Η περίφημη θέση του πολιτικού επιστήμονα Σάμιουελ Χάντινγκτον ότι ο κόσμος μετά τον Ψυχρό Πόλεμο θα καθοριζόταν από μια «σύγκρουση πολιτισμών» αποδείχθηκε άστοχη. Ενώ σίγουρα υπάρχει διάσπαση και σύγκρουση, η αιτία είναι μια σύγκρουση κουλτούρας μέσα στους πολιτισμούς. Είναι αυτή η σύγκρουση που πυροδότησε την επίθεση στο Καπιτώλιο των Ηνωμένων Πολιτειών στις 6 Ιανουαρίου 2021. Οταν οι άνθρωποι χρησιμοποιούν όρους των οποίων το νόημα δεν καταλαβαίνουν, κυριολεκτικά δεν ξέρουν για τι πράγμα μιλούν. Για παράδειγμα, ο καπιταλισμός και ο σοσιαλισμός αρχικά περιέγραψαν συνεχώς εξελισσόμενους τρόπους κατανόησης του τρόπου με τον οποίο οργανώθηκε – ή έπρεπε να είναι – ο κόσμος. Τώρα όμως έχουν γίνει απλά λόγια τρομακτικά. Η πλευρά κάποιου στον πολιτισμικό πόλεμο καθορίζεται από το αν φοβάται περισσότερο τον σοσιαλισμό ή τον καπιταλισμό. Ο καπιταλισμός ξεκίνησε ως η περιγραφή ενός συστήματος που όχι μόνο διευκόλυνε τις ανταλλαγές, αλλά εμπορευματοποίησε περισσότερους τομείς της ζωής, καταρρίπτοντας έτσι τους παραδοσιακούς κανόνες και θεσμούς. Καθώς άρχισαν να ανταλλάσσονται περισσότερα είδη πραγμάτων, ο καπιταλισμός ως ιδέα γινόταν όλο και πιο διάχυτος, διαπερνώντας κάθε πτυχή της ατομικής συμπεριφοράς. Ολα έμοιαζαν σαν να είχαν οικονομικό ισοδύναμο. Ο καπιταλισμός είναι γεμάτος παράδοξα.

Το σύστημα βασίζεται στην αποκεντρωμένη λήψη αποφάσεων, αλλά καθώς το κεφάλαιο γίνεται πιο συγκεντρωμένο, οι αποφάσεις προέρχονται όλο και περισσότερο από λίγους μόνο κεντρικούς κόμβους. Αυτό ανοίγει τον δρόμο στον προγραμματισμό, με το Facebook και την Google να αντικαθιστούν τις παλιές σοσιαλιστικές κρατικές αρχές στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς και των οικονομικών μας ενεργειών. Καμία ρύθμιση δεν ελέγχεται πραγματικά από μεμονωμένες επιλογές ή από αντιπροσωπευτικά ιδρύματα. Πριν από την πανδημία της COVID-19, οι όροι κάθε πολιτικής συζήτησης ορίζονταν από τέσσερις δυαδικές επιλογές: παγκοσμιοποίηση έναντι έθνους-κράτους, καπιταλισμός εναντίον σοσιαλισμού, τεχνοκρατία εναντίον λαϊκισμού και πολυμέρεια έναντι γεωπολιτικών συνθηκών. Αυτές οι συζητήσεις είναι πλέον ξεπερασμένες.

Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει μια κραυγαλέα ανάγκη για διαφορετικές επιλογές. Οι σημερινές αβεβαιότητες σχετικά με το νόημα τέτοιων πραγμάτων έχουν γίνει εμπόδιο στον παραγωγικό διάλογο, και βασική λογική. Χρειαζόμαστε μια διανοητική αποστράγγιση. Η γκουρού Marie Kondo συνιστά να απορρίπτεται οτιδήποτε δεν «πυροδοτεί πλέον τη χαρά». Η προσέγγισή της ώθησε τις οικογένειες να ψάξουν και να πετάξουν τα υπολείμματα που άφησαν οι προηγούμενες γενιές. Δεν είναι κακή ιδέα για τη βελτίωση της πνευματικής μας υγείας. Ο στόχος θα ήταν να δημιουργηθεί χώρος για νέες ιδέες – μια αναμόρφωση της πραγματικότητας. Για να σταματήσουμε τις άχρηστες μάχες, πρέπει να απορρίψουμε οτιδήποτε δεν πυροδοτεί τη δημιουργικότητα.

Ο Χάρολντ Τζέιμς είναι καθηγητής Ιστορίας και διεθνών σχέσεων στο Princeton University.