιχτό και όλες
σχεδόν οι ταβέρνες-καφενεία. Η μεγάλη εκκλησία του Άη Γιώργη, που χτίστηκε στα
1880, δεσπόζει στον πλακόστρωτο χώρο και όσοι μπουν μέσα θα εντυπωσιαστούν από
το ξυλόγλυπτο τέμπλο και τη μοναδική ξυλόγλυπτη σκεπαστή Αγία Τράπεζα.
Ακολουθώντας τον χωματόδρομο που ενώνει τα Θεοδώριανα με το Σκαρπάρι και τα
έργα εκτροπής του Αχελώου κοντά στη Μεσοχώρα, πέφτεις επάνω στο δεύτερο
ρέμα-ποτάμι της Γκούρας. Και τα δύο ρέματα συγκλίνουν κοντά στις πηγές τους
και ενώνονται σχηματίζοντας κανονικό ποτάμι, λίγο πριν τροφοδοτήσουν με νερό
τον Αχελώο. Στο δεύτερο αυτό ρέμα της Γκούρας βρίσκονται και οι περίφημοι
καταρράκτες των Θεοδώριανων, μισή ώρα περπάτημα στα βορειοδυτικά του οικισμού.
Από αυτά τα νερά υδρεύεται το χωριό και δίπλα στην τσιμέντινη γέφυρα υπάρχει
το παλιό πέτρινο τοξωτό γεφύρι που στέκει ακόμα ακέραιο στη θέση του.
Αισθητικά η νέα γέφυρα υποβάθμισε το τοπίο, αφού στήθηκε κοντά στην παλιά
όμορφη πετροκαμάρα και λειτουργικά αποδείχθηκε ανεπαρκής αφού κόντεψε να την
πάρει το ποτάμι και χρειάζεται επειγόντως επιδιορθώσεις… το πέτρινο τοξωτό
με την ιστορία και καταπόνηση αιώνων ούτε που κατάλαβε τίποτε!
Ο χωμάτινος δρόμος είναι βατός, εύκολος και η διαδρομή όμορφη. Λίγο πιο κάτω
φαίνεται ένα άλλο μικρό υδροηλεκτρικό φράγμα που είναι έτοιμο να λειτουργήσει.
Εδώ οι επεμβάσεις στον χώρο είναι πολύ μικρές και το έργο δεν δημιουργεί
κανένα πρόβλημα, είτε αισθητικά είτε περιβαλλοντικά. Το «μεγαλείο» των
σχεδιαστών-εργολάβων που λυμαίνονται τα χρήματά μας φτιάχνοντας δημόσια έργα
χωρίς χρησιμότητα, το βλέπουμε λίγο μετά τη διασταύρωση για Νεράιδα (δεν
ακολουθούμε τον χωματόδρομο αριστερά-συνεχίζουμε ίσια). Μια τεράστια
τσιμέντινη γέφυρα επάνω στο ρέμα της Γκούρας φτιάχτηκε στη μέση τού τίποτα για
να εξυπηρετήσει τη διαδρομή Άρτα-Τρίκαλα… νεώτερες μελέτες απέδειξαν ότι η
περιοχή έχει πολλές κατολισθήσεις, ο δρόμος πήρε άλλη κατεύθυνση, η γέφυρα
όμως ολοκληρώθηκε, στρώθηκε με ασφαλτοτάπητα και έμεινε εκεί…
αχρησιμοποίητη! Μονάχα ένας τσοπάνος στην απέναντι πλαγιά τη χαίρεται κάθε
φορά που πηγαίνει στη στάνη του! Το μόνο που ψάχνω να βρω είναι πόσα δισ.
κόστισε.
Ο δρόμος πέφτει στη μεγάλη επαρχιακή οδό που κάποτε θα ολοκληρωθεί και θα
ασφαλτοστρωθεί ενώνοντας τα Τρίκαλα με την Άρτα. Από το σταυροδρόμι τα Τρίκαλα
(αριστερά) απέχουν 88 χιλιόμετρα. Προς αυτή την κατεύθυνση και σε πολύ μικρή
απόσταση υπάρχει το μοναστήρι της Αγίας Κυριακής χωρίς μοναστική κοινότητα,
αλλά με τα γύρω κτίρια να δέχονται επισκευές αυτή την εποχή. Στρίβοντας δεξιά
ο δρόμος περνάει το ρέμα της Γκούρας από στρατιωτική σιδερένια γέφυρα (Μπέλεϊ)
και χωρίζει. Αριστερά πηγαίνει για το χωριό Κορυφή και δεξιά για Σκαρπάρι –
Κάψαλα – Άρτα. Σε αυτό το σημείο ο Παναγιώτης έχει στήσει την ταβέρνα-καφενείο
«Το Στέκι των Ψαράδων» και παραμένει εκεί όλο τον χρόνο προσφέροντας ένα
σημείο αναφοράς στους ταξιδιώτες που έχουν σαστίσει από το χάος των
χωματόδρομων χωρίς σήμανση και των φορτηγών που περνάνε ασταμάτητα
μεταφέροντας χαλίκι, υλοποιώντας την εκτροπή του Αχελώου. Το μικρό
ιχθυοτροφείο του Παναγιώτη βγάζει νόστιμη πέστροφα και τροφοδοτείται από τα
νερά της Γκούρας (ενωμένα και τα δύο ρέματα) πριν χυθούν στον Αχελώο.
Ακόμα δύο χιλιόμετρα βατού χωματόδρομου και ο δρόμος γίνεται φαρδύς,
ασφάλτινος και χώνεται σε ένα από τα μεγαλύτερα τούνελ που έχουν
κατασκευαστεί. Στη θέση Σκάλα Σκουρλίγκα το βουνό τρυπήθηκε για 1.700 μέτρα
και φωτίστηκε κατάλληλα, ώστε να περνάνε τα αυτοκίνητα. Ο οικισμός Κάψαλα δεν
αργεί να φανεί και στα Τερπνά από κάτω, ελπίζω ακόμα να διατηρείται ακέραια η
κρεμαστή πεζογέφυρα επάνω στον Αχελώο.
Έχοντας πλησιάσει κοντά στο Αθαμάνιο η διαδρομή ολοκληρώνεται. Για εκείνους
όμως που θέλουν να συνεχίσουν, υπάρχει ο ασφάλτινος δρόμος που οδηγεί στα
χωριά Μεσούντα και Τετράκωμο και η ορεινή διαδρομή μέσα στο δάσος είναι
φανταστική. Η Μεσούντα είναι όμορφο χωριό κοντά στον Αχελώο και προλαβαίνετε
ακόμα να γνωρίσετε την υπέροχη αυτή περιοχή πριν τα έργα εκτροπής αλλάξουν το
τοπίο. Απέναντι από τη Μεσούντα βρίσκεται το φημισμένο μοναστήρι του Άη Γιώργη
στο Μυρόφυλλο Τρικάλων (που θα πνιγεί στα νερά της λίμνης) και η επικοινωνία
μέσω χωματόδρομου γίνεται από την ονομαστή γέφυρα Κονδύλη (θα χαθεί και αυτή
και η ιστορία της!). Όσοι διαλέξουν την κατεύθυνση προς Τετράκωμο θα γνωρίσουν
δεκάδες μικρούς και αξιόλογους οικισμούς του Νομού Άρτας και θα εντυπωσιαστούν
όταν μάθουν πως το Τετράκωμο αποτελείται από 17 διάσπαρτους οικισμούς, των
οποίων το δίκτυο ύδρευσης έχει μήκος 130 χιλιόμετρα!
|
|
ΔΙΑΔΡΟΜΗ
Το Βουργαρέλι απέχει από την Άρτα 56 χιλιόμετρα και η διαδρομή έχει πολλές
στροφές, ενώ συχνές είναι οι μικρές-μεγάλες κατολισθήσεις στον δρόμο. Το
Αθαμάνιο απέχει 6 χλμ. από το Βουργαρέλι και υπολογίστε άλλα 16 ασφάλτινα
πλέον έως τα Θεοδώριανα. Από τα Θεοδώριανα έως την ταβέρνα στο ρέμα της
Γκούρας ο χιλιομετρητής θα γράψει άλλα 8 βατά χωμάτινα χλμ. περίπου και από
εκεί μέχρι το Αθαμάνιο άλλα10 χλμ. Όλοι οι χωματόδρομοι που περιγράφουμε
(εκτός από Μεσούντα-Μυρόφυλλο) είναι εύκολοι για οποιοδήποτε αυτοκίνητο ή
μοτοσυκλέτα.
|
|
ΔΙΑΜΟΝΗ
Αν και οι περισσότεροι θα προτιμήσουν να διανυκτερεύσουν στο Βουργαρέλι, που
έχει ανέσεις και την απαραίτητη υποδομή για τουρίστες, προσωπικά θα προτιμούσα
τον ξενώνα στα Θεοδώριανα (0685-22077 ή 22210).
Αρχοντικό Βίλα Σοφία 0685-22713
Ξενοδοχείο Γαλήνη 0685-22135
Ενοικ. δωμάτια Κ. Τάσιος 22254
Ελατοφίλητο (Αθαμάνιο) 0685-22979
|
|
ΦΑΓΗΤΟ
Πραγματικά εξαιρετικά είναι τα καφενεία-ταβέρνες-ψησταριές στα Θεοδώριανα. Θα
πρέπει επίσης να γνωρίζετε ότι τα κρέατα είναι δικά τους, καθώς και τα
τυροκομικά, οπότε θα νιώσετε τη νοστιμιά από τα λιβάδια της Κωστελάτας.
Ζητήστε επίσης να φάτε «τσαλαφούτι» και θα πρέπει να σας ενημερώσω ότι το
ονειρεμένο αυτό παρασκεύασμα που μοιάζει με στραγγιστό γιαούρτι, δεν πήζει με
πυτιά, αλλά μόνο του σε υγρό μέρος (π.χ. σπηλιά… σαν φυσικό ψυγείο) επειδή
το γάλα έχει πολλά λιπαρά. Για ψάρι φυσικά προτείνεται ο Παναγιώτης στη γέφυρα
της Γκούρας (Στέκι των Ψαράδων) και οι πέστροφες από το μικρό ιχθυοτροφείο του
είναι πολύ νόστιμες. Εάν φθάσετε μέχρι τη Μεσούντα το καφενείο-ψησταριά του
Τάκη Δράκου προτείνεται ανεπιφύλακτα. Στο Βουργαρέλι τώρα ο Κώστας ο Τάσιος
έχει ωραία μαγειρευτά και ψητά, το ουζερί «Πανόραμα» σερβίρει εκλεκτούς
μεζέδες και… ωραία θέα, ενώ στο όμορφο Νεραγώι δεν θα φάτε μονάχα καλά, αλλά
μπορείτε να πιείτε και να μείνετε μέχρι αργά! Στο Βουργαρέλι επίσης ξεχωρίζει
το καφενείο-καφεκοπτείο της Σοφίας Πλεύρη, όχι μονάχα για το προφανές (καφές),
αλλά για τα υπέροχα γλυκά κουταλιού με κορυφαίο το καρυδάκι! Εξαιρετική επίσης
είναι και η ταβέρνα του Ηλία Σκορτσιανίτη έξω από το Αθαμάνιο, κοντά στη
διασταύρωση για Τετράκωμο-Μεσούντα.
|
|
ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ
(Κωδικός 0685)
Δήμος Αθαμανίας (Βουργαρέλι) 22221
Κέντρο Υγείας (Βουργαρέλι) 22584
Αστυνομία (Βουργαρέλι) 22288
Κοινοτ. Θεοδώριανων 22474
Καφεν. Τσαδήμα (Θεοδώριανα-όλο τον χρόνο) 22296
Νοσοκ. Άρτας 0681-22222
