«Unthinking the unthinkable» (Να βγάλουμε από το μυαλό μας το αδιανόητο): έτσι λεγόταν ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε στην Αμερική το 1989 και μας καλούσε να σκεφτούμε τα σενάρια μιας πυρηνικής σύγκρουσης. Εκτοτε, πολλά άλλα «αδιανόητα» πράγματα έχουν συμβεί: η επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, το Brexit, η διπλή εκλογή του Τραμπ, η πανδημία, ο πόλεμος κατά της Ουκρανίας και η επέλαση της Τεχνητής Νοημοσύνης που, όπως είπε πρόσφατα στη Monde ο πρώην αναλυτής της Microsoft και της Google, Νατ Σοάρες, είναι πολύ πιθανό να καταστρέψει την ανθρωπότητα ολοσχερώς.
Μπροστά στον πολλαπλασιασμό τέτοιου είδους γεγονότων, έγραφε χθες ο Φιλίπ Μπερνάρ στη γαλλική εφημερίδα, το χειρότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να κλειστούμε στη φούσκα μας. Θα πρέπει, αντιθέτως, να επιδιώκουμε να ακούμε αυτά που δεν θέλουμε να ακούμε και να βλέπουμε αυτά που δεν θέλουμε να βλέπουμε. Αυτό σημαίνει όχι μόνο να προσπαθούμε να μπούμε στο μυαλό του Τραμπ ή του Πούτιν, αλλά και να κοιτάμε κατάματα τους πολίτες που γοητεύονται από αυτούς τους ανθρώπους, όπως και τις πραγματικότητες που εξηγούν εν μέρει την απήχησή τους (φτώχεια, γκετοποίηση, δυσκολία εξεύρεσης στέγης, άγνοια, απομάκρυνση από τα κοινά). Μόνο έτσι θα καταλάβουμε τους φόβους, τις εμμονές και τα συμφέροντα που καθιστούν πλέον το «αδιανόητο» ρεαλιστικό.
Στη διάρκεια της πανδημίας, για παράδειγμα, ήταν πολύ χρήσιμο να παρακολουθούμε τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς ποιοι και γιατί τάσσονταν κατά των εμβολίων. Τα επιχειρήματά τους δεν στηρίζονταν στην πραγματικότητα σε κανένα στοιχείο και καμιά σοβαρή έρευνα. Και η αλήθεια είναι ότι ελάχιστους έπεισαν την ώρα της κρίσης. Παρ’ όλα αυτά, και επειδή δεν απαντήθηκαν ποτέ με μεθοδικό τρόπο, κατάφεραν να ροκανίσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών, με αποτέλεσμα να φτάσουμε σήμερα σε πολύ χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού κατά της COVID-19.
Ενδιαφέρον έχει και μια ανάλογη άσκηση για το ζήτημα της Ουκρανίας. Δύο ελληνικές εφημερίδες, μία της βαθιάς Δεξιάς και μία της ριζοσπαστικής Αριστεράς, κατήγγειλαν το περασμένο Σάββατο από διαφορετικές σκοπιές τους Ουκρανούς και τους υποστηρικτές τους. Η πρώτη επειδή, με το πλήγμα εναντίον πετρελαιοφόρου του σκιώδους στόλου της Ρωσίας, το Κίεβο «εξάγει τον πόλεμο στη Μεσόγειο». Η δεύτερη επειδή, με την απόφασή τους για κοινό δανεισμό ώστε να στηρίξουν το Κίεβο, οι ηγέτες της ΕΕ «έστειλαν τον λογαριασμό στους λαούς της Ευρώπης». Το ότι τέτοιου είδους δημοσιεύματα βρίθουν ανακριβειών, χαρακτηρίζονται από ιδεολογικές εμμονές και επιβεβαιώνουν τη σύγκλιση του δεξιού με τον αριστερό λαϊκισμό έχει εν τέλει μικρή σημασία μπροστά στο γεγονός ότι απευθύνονται, κολακεύουν και ενισχύουν την ευμεγέθη φιλοπουτινική τάση στη χώρα μας.
Γι’ αυτό και δεν πρέπει να αγνοούνται ή να υποτιμώνται. Οπως γράφει κι ο Μπερνάρ, η εγκατάλειψη των αξιών της κυριαρχίας, της αξιοπρέπειας ή της ασφάλειας στους εμπόρους του μίσους απλώς διευκολύνει το «αδιανόητο».
