Ενας λησμονημένος κύπριος ποιητής, ο Τεύκρος Ανθίας, έχει γράψει ένα ποίημα που ο ακροτελεύτιος στίχος του είναι: «Τώρα που ο άνθρωπος έκανε τη Γη και όλο το σύμπαν σπίτι». Θεωρείτε πως είμαστε κοντά ή πως απέχουμε από την υλοποίηση του στίχου αυτού;
Κυριολεκτικά μιλώντας, θεωρώ πως βρισκόμαστε σε αυτή την πορεία, σε αυτό το διαρκές ταξίδι. Νομίζω, όμως, ότι η πιο ενδιαφέρουσα είναι η μεταφορική ερμηνεία του στίχου. Η πρόοδος της επιστήμης ή ευρύτερα οι διαρκείς κατακτήσεις της ανθρωπότητας συνιστούν κυρίως κατακτήσεις ενός συγκεκριμένου τρόπου σκέψης, κατακτήσεις του νου έναντι του χώρου. Και ο τρόπος σκέψης αυτός έχει στον πυρήνα του την προσέγγιση αυτού του στίχου.
Δίνετε την εντύπωση ενός ανθρώπου με βεβαιότητες εσωτερικές, ενός ανθρώπου αυτάρκους. Κατά πόσο η εικόνα αυτή ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα;
Βεβαιότητες συνήθως έχεις όταν αρχίζεις να διαμορφώνεις άποψη για τον έξω κόσμο - ως παιδί ή στην εφηβεία. Στην πορεία, ακόμα και αν δεν το πράξεις εσύ, η ζωή έρχεται να αμφισβητήσει τις βεβαιότητές σου για εσένα. Κατ' εμέ, αποτελεί σημάδι ωριμότητας το να μην εγκλωβίζεσαι σε αυτές. Μέσα από τη διαρκή διαχείριση των ερωτημάτων που θέτεις, καταλήγεις σε νέα σημεία ισορροπίας με τον εαυτό σου. Δεν πιστεύω στις βεβαιότητες - αντίθετα πιστεύω στη διαρκή αναζήτηση, τη διαρκή βελτίωση, τη διαρκή πρόοδο. Αντί για «βεβαιότητες» προκρίνω την έννοια «σταθερές». Ιδιαίτερα όταν αυτή αφορά πρόσωπα, τόπους, συναισθήματα και αξίες. Οσα κυρίως δεν λεκτικοποιείς αλλά σίγουρα αισθάνεσαι.
Ποια λογοτεχνικά έργα πιστεύετε να έχουν λειτουργήσει στην πορεία σας ως δρομοδείκτες;
Πολλά. Ισως περισσότερα από όσα θα μπορούσα να αναφέρω εδώ. Ενδεικτικά και χωρίς εσωτερική κατάταξη, το καθένα από τα παρακάτω έργα μού «μίλησε» σε συγκεκριμένες περιόδους της ζωής μου: «Το Εκκρεμές του Φουκώ» του Ουμπέρτο Εκο, το «Dune» του Φρανκ Χέρμπερτ, το «Foundation» του Ισαακ Ασίμοφ, «Ο ξένος» του Αλμπέρ Καμί, «Ο Μάγος» του Τζον Φόουλς, ο «Γιούγκερμαν» του Μ. Καραγάτση, η «Αναφορά στον Γκρέκο» του Νίκου Καζαντζάκη, «Το σοφό παιδί» του Χρήστου Χωμενίδη, «Ο θείος Πέτρος και η Εικασία του Γκόλντμπαχ» του Απόστολου Δοξιάδη, «Ο Αρχοντας των Δαχτυλιδιών» του Τζ.Ρ.Ρ. Τόλκιν, «Το Εργοστάσιο των Μολυβιών» της Σώτης Τριανταφύλλου.
Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι μια μεγάλη μερίδα επιστημόνων (για παράδειγμα γιατροί, αστροφυσικοί) για να μη γράψουμε στην πλειονότητά τους, καταφάσκουν στην ύπαρξη του Θεού;
Εκτιμώ πως αξιολογούν ότι πίστη και επιστήμη δεν συνιστούν αντικρουόμενες έννοιες. Και αυτή είναι μια άποψη την οποία ασπάζομαι απολύτως.
Αν ήταν δυνατόν να προκαλέσετε μια σύναξη μεγάλων ιστορικών προσωπικοτήτων, ποιες θα ήταν αυτές;
Δεν θα αναζητούσα μια τεχνητή σύναξη προσωπικοτήτων - περισσότερο θα είχα την περιέργεια να βρεθώ σε μια πραγματική τέτοια ιστορική σύναξη ως παρατηρητής. Υπήρξαν συγκυρίες όπου μεγάλες προσωπικότητες συνυπήρξαν και αλληλεπέδρασαν, επιδρώντας καθοριστικά με τη σειρά τους στα δρώμενα της εποχής τους. Και, μάλιστα, αυτό συνήθως συνέβη σε επαναστάσεις. Γαλλική Επανάσταση: Δαντών, Μαρά, Ροβεσπιέρος, Μιραμπώ. Αμερικανική Επανάσταση: Φράνκλιν, Ουάσιγκτον, Τζέφερσον, Ανταμς, Μάντισον. Και, φυσικά, Ελληνική Επανάσταση: Κολοκοτρώνης, Δημήτριος και Αλέξανδρος Υψηλάντης, Μαυρογένους, Αλ. Μαυροκορδάτος, Σπ. Τρικούπης κ.ά.
Αγαπάτε τον κινηματογράφο;
Μαζί με τη λογοτεχνία, ο κινηματογράφος θεμελιώνει το ρητό του Ουμπέρτο Εκο ότι «διαβάζοντας ζούμε περισσότερο». Στην πραγματικότητα, οι ιστορίες που είτε διαβάζουμε είτε βλέπουμε στην οθόνη προστίθενται σε ένα απόθεμα παραστάσεων που κανείς συσσωρεύει. Κάποιες τις μεταβολίζουμε βιώνοντάς τες, άλλες μέσω αφηγήσεων. Αγαπώ πολύ το έργο των Στάνλεϊ Κιούμπρικ, Μάρτιν Σκορσέζε, Φράνσις Φορντ Κόπολα, Ακίρα Κουροσάβα, Γουονγκ Καρ Γουάι, Μάικλ Μαν, Κρίστοφερ Νόλαν. Τα τελευταία χρόνια, φυσικά, βιώνουμε σε έναν βαθμό μια μετάβαση από τη μεγάλη στη μικρή οθόνη μέσα από πλατφόρμες περιεχομένου, όπως της Netflix, της Apple, της Amazon κ.ά. Η πανδημία εκ των πραγμάτων ώθησε περαιτέρω προς αυτήν την κατεύθυνση. Υπάρχουν σειρές όπως το «West Wing» παλαιότερα ή το «Crown», τις οποίες επίσης θα ξεχώριζα.
Ταυτόχρονα, στην Ελλάδα, η γενιά μου μεγάλωσε με φιγούρες όπως ο Χορν, η Λαμπέτη, ο Κωνσταντάρας, ο Λογοθετίδης, ο Ηλιόπουλος. Τα πρόσωπα αυτά έγιναν κομμάτι της κάθε ελληνικής οικογένειας - και οι ιστορίες που αφηγήθηκαν έγιναν οι δικές μας ιστορίες. Εκτιμώ πως η σημερινή κοινότητα ελλήνων δημιουργών έχει τεράστιες δυνατότητες και μπορεί να απελευθερώσει μεγάλο αφηγηματικό δυναμικό με διεθνή εμβέλεια. Η πολιτεία αυξανόμενα επιδιώκει να δομήσει κίνητρα και ένα ευεργετικό περιβάλλον ώστε όχι μόνο να προσελκύσουμε μεγάλες ξένες παραγωγές στην Ελλάδα αλλά, κυρίως, να μπορέσουν οι εγχώριοι δημιουργοί να βρουν πεδίο έκφρασης και δημιουργίας.
Μεγάλο μέρος των σπουδών σας το πραγματοποιήσατε εκτός Ελλάδος. Τι κρατάτε από την παραμονή σας σε άλλους τόπους;
Μεγάλο μέρος των σπουδών μου πράγματι το πέρασα στις Ηνωμένες Πολιτείες, στη Βοστώνη. Κρατώ πολλά - πρόσωπα, εμπειρίες, ιδέες, διαλέξεις, περιηγήσεις. Κρατώ το συναίσθημα κάποιου που για πρώτη φορά πατά το πόδι του σε μια νέα ήπειρο έχοντας αφήσει πίσω του - για λίγο - όσα αγαπά για να κατακτήσει κάτι νέο. Κυρίως όμως κρατώ μια πεποίθηση: ότι η Ελλάδα μπορεί να ξεχωρίσει. Εχουμε όλα τα πρωτογενή χαρακτηριστικά τα οποία κάτι τέτοιο μας το επιτρέπουν. Και δεν αναφέρομαι μόνο στη θέση ή το ιστορικό απόθεμα της χώρας. Κυρίως αναφέρομαι στους ανθρώπους της, διασκορπισμένους σε όλα τα σημεία της γης αλλά με κοινή αφετηρία αυτόν τον τόπο. Αυτό το οποίο μας είχε λείψει παλαιότερα ήταν σίγουρα η στρατηγική στόχευση, το σχέδιο, τα κατάλληλα πρόσωπα στις κατάλληλες θέσεις. Ομως κυρίως αυτό που πρέπει να αλλάξουμε είναι μια πεποίθηση που κρύβουμε μέσα μας, ότι δεν είναι εφικτό να αλλάξουν κάποια πράγματα, ότι «έτσι είναι». Λοιπόν, όχι, δεν είναι έτσι. Είναι απολύτως εφικτό να αλλάξουν τα περισσότερα πράγματα τα οποία θέλουμε να αλλάξουμε. Αρκεί να μελετήσει κανείς επακριβώς το πώς θα το κάνει. Και, φυσικά, πάνω από όλα, αρκεί να το θέλει.
