Ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα των γερμανικών εκλογών το 2002, εάν ο καγκελάριος Σρέντερ δεν είχε αντιμετωπίσει τις πλημμύρες στην Ανατολική Γερμανία στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου; Οι Ρεπουμπλικανοί θα έχαναν τον έλεγχο του Κογκρέσου στις ενδιάμεσες εκλογές των ΗΠΑ το 2006, εάν η FEMA – η  ομοσπονδιακή υπηρεσία πολιτικής προστασίας – είχε διαχειριστεί καλύτερα τις συνέπειες του τυφώνα Κατρίνα το 2005; Η νίκη της ΝΔ στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2007 οφείλεται στη διαχείριση των πυρκαγιών του Αυγούστου από την κυβέρνηση Καραμανλή;

Δύσκολα ερωτήματα. Η κοινή γνώμη επηρεάζεται από τις εθνικές καταστροφές; Φυσικά. Οχι όμως με την ταχύτητα ή στην κατεύθυνση που κάποιοι με ευκολία θα προέβλεπαν.

Η διαχείριση μιας καταστροφής στρέφει πρωτίστως τη συζήτηση γύρω από την ετοιμότητα και την αποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού. Μία επιτυχημένη διαχείριση αυξάνει την εμπιστοσύνη των πολιτών στον κρατικό μηχανισμό ενώ, αντίθετα, μία αποτυχημένη οδηγεί σε αναζήτηση ευθυνών.

Το πρόβλημα στη χώρα μας είναι πως δύσκολα εντοπίζεται μία ολοκληρωμένη συζήτηση περί ευθυνών, αρμοδιοτήτων και σχεδίου. Τα πολιτικά πρόσωπα αποποιούνται τις ευθύνες ενώ οι κρατικοί αξιωματούχοι δύσκολα θα αναλάβουν ευθύνες που ίσως και δεν τους αναλογούν. Εξάλλου το γραφειοκρατικό και πολυδαίδαλο μοντέλο διοίκησης της χώρας βοηθάει σε αυτό.

Αυτός ο τρόπος διαχείρισης κρίσεων έχει βαθύτερες επιπτώσεις. Αυξάνει τον πολιτικό κυνισμό και την πολιτική αποστασιοποίηση.

Στην Ελλάδα ο πολιτικός κυνισμός είναι ήδη στα ύψη. Η αποχή στις εκλογές έχει σκαρφαλώσει σε ιστορικά υψηλά ποσοστά, ενώ οι πολίτες εκφράζουν σε κάθε ευκαιρία την έλλειψη εμπιστοσύνης στον πολιτικό κόσμο. Χαρακτηριστικά, τον Ιανουάριο του 2018 στην έρευνα της Μονάδας Ερευνών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας για τη ΔιαΝΕΟσις με αντικείμενο την κοινωνική συμμετοχή, 7/10 πολίτες δήλωσαν πως εμπιστεύονται τα κοινωφελή ιδρύματα και 5/10 τις ΜΚΟ. Ομως μόλις 1/10 εμπιστεύεται την κυβέρνηση και τα πολιτικά κόμματα.

Κάθε φορά που ο πολιτικός κόσμος αρνείται τις ευθύνες του, ο κυνισμός αυξάνεται. Και κάθε φορά που οι ευθύνες επιχειρείται να συγκαλυφθούν πίσω από το επιχείρημα «μα δεν μπορούσε να γίνει κάτι διαφορετικό», η πολιτεία χάνει τους ενεργούς της πολίτες. Πολλοί από όσους τόσο γρήγορα έσπευσαν εθελοντικά να βοηθήσουν, είναι έτοιμοι να ισχυριστούν πως «όλοι ίδιοι είναι» και «πως δεν έχουμε πραγματική δημοκρατία σήμερα».

Ο πολιτικός κόσμος στην Ελλάδα πρέπει να βάλει ένα νέο στοίχημα. Δεν αρκεί να ξεπερνάει κάθε φορά τους πολιτικούς του αντιπάλους, αλλά να υπερβεί τον πολιτικό κυνισμό που ο ίδιος δημιούργησε.

Εξαιρετικά δύσκολο. Ομως το κοινωνικό κεφάλαιο υπάρχει, όπως αποδείχθηκε από το πλήθος των εθελοντών που έσπευσε να συμβάλει.

Ο Γιώργος Σιάκας είναι ο διευθυντής Ερευνών της Μονάδας Ερευνών Κοινής Γνώμης και Αγοράς του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας