Ισως είναι λίγο άδικη όλη αυτή η κριτική για την απουσία των περισσοτέρων ηγετών της αντιπολίτευσης από την κηδεία του Διονύση Σαββόπουλου. Αυτά είναι προσωπικά πράγματα. Ο ένας είχε κλείσει εισιτήρια για τετραήμερο. Ο άλλος προτιμά να ακούει τα τραγούδια του παρά τον επικήδειο του Μητσοτάκη. Και εκείνη που παρέστη δεν είναι αναγκαστικά πιο ευαίσθητη από τους υπόλοιπους.
Το κακό είναι ότι οι απουσίες έπεσαν όλες μαζί και η φωτογραφία με τις άδειες καρέκλες είναι εκτυφλωτική. Το πιο ουσιώδες κακό είναι ότι οι περισσότεροι από τους απόντες δεν έκριναν σκόπιμο να πουν μια κουβέντα. Το ακόμη πιο ουσιώδες κακό είναι διάφορα που ειπώθηκαν και γράφτηκαν αυτές τις ημέρες. Ο Χαρίτσης έγραψε για «τη μεγάλη απογοήτευση από την πολιτική του στάση εδώ και χρόνια». Δηλαδή; Τι ακριβώς τον απογοήτευσε; Τι τέλος πάντων καταλογίζει ένα κομμάτι της Αριστεράς στον Σαββόπουλο;
Εκτός από τις απουσίες, όμως, υπάρχουν και οι παρουσίες. Προσωπικά πράγματα κι αυτά. Θέλω να μείνω όμως σε μια φράση από τον επικήδειο του Πρωθυπουργού: «Οπως στη μουσική πέτυχε να φέρει το ροκ κοντά στο έντεχνο, στο λαϊκό και στο δημώδες, έτσι και στο κοινωνικό πεδίο από τις οραματικές ιδέες της Αριστεράς συναντήθηκε με τον ρεαλισμό της φιλελεύθερης σκέψης». Ακούγοντάς τον, παρερμήνευσα το νόημα της φράσης, νόμιζα πως βρήκε την ευκαιρία να επιτεθεί πάλι στην Αριστερά και να επαινέσει τον εκλιπόντα που ευτύχησε να βρει τον σωστό δρόμο προς τον φιλελευθερισμό, αλλά όχι, αυτό θα ήταν σαν να ταυτιζόταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης με το έντεχνο και να καταδίκαζε το ροκ, αποκλείεται, για σύγκλιση μίλησε, για αμοιβαίο εμπλουτισμό, και είχε δίκιο, το είπε με άλλον τρόπο και ο Κορνήλιος Σαββόπουλος παρομοιάζοντας τα τραγούδια του πατέρα του με «ρυάκι σε δύο όχθες».
Τα ερωτήματα, για μένα πάντα, είναι άλλα. Η Αριστερά, στο μυαλό του Πρωθυπουργού, βρίσκεται αναγκαστικά σε άλλο σύμπαν από τον φιλελευθερισμό; Η διαφορά τους είναι άραγε ότι η πρώτη, στη μετριοπαθή της μορφή φυσικά, έχει όραμα και ο δεύτερος, στη μετριοπαθή του μορφή και πάλι, έχει ρεαλισμό; Μήπως το πρόβλημα της σημερινής κυβέρνησης είναι ότι στερείται παντελώς οράματος, ταυτίζοντας την ίδια στιγμή τον ρεαλισμό με τα ανοίγματα προς την Ακροδεξιά;
Αν ο Πρωθυπουργός άκουγε τον παππού, ας ακούσει και τον εγγονό, κι αυτός για ρεαλισμό μίλησε. Η μελαγχολία την οποία έφερνε πάντα μαζί της η αγάπη που έπαιρνε από εκείνον, είπε ο νεαρός Διονύσης στον δικό του αποχαιρετισμό, «είναι κάτι που μας γειώνει, κάτι που μας κινεί να αναζητούμε το γέλιο και τη χαρά, κάτι που μας κάνει να βλέπουμε τα πράγματα με μια ματιά πιο ρεαλιστική, κάτι που μας δίνει ενσυναίσθηση και μας κάνει συμπονετικούς, κάτι που μας βάζει σε μια διαδικασία να παλεύουμε και να ελπίζουμε». Μοναδικό.
