Ποια είναι η μεγαλύτερη παρεξήγηση που κυριαρχεί στην αγορά τέχνης; Ποιο είναι το πιο υποτιμημένο είδος; Ποια μαθήματα μπορεί να δώσει μια «αποτυχημένη» δημοπρασία; Και ποια νοοτροπία πρέπει να αλλάξει στα «πιστεύω» όσων κινούνται στον χώρο της συγκεκριμένης αγοράς;
Ολες τις παραπάνω απορίες και πολύ περισσότερες μάς έλυσε μια από τις πιο επιδραστικές προσωπικότητες στη διεθνή αγορά τέχνης, η πρόεδρος του ευρωπαϊκού τομέα του οίκου Christie’s, Τζιοβάνα Μπερτατσόνι. Καλεσμένη του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, βρέθηκε στην Αθήνα την Τετάρτη.
Συνομίλησε δημόσια με την υπεύθυνη συλλογών του Ιδρύματος, Μαρία Κουτσομάλλη-Μορό, στο πλαίσιο της νέας μεγάλης έκθεσης «Από τον Μονέ στον Γουόρχολ». Εχοντας στις επαγγελματικές της αποσκευές επιτυχίες όπως την πώληση του μέχρι πριν από λίγες ημέρες ακριβότερου έργου τέχνης, τις «Γυναίκες του Αλγερίου (εκδοχή Ο)» του Πάμπλο Πικάσο (είχε πωληθεί προς 179,4 εκατ. δολάρια μέχρι που τον αποκαθήλωσε ο Κλιμτ με το ολόσωμο πορτρέτο της Ελισάβετ Λέντερερ που πωλήθηκε για 236,4 εκατ. δολάρια), με εμπειρία 27 ετών στον οίκο Christie’s, αλλά και με το ιταλικό της ταπεραμέντο, δεν άφησε καμία ερώτηση αναπάντητη.
Ποιος καλλιτέχνης θα μπορούσε να αποτυπώσει καλύτερα το πορτρέτο της σημερινής αγοράς τέχνης;
Σίγουρα θα επέλεγα τον Πικάσο, διότι γνωρίζω καλά και εκτιμώ βαθιά το έργο του. Μου αρέσει το γεγονός ότι παραμένει ανθεκτικός κι ότι έχει γεωγραφική απήχηση σε εντελώς διαφορετικό κοινό. Και επιπλέον, νιώθω μια πραγματική σύνδεση μαζί του.
Ποιες κατηγορίες έργων θεωρείτε υποτιμημένες;
Υπάρχουν αρκετές, και πρώτα από όλα τα έργα των γυναικών καλλιτεχνών, αν και θεωρώ πως η αγορά τούς δείχνει πλέον μεγαλύτερη προσοχή και αρχίζουν να αποκτούν σημαντική δημοφιλία. Παρά ταύτα, πιστεύω ότι εξακολουθούν να αποτελούν εξαιρετική ευκαιρία για όποιον θέλει να αγοράσει, είτε μιλάμε για πιο κλασικά έργα είτε για δημιουργίες του ιμπρεσιονισμού και του σουρεαλισμού. Μια άλλη κατηγορία που θεωρώ υποτιμημένη είναι η σύγχρονη αφρικανική τέχνη, αν και αρχίζει να αναδύεται στο προσκήνιο με εξαιρετικά ενδιαφέροντα τρόπο – αλλά προς το παρόν εξακολουθεί να είναι πολύ οικονομικά προσιτή. Τέλος, θα έλεγα ότι ο σουρεαλισμός γενικά είναι υποτιμημένος. Από όλα τα ιστορικά πρωτοποριακά ρεύματα που έχουν υποτιμηθεί, ο σουρεαλισμός είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό. Αξίζει να αποτιμάται υψηλότερα, και πράγματι αυτό έχει αρχίσει να συμβαίνει.
Ποια είναι η μεγαλύτερη παρανόηση σχετικά με την αγορά τέχνης;
Πολλοί πιστεύουν ότι δεν μπορούν να την αγγίξουν, ότι δεν είναι για αυτούς. Ανησυχούν ότι είναι πολύ δύσκολο να την κατανοήσεις και ότι αφορά ένα πολύ μικρό και ειδικό κοινό. Και, ως έναν βαθμό, είναι αλήθεια ότι πρόκειται για μια αρκετά πολύπλοκη αγορά για όποιον την προσεγγίζει για πρώτη φορά. Συμφωνώ ότι χρειάζεται πολλή πληροφόρηση. Ταυτόχρονα όμως γίνεται κι απίστευτα δημοκρατική. Τις δημοπρασίες, που κάποτε ήταν διαθέσιμες μόνο σε όσους παρευρίσκονταν στην αίθουσα, τώρα τις παρακολουθούν εκατομμύρια άνθρωποι επειδή μεταδίδονται ζωντανά. Είναι πλέον μια διαδικασία πολύ πιο ανοιχτή σε όλους όσοι ενδιαφέρονται για την τέχνη. Και ο κόσμος ενδιαφέρεται για την τέχνη σήμερα πολύ περισσότερο από ό,τι παλαιότερα. Περισσότεροι άνθρωποι πηγαίνουν σε εκθέσεις, ταξιδεύουν σε άλλες χώρες για να δουν τέχνη και ένα μέρος αυτών αποκτά την επιθυμία να αγοράσει έργα. Ετσι προσεγγίζουν τις δημοπρασίες με εντελώς διαφορετικό πνεύμα.
Εκτιμήσεις που να λένε «αγόρασέ με»
Τι είδους έργα τραβούν το βλέμμα σας όταν επιλέγετε κομμάτια για δημοπρασία;
Αναζητούμε εμβληματικά έργα που μιλούν αμέσως στον μεγαλύτερο δυνατό αριθμό ανθρώπων και που έχουν απήχηση χάρη στο όνομα του καλλιτέχνη. Το απολύτως κρίσιμο, όμως, είναι η σωστή εκτίμηση τη δεδομένη στιγμή. Η εκκίνηση πρέπει να είναι ελκυστική, όχι απαραίτητα «προσιτή». Αν δεν έχουμε εκτιμήσεις που να λένε «αγόρασέ με», είναι σήμερα πολύ δύσκολο να δημιουργηθεί δυναμική ανταγωνισμού.
Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος ενός συλλέκτη σήμερα πριν κάνει μια αγορά;
Θα μου αρέσει πραγματικά αυτό το έργο; Γιατί το αγοράζω; Το αγοράζω αποκλειστικά ως επένδυση ή θέλω να το κρατήσω στη συλλογή μου; Ταιριάζει στη συλλογή μου; Θα το μετανιώσω; Εχω κάνει αρκετή έρευνα; Πολλοί άνθρωποι μετανιώνουν επειδή δεν έκαναν αρκετή έρευνα για το αν τους αρέσει πραγματικά ο καλλιτέχνης. Αυτή τη στιγμή, οι οίκοι δημοπρασιών και οι γκαλερί κάνουν τόσο εκτενή δουλειά πριν παρουσιάσουν ένα έργο, που στην ουσία ο συλλέκτης χρειάζεται απλώς να κάνει τη δική του έρευνα ως προς το τι πωλείται, τι έχει ήδη πουληθεί, και να μελετήσει όσο μπορεί πριν αγοράσει. Πιστεύω ότι αυτή τη στιγμή, αν κάποιος πάρει στα σοβαρά το υλικό που είναι διαθέσιμο πριν από μια δημοπρασία, δεν θα έπρεπε να ανησυχεί για τίποτα.
Ποιο μάθημα πήρατε από μια αποτυχημένη δημοπρασία;
Τα περισσότερα μαθήματα έχω πάρει από τις αποτυχημένες δημοπρασίες. Και το βασικότερο που έμαθα είναι το πόσο σημαντικό είναι να είμαστε προσεκτικοί στον καθορισμό των τιμών. Τα λάθη τα κάνουμε πάντα όταν δεν τιμολογούμε προσεκτικά.
Ποιους καλλιτέχνες ή έργα θα εντάσσατε στη δημοπρασία των ονείρων σας;
Θα ήθελα να κάνω μια δημοπρασία στην οποία θα εκπροσωπείται κάθε περίοδος της ζωής του Πικάσο.
Ποιο έργο σάς «στοιχειώνει» επειδή δεν δημοπρατήθηκε από τους Christie’s;
Μετανιώνω για πολλά έργα που χάσαμε. Ενα από αυτά είναι ο Κλιμτ που βγήκε από τους Sotheby’s, για παράδειγμα, πριν μερικές ημέρες. Λυπάμαι πραγματικά που δεν το είχαμε.
