Τίμοθι Σνάιντερ: «Η Ρωσία κερδίζει χάνοντας τον πόλεμο»

Οταν ο γνωστός ιστορικός του Γέιλ Τίμοθι Σνάιντερ κλήθηκε από την ουκρανική κυβέρνηση να βοηθήσει στη συγκέντρωση κεφαλαίων για την πολεμική προσπάθεια, σκέφτηκε ένα πρότζεκτ για την αποκατάσταση της βιβλιοθήκης του Τσερνιχίβ. Θα ήταν μία προφανής επιλογή για τον ευπώλητο συγγραφέα, που έχει επισκεφθεί την κατεστραμμένη βιβλιοθήκη - μία μεγαλοπρεπή γοτθική δομή από τερακότα που επέζησε από δύο Παγκόσμιους Πολέμους, αλλά έγινε συντρίμμια από τις ρωσικές βόμβες τον Μάρτιο.

Σύντομα όμως αποφάσισε πως ένας έρανος για μία βιβλιοθήκη θα ήταν «ηθικά κάπως μαλθακός». Οταν ρώτησε τους φίλους του στο Κίεβο τι χρειάζονταν περισσότερο, κανείς δεν δίστασε: αντι-drone συστήματα. «Εκεί θα μείνουν τα ερείπια της βιβλιοθήκης. Μπορώ να μαζέψω χρήματα για αυτήν αργότερα. Αυτή τη στιγμή όμως, οι Ρώσοι προσπαθούν να παγώσουν εκατομμύρια ανθρώπους καταστρέφοντας το ενεργειακό δίκτυο», λέει τηλεφωνικά ο Σνάιντερ στην «Guardian» από το Γέιλ. Ετσι λοιπόν έφτασε ο καθηγητής να ηγείται μιας εκστρατείας crowdfunding (https://u24.gov.ua/shahedhunter) με σκοπό τη συλλογή 1,25 εκατ. δολαρίων για τη χρηματοδότηση ενός «κυνηγού Sahed». Μήνες τώρα σπέρνουν τον τρόμο τα ιρανικής κατασκευής drones Sahed της Ρωσίας στις πόλεις και τα χωριά της Ουκρανίας. Μέχρι τις 25 Νοεμβρίου, είχε μαζευτεί περίπου το ένα πέμπτο των απαιτούμενων χρημάτων, μέσω «πάρα μα πάρα πολλών μικρών δωρεών».

Βοηθούν και οι Ουκρανοί που παλεύουν με τα μπλακάουτ και τους βομβαρδισμούς, μεταξύ άλλων με έναν φιλανθρωπικό αγώνα δρόμου την Κυριακή στο Κίεβο - κάτι που οποιοσδήποτε μπορεί να οργανώσει στη χώρα του. «Είναι εκείνοι που δεν έχουν ηλεκτρικό. Είναι εκείνοι που δεν έχουν νερό. Και εντούτοις, οργανώνουν έναν αγώνα δρόμου», λέει ο Σνάιντερ. Αναλογιζόμενος το φοβερό «σωματικό θάρρος και την ηθική αφοσίωση» των Ουκρανών, ο καθηγητής θυμάται τον ορισμό μιας ηθικής πράξης που είχε προτείνει ο πολωνός φιλόσοφος Λέζεκ Κοουακόφσκι, ως «κάτι που είναι περισσότερο από ό,τι οποιοσδήποτε θα περίμενε από εσένα. Και το σκέφτομαι αυτό ξανά και ξανά για τους Ουκρανούς».

Ο Σνάιντερ συναντήθηκε με τον ουκρανό πρόεδρο, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, τον Σεπτέμβριο, κατά τη διάρκεια της εντυπωσιακής ουκρανικής αντεπίθεσης στο Χάρκοβο. «Δεν ένιωσε καμία ανάγκη να καυχηθεί για αυτό που συνέβαινε», θυμάται ο ιστορικός. Αντ' αυτού, οι δυο τους μίλησαν περισσότερο περί φιλοσοφίας, και πιο συγκεκριμένα για την έννοια της ελευθερίας.

Πριν από τον πόλεμο, ο Σνάιντερ ήταν γνωστός στην Ουκρανία για τα βιβλία του με θέμα την Ανατολική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένου του έργου του «Αιματοβαμμένες χώρες - Η Ευρώπη μεταξύ Χίτλερ και Στάλιν». Πιο πρόσφατα, έχει φέρει την ιστορία της Ουκρανίας κοντά σε ένα ευρύτερο κοινό, καθιστώντας διαθέσιμη online μία σειρά διαλέξεών του σε φοιτητές του Γέιλ. «H Δημιουργία της Σύγχρονης Ουκρανίας» μετράει ήδη περισσότερο από 4,6 εκατομμύρια views στο YouTube από σχεδόν 70 χώρες.

Ο κόσμος μπορεί να έχει μία αίσθηση ότι το αφήγημα του Κρεμλίνου δεν είναι ακριβές, σημειώνει ο Σνάιντερ, αλλά «δεν γνωρίζουν πραγματικά πώς να απαντήσουν σε αυτό». Η σειρά διαλέξεών του δεν είναι μία άμεση απάντηση στις «γελοίες φαντασιοπληξίες» του Πούτιν, ο οποίος απορρίπτει την ύπαρξη της Ουκρανίας ως πραγματικής χώρας. «Οταν απαντάς απευθείας στην προπαγάνδα - μερικές φορές πρέπει να το κάνεις - μπαίνεις σε ένα είδος δυσάρεστου χορού με τους προπαγανδιστές. Είναι πολύ καλύτερο απλώς να γεμίσεις τον χώρο με την ιστορία, γιατί η ιστορία της Ουκρανίας είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο ενδιαφέρουσα». Αντί να ξεκινήσει με τις διαδηλώσεις του Euromaidan, το 2013, ο Σνάιντερ γυρίζει το ρολόι πίσω στην εποχή που τα εδάφη της σύγχρονης Νότιας Ουκρανίας ήταν ο σιτοβολώνας της αρχαίας Αθήνας, προχωρώντας εμπρός.

Πιθανότατα λόγω αυτών των διαλέξεων, ο Σνάιντερ βρέθηκε μεταξύ 200 Αμερικανών στους οποίους απαγορεύτηκε, πριν από μερικές εβδομάδες, η είσοδος στη Ρωσία. Νιώθει για αυτό θλίψη, και δεν έχει διάθεση για σαρκαστικά αστεία. «Η κλασική απάντηση είναι "πάνε οι διακοπές μου στη Σιβηρία", δεν νιώθω όμως έτσι». Ελπίζει μια μέρα να την επισκεφθεί ξανά, να μελετήσει τα αρχεία, να είναι σε μία διαφορετική Ρωσία.

Αυτό θα συμβεί μόνο αν η Ρωσία χάσει τον πόλεμο. «Η Ρωσία κερδίζει χάνοντας. Η Ρωσία πραγματικά χρειάζεται να χάσει αυτόν τον πόλεμο, και να τον χάσει αποφασιστικά», λέει. «Ολη αυτή η αποικιακή κίνηση προς την Ουκρανία είναι ένας αντιπερισπασμός, ένα υποκατάστατο για τις εσωτερικές αλλαγές που πρέπει πραγματικά να κάνει η Ρωσία».