Από τα πολλά, και βιαστικά, που ακούστηκαν για το δημοψήφισμα που διεξήχθη στην ΠΓΔΜ, χρήσιμο θα ήταν να ξεκαθαρίσουμε τα γεγονότα από την εικοτολογία. Και να έχουμε υπόψη μας τα ακόλουθα:

n Το κρίσιμο βήμα σε σχέση με τις υποχρεώσεις της ΠΓΔΜ, όπως περιγράφονται στη συμφωνία των Πρεσπών, δεν είναι το δημοψήφισμα, αλλά η συνταγματική αναθεώρηση. Το δημοψήφισμα δεν προβλεπόταν ως υποχρεωτικό, αλλά θα διεξαγόταν «εφόσον (η κυβέρνηση της γειτονικής χώρας) το αποφασίσει» (άρθρο 1 παρ. 4 στοιχείο γ της συμφωνίας). Συνεπώς, ακόμα και να θεωρηθεί μη έγκυρο το αποτέλεσμα λόγω χαμηλής προσέλευσης, όπως προβλέπει – γενικώς όμως και όχι για ένα τέτοιο sui generis δημοψήφισμα – το Σύνταγμα της ΠΓΔΜ, οι εσωτερικές διεργασίες στη γειτονική χώρα δεν σταματούν και η κίνηση της αναθεωρητικής διαδικασίας είναι όχι μόνο εφικτή αλλά επιβεβλημένη. Απόψεις ελλήνων παραγόντων επί του θέματος δεν έχουν καμία έννομη σημασία και μόνο αγωνία για την τύχη αυτών που τις εκφράζουν προδίδουν.

n Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος είχε δύο κρίσιμες συνέπειες: ευρεία υπερψήφιση από όσους πήγαν να ψηφίσουν (κατ’ αρχάς νομιμοποίηση του Ναι, που όμως σε μεγάλο βαθμό ακυρώνεται από την αποχή) και δυσχέρανση της αναθεωρητικής διαδικασίας, λόγω της μονομερούς μεν, με πολιτική σημασία δε, σύνδεσης από την αντιπολίτευση του ποσοστού συμμετοχής με τη στάση της κατά την αναθεωρητική διαδικασία. Η προαναγγελία πιθανών πρόωρων εκλογών από τον πρωθυπουργό της ΠΓΔΜ δεν λύνει αλλά περιπλέκει την κατάσταση: αν προηγηθούν οι εκλογές των ψηφοφοριών στη Βουλή των Σκοπίων, θα υπάρξει σημαντική καθυστέρηση στο συμφωνημένο χρονοδιάγραμμα και η βεβαία πόλωση θα καταστήσει ακόμα πιο δύσκολη την εύρεση πλειοψηφίας αναθεώρησης, αν οι εκλογές ακολουθήσουν ενδεχομένως αποτυχημένο αναθεωρητικό διάβημα, η συμφωνία των Πρεσπών, κατά το γράμμα της, θα έχει καταστεί ανενεργός.

n Η συμφωνία μοιάζει πλέον να μη συγκεντρώνει, τουλάχιστον έμμεσα, κοινωνική πλειοψηφία σε καμιά από τις δύο εμπλεκόμενες χώρες. Στην ΠΓΔΜ, παρά την πίεση της κυβέρνησης και του διεθνούς παράγοντα, ο συνδυασμός του Οχι και της αποχής είναι ισχυρότερος από το Ναι. Στην Ελλάδα, η κατά τα άλλα υπέρμαχος των δημοψηφισμάτων κυβέρνηση (η ενδυνάμωσή τους περιέχεται στη συνταγματική της πρόταση), δεν τολμά ούτε να σκεφτεί να φέρει το ζήτημα στη λαϊκή ετυμηγορία, ενώ έχει ανοιχτά διασπαστεί και στο εσωτερικό της. Τυχόν εμπλοκή της διαδικασίας στην ΠΓΔΜ δεν την απαλλάσσει από το δημοκρατικό της καθήκον να δει ότι δεν έπεισε τον ελληνικό λαό και να καταφύγει σε αυτόν, είτε διά δημοψηφίσματος, είτε δι’ εκλογών που θα δώσουν φρέσκια εντολή διαπραγμάτευσης. Η στάση «περιμένουμε τα Σκόπια» σημαίνει πλέον «δεν πιστεύουμε στη συμφωνία» από την Ελλάδα.

Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος