Δεν είναι σπάνιο οι άνθρωποι, πλέον, να επιλέγουν το διαδίκτυο για πληροφορίες σε θέματα υγείας ή ιατρικής περίθαλψης, τόσο στις μηχανές αναζήτησης, όσο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Οι πληροφορίες αυτές συχνά διαμοιράζονται και σε άλλα άτομα, είτε είναι αξιόπιστες, είτε όχι, συνήθως με καλές και ενημερωτικές προθέσεις.

Στην πραγματικότητα, ένα μεγάλο μέρος των πληροφοριών για τα ζητήματα υγείας είναι ανακριβείς ή παραπλανητικές, καθιστώντας δύσκολο για τους ανθρώπους να γνωρίζουν ποιες πηγές να εμπιστευτούν και ποιο περιεχόμενο αξίζει να μοιραστούν.

Η γοητεία της παραπληροφόρησης

Οι ψεύτικες πληροφορίες για την υγεία μπορούν να πάρουν πολλές μορφές, αναφέρει σε δημοσίευμά του στο Conversation ο Angshuman K. Kashyap. Για παράδειγμα, μπορεί να είναι παραπλανητικό περιεχόμενο που διαστρεβλώνει τα γεγονότα για να θέσει ένα θέμα ή ένα άτομο σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Ή μπορεί να βασίζεται σε ψευδείς εσωτερικές συνδέσεις, όπου οι τίτλοι, τα οπτικά στοιχεία ή οι λεζάντες δεν ευθυγραμμίζονται με το περιεχόμενο.

Οι ψεύτικες πληροφορίες για την υγεία συχνά φαίνονται ασφαλείς επειδή αναμειγνύουν μια δόση αλήθειας με παραπλανητικούς ισχυρισμούς.

Για παράδειγμα, στις αρχές της πανδημίας COVID-19, ψευδείς φήμες υποστήριζαν ότι η κατανάλωση αιθανόλης ή χλωρίνης θα μπορούσε να προστατεύσει τους ανθρώπους από τον ιό. Ενώ η αιθανόλη ή η χλωρίνη μπορεί πράγματι να σκοτώσει τους ιούς σε επιφάνειες όπως οι πάγκοι εργασίας, είναι εξαιρετικά επικίνδυνη όταν έρχεται σε επαφή με το δέρμα ή εισέρχεται στο εσωτερικό του σώματος.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό των ψεύτικων πληροφοριών για την υγεία είναι ότι παρουσιάζουν ιδέες που είναι απλά πολύ καλές για να είναι αληθινές. Υπάρχει κάτι ελκυστικά αντιφατικό σε ορισμένους τύπους ψεύτικων πληροφοριών για την υγεία που μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται ότι έχουν πρόσβαση σε πολύτιμες ή αποκλειστικές γνώσεις που άλλοι μπορεί να μην γνωρίζουν. «Για παράδειγμα, ένας ισχυρισμός όπως «η σοκολάτα σας βοηθάει να χάσετε βάρος» μπορεί να είναι ιδιαίτερα ελκυστικός επειδή προσφέρει μια αίσθηση άδειας για απόλαυση και αξιοποιεί μια απλή, ευχάριστη λύση σε ένα πολύπλοκο πρόβλημα», τονίζει ο Kashyap. Τέτοιες πληροφορίες συχνά διαδίδονται ταχύτερα επειδή ακούγονται ελπιδοφόρες, επικυρώνοντας αυτό που κάποιοι άνθρωποι θέλουν να πιστεύουν.

Η ελκυστική φύση του να μοιράζεσαι πληροφορίες

Το διαδίκτυο έχει δημιουργήσει πρόσφορο έδαφος για τη διάδοση ψεύτικων πληροφοριών για την υγεία. Οι επαγγελματικής εμφάνισης ιστότοποι και οι αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με παραπλανητικούς τίτλους μπορούν να δελεάσουν τους ανθρώπους να κάνουν κλικ ή να μοιραστούν γρήγορα, γεγονός που οδηγεί όλο και περισσότερους αναγνώστες στο ψέμα. Οι άνθρωποι τείνουν να μοιράζονται πληροφορίες που πιστεύουν ότι αφορούν τους ίδιους ή τους κοινωνικούς τους κύκλους.

Το 2019, ένα άρθρο με τον ψευδή τίτλο «Το τζίντζερ είναι 10.000 φορές πιο αποτελεσματικό στην εξόντωση του καρκίνου από τη χημειοθεραπεία» κοινοποιήθηκε περισσότερες από 800.000 φορές στο Facebook. Το άρθρο περιείχε διάφορους παράγοντες που κάνουν τους ανθρώπους να νιώθουν την ανάγκη να αντιδράσουν και να μοιραστούν χωρίς να ελέγξουν τα γεγονότα: συναρπαστικά οπτικά στοιχεία, συναισθηματικές ιστορίες, παραπλανητικά γραφήματα, παραθέσεις από ειδικούς με παραλειπόμενο πλαίσιο και ξεπερασμένο περιεχόμενο που ανακυκλώνεται.

Τα οπτικά στοιχεία, όπως τα λογότυπα αξιόπιστων οργανισμών ή οι φωτογραφίες ανθρώπων που φορούν λευκές ιατρικές ρόμπες, προσδίδουν αξιοπιστία σε αυτές τις αναρτήσεις. Αυτού του είδους το περιεχόμενο διαμοιράζεται συχνά, φτάνοντας σε πολύ περισσότερους ανθρώπους αντί για επιστημονικά ακριβείς μελέτες που μπορεί να μην έχουν εντυπωσιακούς τίτλους ή οπτικά στοιχεία, εύληπτες λέξεις ή δραματικές ιστορίες.

Όμως, η κοινοποίηση περιεχομένου χωρίς να έχει πρώτα επαληθευτεί έχει συνέπειες στον πραγματικό κόσμο. Για παράδειγμα, μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι οι ψευδείς πληροφορίες που σχετίζονται με το COVID-19 μειώνουν την εμπιστοσύνη των ανθρώπων στην κυβέρνηση και στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να είναι λιγότερο πιθανό να χρησιμοποιήσουν ή να αναζητήσουν υπηρεσίες υγείας.

Οι αβάσιμοι ισχυρισμοί σχετικά με τις παρενέργειες των εμβολίων έχουν οδηγήσει σε μείωση των ποσοστών εμβολιασμού παγκοσμίως, τροφοδοτώντας την επιστροφή επικίνδυνων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένης της ιλαράς.

Η παραπληροφόρηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως οι ψευδείς ισχυρισμοί ότι η κανέλα αποτελεί θεραπεία για τον καρκίνο, έχει προκαλέσει νοσηλείες και ακόμη και θανάτους. Η εξάπλωση της παραπληροφόρησης για την υγεία έχει μειώσει τη συνεργασία με σημαντικές συστάσεις πρόληψης και θεραπείας, γεγονός που οδηγεί σε μια αυξανόμενη ανάγκη για τους επαγγελματίες του ιατρικού κλάδου να λαμβάνουν κατάλληλη εκπαίδευση και να αναπτύσσουν δεξιότητες για την αποτελεσματική διάψευση των μη αληθών πληροφοριών για την υγεία.

Να μπει τέλος στη διάδοση των μη αληθών πληροφοριών

Στη σημερινή εποχή της υπερφόρτωσης πληροφοριών, στην οποία ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει και να μοιραστεί περιεχόμενο, το να είναι κανείς σε θέση να διακρίνει μεταξύ αξιόπιστων και παραπλανητικών πληροφοριών για την υγεία πριν από την κοινοποίηση είναι πιο σημαντικό από ποτέ. Ερευνητές και οργανισμοί δημόσιας υγείας έχουν περιγράψει διάφορες στρατηγικές για να βοηθήσουν τους ανθρώπους να λαμβάνουν αποφάσεις με καλύτερη πληροφόρηση.

Μεταξύ άλλων υπάρχουν τρεις αξιόπιστοι τρόποι για να επαληθεύσει κανείς την ακρίβεια και την αξιοπιστία των όσων διαβάζουν πριν από την κοινοποίησή τους, σύμφωνα με όσα αναφέρει στο Conversation ο Kashyap:

  • Χρησιμοποιήστε μια μηχανή αναζήτησης για να διασταυρώσετε τους ισχυρισμούς υγείας. Ποτέ μην βασίζεστε σε μία μόνο πηγή. Αντ’ αυτού, πληκτρολογήστε τον ισχυρισμό σε μια αξιόπιστη μηχανή αναζήτησης όπως η Google και δείτε τι λένε αξιόπιστες πηγές. Δώστε προτεραιότητα σε πληροφορίες από καθιερωμένους οργανισμούς όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά ή περιοδικά με αξιολόγηση από ομοτίμους όπως το The Lancet ή το Journal of the American Medical Association. Εάν πολλές αξιόπιστες πηγές συμφωνούν, οι πληροφορίες είναι πιο πιθανό να είναι αξιόπιστες. Αξιόπιστοι ιστότοποι ελέγχου των γεγονότων, όπως το FactCheck.org και το Snopes, μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην εξάλειψη των ψευδών πληροφοριών.
  • Αξιολογήστε την αξιοπιστία της πηγής. Ένας γρήγορος τρόπος για να αξιολογήσετε την αξιοπιστία ενός ιστότοπου είναι να ελέγξετε τη σελίδα «Σχετικά με εμάς». Αυτή η ενότητα συνήθως εξηγεί ποιος βρίσκεται πίσω από το περιεχόμενο, την αποστολή τους και τα διαπιστευτήριά τους. Επίσης, αναζητήστε το όνομα του συγγραφέα. Έχουν αναγνωρισμένη τεχνογνωσία ή διασυνδέσεις με αξιόπιστα ιδρύματα; Οι αξιόπιστοι ιστότοποι έχουν συχνά τομείς με κατάληξη .gov ή .edu, που υποδηλώνουν κυβερνητικά ή εκπαιδευτικά ιδρύματα. Τέλος, ελέγξτε την ημερομηνία δημοσίευσης. Οι πληροφορίες στο διαδίκτυο κυκλοφορούν για χρόνια και μπορεί να μην είναι οι πιο ακριβείς ή σχετικές με το παρόν πλαίσιο.
  • Αν εξακολουθείτε να μην είστε σίγουροι, μην το μοιραστείτε. Αν εξακολουθείτε να είστε αβέβαιοι για την ακρίβεια ενός ισχυρισμού, είναι προτιμότερο να τον κρατήσετε για τον εαυτό σας. Η προώθηση ανεπιβεβαίωτων πληροφοριών μπορεί ακούσια να συμβάλει στη διάδοση της παραπληροφόρησης και ενδεχομένως να προκαλέσει βλάβη, ειδικά όταν πρόκειται για την υγεία.

Η αμφισβήτηση αμφίβολων ισχυρισμών και η κοινοποίηση μόνο επαληθευμένων πληροφοριών όχι μόνο προστατεύει από ανασφαλείς συμπεριφορές και πανικό, αλλά συμβάλλει επίσης στον περιορισμό της εξάπλωσης ψευδών πληροφοριών για την υγεία.

Τελευταία Νέα