Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Οπως είχα εξηγήσει σε προηγούμενο άρθρο («ΤΑ ΝΕΑ» - 13 Μαΐου 2022,) το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ προχώρησε τελικά στην ανατροπή του δεδικασμένου της Roe v. Wade, γεγονός που παραπέμπει το ζήτημα εύρεσης ισορροπίας μεταξύ αυτονομίας της γυναίκας και δικαιωμάτων του εμβρύου στα επιμέρους νομοθετικά όργανα των 50 Πολιτειών. Υπενθυμίζω ότι το Ανώτατο Δικαστήριο δεν έλαβε θέση επί του ουσιαστικού ζητήματος, το οποίο και κήρυξε ultra vires, δηλαδή πέραν των αρμοδιοτήτων του, καθώς δεν υπάρχει σχετική ρύθμιση στο αμερικανικό Σύνταγμα.
Αν και το ζήτημα αφορά αποκλειστικά το αμερικανικό δίκαιο, πρωθυπουργοί ευρωπαϊκών χωρών (μ.α. σε Γαλλία και Ελλάδα) έσπευσαν να καταδικάσουν την ως άνω εξέλιξη, αν και π.χ. τόσο το γαλλικό όσο και το ελληνικό δίκαιο παρέχουν μεγαλύτερη προστασία στο έμβρυο ακόμη και σε σύγκριση με συντηρητικές Πολιτείες των ΗΠΑ. Αυτό δεν θα πρέπει να προκαλεί εντύπωση λόγω της κομβικής θέσης των ΗΠΑ σε πολιτικό και πολιτισμικό επίπεδο. Είναι λοιπόν αναπόφευκτο - και από μεγάλη μερίδα της κοινωνίας: επιθυμητό - να ανοίξει εκ νέου η συζήτηση για τα δικαιώματα του εμβρύου.
Παρά τη συχνή αναφορά σε ακραίες και στατιστικά σπάνιες περιπτώσεις όπως αιμομιξία και βιασμός, το κεντρικό ζήτημα επικεντρώνεται στη δυνατότητα διακοπής της εγκυμοσύνης κατά τους πρώτους μήνες της κύησης. Το ελληνικό δίκαιο (άρθρο 304 ΠΚ) ορίζει τρεις κατηγορίες λόγων άρσης του άδικου χαρακτήρα της θανάτωσης του εμβρύου: α) παθολογικοί λόγοι που αφορούν είτε το έμβρυο είτε την έγκυο, β) εγκληματολογικοί λόγοι (π.χ. τέλεση βιασμού) και γ) η μη παρέλευση συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος (12 εβδομάδες από τη σύλληψη). Βλέπουμε ότι κατά τις 12 πρώτες εβδομάδες απαιτείται μόνο η βούληση από τη μεριά της εγκύου για την (αυτo-)άρση του αδίκου. Το ερώτημα είναι: Για ποιον λόγο θα πρέπει όμως να μας απασχολεί η δυνατότητα θανάτωσης του εμβρύου on demand; Ο λόγος είναι απλός: Σύμφωνα με τη νομολογία του Αρείου Πάγου (ΑΠ 10/2013, Α1 Πολιτικό Τμήμα), «το Σύνταγμα υποχρεώνει το κράτος να προστατεύει την ανθρώπινη ζωή, στην οποία κατά την ορθότερη γνώμη ανήκει και η αγέννητη» (άρθρα 2 παρ. 1 και 5 παρ. 2 Συντ.). Το Σύνταγμα της Ελλάδος, συνεχίζει ο Αρειος Πάγος, «υποχρεώνει το κράτος σε σεβασμό και προστασία της αξίας του ανθρώπου στην ολότητά του ως είδος και έμβιο ον, άρα και ως έμβρυο. Ανθρώπινη αξία έχει και η αγέννητη ζωή και γι' αυτό το έμβρυο προστατεύεται και έναντι της μητέρας του με την κατά κανόνα απαγόρευση από τον νομοθέτη της διακοπής της κυήσεως».
Αξίζει να τονίσουμε ότι και στο σημείο αυτό η ελληνική νομολογία απηχεί ή μάλλον ακολουθεί πιστά την κατεύθυνση που χάραξε το γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο, το οποίο κήρυξε αντισυνταγματικές δύο διαδοχικές ρυθμίσεις κατά τις οποίες η έγκυος μπορούσε να προβεί σε διακοπή κύησης on demand κατά τους πρώτους 3 μήνες της κύησης. Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας έκρινε ότι οι λόγοι άρσης του αδίκου θα πρέπει να τυποποιούν καταστάσεις πολύ διαφορετικές από αυτές που σχετίζονται με την «κανονική εξέλιξη μιας εγκυμοσύνης», αλλά αντίθετα επιφέρουν επιβαρύνσεις, οι οποίες απαιτούν ένα τέτοιο μέτρο εκχώρησης των δικαιωμάτων της γυναίκας, ώστε να μην μπορεί να αναμένεται κανονιστικά από την έγκυο να τις υποστεί.
Οπως έχω ήδη υποστηρίξει (Ποινικά Χρονικά 2021, σελ. 481 επ.), δεδομένης της γενετικής ομοιότητας μεταξύ γερμανικού και ελληνικού δικαίου, η κήρυξη της ελληνικής διάταξης (άρ. 304 παρ. 4 περ. ά ΠΚ) είναι από καθαρά νομική σκοπιά απλώς θέμα χρόνου. Τόσο η ελληνική κοινωνία όσο και κυρίως η Βουλή των Ελλήνων θα πρέπει να αποφύγουν τις δυσάρεστες συνέπειες διεξαγωγής αυτής της συζήτησης επί τη βάσει δικαστηριακών εξελίξεων. Η πολιτική αρένα ενδείκνυται για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα.
Ο Κυριάκος Κώτσογλου είναι επίκουρος καθηγητής Νομικής, Northumbria University, Ηνωμένο Βασίλειο, νομικός σύμβουλος
