Η χορογράφος Πατρίσια Απέργη με το νέο της έργο “Hystory” που κάνει πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Αθηνών επιχειρεί να αφηγηθεί μια ιστορία για την υστερία, να μιλήσει για γυναίκες που αντιστάθηκαν στις επιβεβλημένες νόρμες και να δημιουργήσει ένα νέο κινητικό λεξιλόγιο ερευνώντας σύγχρονες θεωρίες, πολιτιστικά ρεύματα και φεμινιστικές προσεγγίσεις.
Γιατί σας απασχόλησε μια «ιστορία της μήτρας»;
Το έργο “Hystory” θα μπορούσε να είναι μια ιστορία της μήτρας, αλλά σίγουρα δεν είναι μόνο αυτό. Ο τίτλος του δημιουργείται και σχηματίζεται από τη χρήση αρχικά της λέξης «υστέρα» που στα αρχαία ελληνικά σημαίνει μήτρα. Λέξη από την οποία προκύπτει και η υστερία και το επίθετο υστερικός – ή – ό. Για αιώνες κατέληξε να είναι ο χαρακτηρισμός με τον οποίο κατηγοριοποιούνταν οι γυναίκες που ένιωθαν διαφορετικά και διεκδικούσαν κάποιο είδος ανεξαρτησίας, προκειμένου να νοσηλευτούν, να φυλακιστούν και τελικά να τιμωρηθούν, επειδή δεν συμμορφώνονταν με τα πρότυπα συμπεριφοράς κάθε εποχής. Στην αρχαία Ελλάδα μάλιστα ο Ιπποκράτης και άλλοι γιατροί πίστευαν ότι η μήτρα μπορούσε να περιπλανιέται μέσα στο σώμα της γυναίκας, προκαλώντας σωματικά και ψυχολογικά προβλήματα, από δύσπνοια μέχρι κρίσεις και παράξενες συμπεριφορές. Η δεύτερη έννοια με την οποία ασχολούμαστε είναι η ιστορία, με την έννοια του story, γιατί η ιστορία είναι μια αφήγηση, πολλές φορές σκηνοθετημένη, ή ένας μύθος, πολλές φορές αιματηρός – συνήθως ειπωμένα από άντρες. Η τρίτη έννοια είναι το ύστερος – ύστερη που σημαίνει επόμενος, τελευταίος και ως επίρρημα μετά. Στην περίπτωση του έργου πρόκειται για το μετά τους «πλανήτες», μιας παλαιότερης παράστασης των Αεριτών που έκανε πρεμιέρα το 2012 στη Γερμανία. Και η τελευταία έννοια με την οποία παίζει ο τίτλος είναι η υστέρηση, κάθε διαδρομή πιο μακριά από ό,τι θα έπρεπε, ο περίπλοκος τρόπος να είσαι πάντα αργοπορημένη – μια στρατηγική για να δημιουργηθεί περισσότερος χώρος, περισσότερες διαδρομές μέσα από έναν περιορισμένο, στενό τόπο. Αρα το έργο «Hystory» συνομιλεί και συνδιαλέγεται με διαφορετικές θεματικές που αφορούν τόσο τη γυναικεία υπόσταση όσο συνολικά τα προβλήματα που ένας σύγχρονος πολίτης μπορεί να αντιμετωπίζει.
Τα έργα σας είναι μόνο γυναικεία και μόνο ανδρικά; Αν ναι, για ποιο λόγο τα διαχωρίζετε;
Τα έργα που δημιουργώ με την ομάδα σύγχρονου χορού Αερίτες σίγουρα δεν είναι μόνο γυναικεία ή μόνο ανδρικά. Συνήθως είναι έργα που αποτελούνται από μεικτό καστ και μιλούν κάθε φορά για τη θεματική που μας αφορά. Στη συγκεκριμένη περίπτωση πρόκειται για ένα έργο μόνο με γυναικείο καστ γιατί το “Hystory” είναι ο διάλογος με το προηγούμενο έργο των Αεριτών, «πλανήτες», ιδωμένος αυτή τη φορά με τη ματιά των γυναικών. Τότε στους «πλανήτες» – έργο για ανδρικό cast – αναφερόμασταν στον δρόμο ως τόπο περιπλάνησης, αναζήτησης του καλύτερου αύριο, της πρόσμειξης, του ξένου, του Αλλου, της ενσωμάτωσης, της ένταξης, της βίας, της εξορίας. Σ’ αυτή τη θηλυκή εκδοχή τους, οι πλανήτες είναι οι γυναίκες του τώρα, οι πολίτες του κόσμου, αυτές που παρα-πλανήθηκαν μέσα στην περιπλάνησή τους, αυτές για τις οποίες ο δρόμος δεν άνοιξε, ή δεν τους επιτράπηκε να τον πάρουν, αυτές που δαιμονοποιήθηκαν ή δοξάστηκαν επειδή αντιστάθηκαν ή που πρόλαβαν να ψελλίσουν ένα «θέλω κι εγώ» όταν δεν τις άφησαν να προσπαθήσουν, προκειμένου να παραμείνουν καλά κορίτσια. Με ενδιαφέρει λοιπόν αυτή η συνέχεια του προηγούμενου έργου, να το δούμε αυτή τη φορά από την οπτική των ανθρώπων που δεν έκαναν το ταξίδι, που επέλεξαν ή τους επιβλήθηκε να μείνουν πίσω, ό,τι και αν σημαίνει αυτό το πίσω, το σπίτι, ο τόπος. Αυτές που ενδεχομένως δεν τους επιτράπηκε να ανοίξουν τα φτερά τους, αλλά μπορούν να ταξιδεύουν μέσα σε έναν πιο μικρό περιορισμένο χώρο.
Προτιμάτε μια χορογραφία μικρής φόρμας ή τα μοτίβα μεγαλύτερης διάρκειας εμπλουτισμένα με παραλλαγές όταν ετοιμάζετε ένα έργο;
Αυτό που προσπαθώ να κάνω μέσα από αυτή τη δουλειά είναι κάθε φορά να μπορώ να βρίσκω την αλήθεια μου σε σχέση με την εκάστοτε θεματική που καταπιάνομαι, με τα βιώματα, τις εμπειρίες και τις συνθήκες που αντιμετωπίζει το σώμα μου, τα σώματα των συνεργατών μου την εκάστοτε περίοδο, σε σχέση με τις προκλήσεις της κάθε εποχής. Ως χορογράφος δεν έχω μια συγκεκριμένη συνθήκη και μεθοδολογία για να προσεγγίζω την κάθε θεματική μου. Δεν είναι θέμα μορφολογικό ή δομικό για μένα η χορογραφία. Εχει να κάνει με την ανάγκη του τώρα μου και πώς πιστεύω ότι μπορούν να αποτυπωθούν αυτά που αισθάνομαι, σκέφτομαι και βιώνω την εκάστοτε περίοδο.
Πού δίνετε σημασία κατά τη δημιουργία ενός έργου, στον χρόνο της κίνησης ή στη δυναμική των σωμάτων;
Δίνω σίγουρα σημασία στο κομμάτι της κινητικής έρευνας, στην προσπάθεια να δημιουργήσω μια γλώσσα που να ανήκει στο έργο και τη θεματική του. Για τη δημιουργία του κινητικού λεξιλογίου του “Hystory” ερευνήσαμε και εμπνευστήκαμε από παραδοσιακούς χορούς που δημιουργήθηκαν ή χορεύονταν κυρίως από γυναίκες. Επίσης από είδη κίνησης παλαιότερων εποχών αλλά και της σύγχρονης pop κουλτούρας που έχουν ως πρόθεση να προβάλλουν το γυναικείο σώμα και αντανακλούν τον τρόπο που κάθε κοινωνία αντιμετωπίζει και διαμορφώνει την αντίληψη σε σχέση με αυτό, όπως και τι του ταιριάζει και του επιτρέπεται. Μελετήσαμε ινδικούς παραδοσιακούς χορούς όπως khattak και Bharatanatyam, τους χορούς oriental raks sharki και raks baladi, το χαβανέζικο hula, μπουρλέσκ και νεο-μπουρλέσκ αλλά και σύγχρονα κινητικά ρεύματα που ενώ μπορεί να ξεκίνησαν στις αρχές του προηγούμενου αιώνα σήμερα επανέρχονται ελαφρώς αλλαγμένα και επαναπροσδιορισμένα ως τρόποι έκφρασης μιας σύγχρονης γυναικείας ταυτότητας. Συγκεκριμένα, αναφερόμαστε στη γυναικεία εκδοχή της Κ-pop με τα girl groups, την επιρροή τους από τα anime καθώς και τα hills ως μια πιο δυτική εκδοχή της αναπαράστασης της γυναικείας σεξουαλικότητας. Αυτή την έρευνά μας τη μετουσιώσαμε σε μια γλώσσα που μιλάνε τα σώματα τώρα.
