Την προηγούμενη εβδομάδα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τον «Χάρτη Πορείας για τη Διατήρηση της Ειρήνης και της Αμυντικής Ετοιμότητας 2030».
Τι φέρνει ο οδικός χάρτης; Κοινούς στόχους, χρονικά ορόσημα και τέσσερις εμβληματικές πρωτοβουλίες: την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Αμυνας Drone, το Παρατητήριο του Ανατολικού Διαδρόμου, την Ευρωπαϊκή Αεροπορική Ασπίδα και την Ευρωπαϊκή Διαστημική Ασπίδα.
Αυτό που δεν περιλαμβάνει ο Οδικός Χάρτης είναι ένα νέο χρηματοδοτικό εργαλείο, με τον μηχανισμό του SAFE να παραμένει ο άμεσος χρηματοδότης των πρωτοβουλιών του επόμενου διαστήματος. Γι’ αυτό άλλωστε υπάρχει αντιστοιχία στα ορόσημα του Οδικού Χάρτη με αυτά του SAFE.
Ενα ακόμα ενδιαφέρον σημείο του Χάρτη είναι η παρότρυνση στα κράτη-μέλη να δημιουργήσουν συνασπισμούς ικανοτήτων, οικονομίες κλίμακας θα λέγαμε, σε εννέα κρίσιμους τομείς. Να συνεργαστούν δηλαδή για να καλύψουν τα κενά και να ενισχύσουν την αμυντική τους ετοιμότητα. Οι τομείς αυτοί περιλαμβάνουν την αντιαεροπορική και αντιπυραυλική άμυνα, τους στρατηγικούς παράγοντες διευκόλυνσης, τη στρατιωτική κινητικότητα, τα συστήματα πυροβολικού, τον κυβερνοχώρο, την Τεχνητή Νοημοσύνη και τον ηλεκτρονικό πόλεμο, τους πυραύλους και τα πυρομαχικά, drones και αντι-drones, καθώς και τις χερσαίες και θαλάσσιες επιχειρήσεις. Τους βασικούς δηλαδή τομείς χρηματοδότησης του SAFE.
Η Επιτροπή έθεσε επίσης ως στόχο οι κοινές προμήθειες ως το τέλος του 2027 να φτάσουν στο 40%, ενώ σήμερα είναι κάτω από το 20%.
Για να πετύχει το απαραίτητο, αλλά φιλόδοξο εγχείρημα, θα πρέπει τα κράτη- μέλη να καλύψουν χρόνια απουσίας μιας κοινής στρατηγικής κουλτούρας και να επενδύσουν σε κοινό σχεδιασμό.
Πόσο εύκολο είναι όμως ένα τέτοιο εγχείρημα; Δύσκολο, έως πολύ δύσκολο. Θα πρέπει να συγκεραστούν 27 διαφορετικές στρατηγικές κουλτούρες και προτεραιότητες. Αυτό σημαίνει πως πρέπει αφενός να υπάρξει συμφωνία στην αναγνώριση και στην ιεράρχηση των απειλών. Κάτι τέτοιο μπορούμε να πούμε πως είχε επιτευχθεί πλήρως μόνο στην περίπτωση της διεθνούς τρομοκρατίας στο παρελθόν. Αντίθετα, για την απειλή από τη Ρωσία, ακόμη και σήμερα, μετά δηλαδή την πλήρη εισβολή και τον πόλεμο στην Ουκρανία, υπάρχουν διαφοροποιήσεις.
Εξίσου σημαντικός και στην πράξη δυσκολότερος από την αναγνώριση και την ιεράρχηση των απειλών είναι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση κοινών προμηθειών. Παρά το γεγονός της συμμετοχής τους στο ΝΑΤΟ, τα κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν σημαντικά διαφοροποιημένους στρατούς και αμυντικούς εξοπλισμούς, καθώς και προγραμματισμούς προμηθειών που υλοποιούνται ήδη ή θα τρέξουν το επόμενα χρόνια. Εδώ λοιπόν απαιτείται ένα άλμα συνεννόησης και συντονισμού που δεν είναι δεδομένο.
Υπάρχει και μια τρίτη παράμετρος εξίσου δύσκολη που θα κρίνει την επιτυχία αυτού του εγχειρήματος. Η μεγάλη εξάρτηση των αμυντικών προμηθειών από τρίτες χώρες και κυρίως από τις ΗΠΑ. Μια τάση που πρέπει να αλλάξει, καθώς η Στρατηγική Αυτονομία βασίζεται και στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας.
Η ΕΕ τρέχει προς το 2030 με τον χρόνο να μην είναι σύμμαχος, με 27 διαφορετικές προσεγγίσεις στην άμυνα και στις προμήθειες και με εθνικούς σχεδιασμούς που πρέπει να τροποποιηθούν. Πόσο εύκολο είναι όμως να επιτευχθεί αυτός ο στόχος όταν βασίζεται στην επιθυμία των κρατών-μελών να συνεργαστούν;
Ο σχεδιασμός των κοινών ικανοτήτων μοιάζει αρκετά με το πρόγραμμα της «έξυπνης άμυνας» του ΝΑΤΟ που δεν ευοδώθηκε. Ελπίζουμε το 2030 να μην αποδειχθεί ένα νέο 2020, όταν και έπρεπε να έχουμε σε ετοιμότητα τα ευρωπαϊκά BattleGroups.
Ο Τριαντάφυλλος Καρατράντος είναι δρ Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών, επιστημονικός συνεργάτης στο Ελληνικό Ιδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ)
