Στην πρόκληση να αναζωπυρώσει την παλιά πολεμική γύρω από όσα είπε – ή παρέλειψε να πει – ο Αλμπέρ Καμί στο έργο του «Ο Ξένος» σχετικά με την απεικόνιση της γαλλικής αποικιοκρατίας στην Αλγερία (η οποία έληξε το 1962 μετά τον πόλεμο της ανεξαρτησίας) επιχειρεί να ανταποκριθεί ο γάλλος σκηνοθέτης Φρανσουά Οζόν μέσα από μια ασπρόμαυρη κινηματογραφική διασκευή, οκτώ και πλέον δεκαετίες μετά την κυκλοφορία του μυθιστορήματος.
Η κινηματογραφική εκδοχή του Οζόν με πρωταγωνιστή τον Μπενζαμέν Βουαζέν στον ρόλο του μελαγχολικού Μερσό, έχει διχάσει κοινό και κριτικούς, καθώς δίνει μεγαλύτερο βάρος στη φιγούρα της αδελφής του δολοφονημένου Αραβα, της Τζεμίλα. Στο μυθιστόρημα δεν κατονομάζονται ούτε ο άντρας ούτε η αδελφή· στην ταινία, το τελευταίο πλάνο τη δείχνει στον τάφο του, με το όνομά του γραμμένο στα αραβικά: Μούσα Χαμντάνι.
«Ηταν τεράστια πρόκληση να διασκευάσω ένα αριστούργημα που όλοι έχουν διαβάσει και κάθε αναγνώστης έχει ήδη οραματιστεί και σκηνοθετήσει μέσα στο μυαλό του», δήλωσε ο σκηνοθέτης στα Ευρωπαϊκά Βραβεία Κινηματογράφου και υποστήριξε ότι η απόφασή του να δώσει μεγαλύτερη παρουσία στην αδελφή του Αραβα έμοιαζε «σαν να τραβούσε ένα νήμα που ο Καμί είχε υφάνει χωρίς να το εξελίξει». Η συγκεκριμένη προσέγγιση αντιμετωπίζεται από την 80χρονη κόρη του νομπελίστα συγγραφέα, Κατρίν, με επιφυλάξεις, παρά το γεγονός ότι ήταν εκείνη που παραχώρησε τα δικαιώματα στον σκηνοθέτη να προχωρήσει στην κινηματογραφική εκδοχή.
«Νομίζω ότι η ταινία ήταν πολύ καλή, αλλά όχι ο ρόλος που έδωσε στην αδελφή στο τέλος», αναφέρει σε δηλώσεις της που αναδημοσιεύει η βρετανική εφημερίδα «Guardian», η Κατρίν Καμί. «Τη δείχνει στον τάφο του αδελφού της· αυτό δεν υπάρχει στο βιβλίο και το θεώρησα αντίφαση. Νομίζω πως ο Φρανσουά Οζόν το έκανε για να ικανοποιήσει την woke ατζέντα». Μέχρι σήμερα έχουν γίνει λίγες προσπάθειες να διασκευαστεί το μυθιστόρημα με τον ιταλό σκηνοθέτη Λουκίνο Βισκόντι να είναι ο πρώτος που επιχείρησε να μεταφέρει τον «Ξένο» στη μεγάλη οθόνη το 1967 με πρωταγωνιστή τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, αν και ο σκηνοθέτης ήθελε για τον ρόλο τον Αλέν Ντελόν. Η ταινία θεωρήθηκε αποτυχία.
«Ενα αίνιγμα»
«Το μυθιστόρημα παραμένει ένα αίνιγμα πάνω στο οποίο ο καθένας μπορεί να προβάλει τη δική του ερμηνεία. Οπως και ο ίδιος ο Καμί», λέει η καθηγήτρια λογοτεχνίας στη Σορβόννη, Κατρίν Μπρουν, επιχειρώντας να εξηγήσει τον λόγο που «Ο Ξένος» εξακολουθεί να διχάζει τη γαλλική κοινωνία.
Ο Νετζίμπ Σιντί Μούσα, πολιτικός επιστήμονας, καθηγητής και συγγραφέας πολλών βιβλίων για την Αλγερία, πιστεύει ότι η νέα ταινία καταφέρνει να αποδώσει την παραδοξότητα του πρώτου μυθιστορήματος του Καμί. «”Ο Ξένος” δεν είναι ένα αντι-αποικιοκρατικό μανιφέστο· ο Καμί σκιαγραφεί μια κοινωνία που γνωρίζει καλά».
Από την πλευρά του ο κριτικός κινηματογράφου Ζακ Ντενιέλ υποστηρίζει ότι «στο έργο του Καμί, το παράλογο προκύπτει από τη σύγκρουση ανάμεσα στον άνθρωπο και τον κόσμο. Στο έργο του Οζόν, διαλύεται μέσα σε μια άψογη σκηνοθεσία. “Ο Ξένος” του Φρανσουά Οζόν είναι ένα καλοδουλεμένο, στοχαστικό, δεξιοτεχνικό φιλμ, αλλά χωρίς έμπνευση. Ο σκηνοθέτης δεν διασκευάζει τον Καμί· τον σχολιάζει», καταλήγει.
