Η Εκκλησία των Σκοπίων και η «Αρχιεπισκοπή Αχρίδας»

Κύριε Διευθυντά,

Με επίσημη ανακοίνωση από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως έγινε γνωστό πως η Εκκλησία των Σκοπίων απευθύνθηκε στην Πόλη για να λάβει την πολυπόθητη αναγνώριση της αυτοκεφαλίας της, με τη χρήση της ονομασίας «Αρχιεπισκοπή Αχρίδας». Εχει, όμως, από θεολογική αλλά και ιστορικοκανονική σκοπιά η Εκκλησία των Σκοπίων τις προϋποθέσεις για να ονομαστεί με αυτό το όνομα; Επίσης, αν δεν περιέχεται στην ονομασία της η λέξη «Μακεδονία» αυτό σημαίνει ότι παύει να αποτελεί πρόβλημα για την Ορθόδοξη Εκκλησία στο σύνολό της;

Η απάντηση είναι απλά όχι! Οι λόγοι έχουν ως εξής:

α) Η Αρχιεπισκοπή Αχριδών (όπως ήταν το επίσημο όνομα της Εκκλησίας που λειτουργούσε ως αυτοκέφαλη από τον 11ο έως τον 18ο αιώνα) δεν ήταν σε καμιά περίπτωση εθνική «μακεδονική» Εκκλησία, με την έννοια που δίνουν τα Σκόπια. Ολες οι πηγές και οι ιστορικοί συμφωνούν πως το πλήρωμά της ήταν πολυεθνικό ενώ επικρατούσε η ελληνική λόγια παράδοση στον ανώτερο κλήρο και στη φιλολογία της.

β) Η έκταση της ιστορικής αυτής Εκκλησίας δεν ταυτίζεται με την αντίστοιχη της ΠΓΔΜ. Στην περίοδο της ακμής της περιλάμβανε περιοχές από τον Δούναβη ώς την Αδριατική και κάποιες εποχές ακόμη και στην Κάτω Ιταλία. Κατά την περίοδο της κατάργησής της περιλάμβανε επαρχίες της Ηπείρου και της Μακεδονίας που σήμερα ανήκουν στην Ελλάδα (Καστοριάς, Βοδενών, Γρεβενών, Σισανίου, Μογλενών, και τμήματα των επαρχιών Πρεσπών, Στρωμνίτσης και Πελαγωνίας), την Αλβανία και την ΠΓΔΜ. Στο μεγαλύτερο, εξάλλου, χρονικό διάστημα της ύπαρξής της δεν ανήκε σε αυτήν το βόρειο μέρος της ΠΓΔΜ ούτε καν η πρωτεύουσα Σκόπια.

γ) Η επιδίωξη των Σκοπίων ανήκει καθαρά στην προσπάθεια εύρεσης «γενεσιουργών» ή αλλιώς «καταγωγικών» μύθων, δηλαδή ταύτιση καταστάσεων του παρόντος με ιστορικές πραγματικότητες του παρελθόντος προκειμένου να υπάρξουν πολιτικά κέρδη.

Το κέρδος των Σκοπίων στην προκειμένη περίπτωση θα μπορούσε να είναι η μελλοντική έγερση αξιώσεων για πλήρη αποκατάσταση της «αδικίας» που υπέστη η λεγόμενη «μακεδονική» Εκκλησία το 1767, όταν «τό Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως μέ ραδιουργίες προσκάλεσε τόν τελευταῖο Ἀρχιεπίσκοπο Ἀρσένιο στήν Πόλη καί τόν ἐξανάγκασε νά παραιτηθεῖ. Βλέποντας ὁ Σουλτάνος ὅτι ὁ πατριάρχης Σαμουήλ ἦταν διατεθειμένος καί μποροῦσε νά καταβάλει τά χρέη τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς, μέ φιρμάνι του στίς 18 Μαΐου 1767 τήν κατάργησε… ὅπως εἶχε κάνει καί τό 1766 μέ τό Πατριαρχεῖο Πεκίου». Αρα θα δικαιούται –κατά τα λεγόμενα σλαβοφώνων της ελληνικής Μακεδονίας –την απόδοση σ’ αυτήν όλων των επαρχιών που στο παρελθόν τής ανήκαν!

Γι’ αυτό και επιμένουν σε αυτή την ονομασία οι εκκλησιαστικοί άνδρες των Σκοπίων. Η προσπάθειά της στοχεύει, από ό,τι φαίνεται, στη διατήρηση των αλυτρωτικών βλέψεων των λεγόμενων «Μακεδόνων» επί των γειτονικών λαών, αφού ακόμη και χωρίς να ονομάζεται η Εκκλησία τους «Μακεδονική» θα έχουν τη δυνατότητα να διεκδικήσουν στο μέλλον εκκλησιαστικά τις περιοχές της ελληνικής Μακεδονίας, οι οποίες ανήκαν στο παρελθόν στην Αχρίδα. Ταυτόχρονα, η επίσημη αναγνώριση μιας τέτοιας ονομασίας θα ήταν ευθεία βολή εναντίον του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, αφού αυτό θα αποδεχόταν το επιχείρημα της αντικανονικής κατάργησης της Αρχιεπισκοπής Αχριδών το 1767 με τους όρους που την εννοούν τα Σκόπια. Οπως, επίσης, μια επέμβαση στο θέμα από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως θα προκαλούσε το αίσθημα του Πατριαρχείου της Σερβίας, το οποίο έχει καταδικάσει τα Σκόπια και τα έχει ανακηρύξει «σχισματική θρησκευτική οργάνωση».

Η Σερβική Εκκλησία είχε αρνηθεί πανηγυρικά στο παρελθόν την ονομασία «Αρχιεπισκοπή Αχρίδας» για την Εκκλησία των Σκοπίων μέσω ειδικής νομοκανονικής επιτροπής το 1966 και μέσω της απόφασης της έκτακτης Συνόδου της Ιεραρχίας της το 1967. Η απόφαση είχε ως εξής: (Η Αρχιεπισκοπή Αχριδών) «δέν ὑπῆρξεν αὐτοκέφαλος οὔτε κατά τήν ἐποχήν τοῦ Βυζαντίου, οὔτε ὑπό τούς Βουλγάρους, Σέρβους καί Τούρκους, οὔτε δέ ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία –τό Πατριαρχεῖον Κωνσταντινουπόλεως –ἀνεγνώρισεν εἰς αὐτήν αὐτοκέφαλον», ενώ τονιζόταν ότι «οὐδέποτε εἶχεν ἀπό ἐθνικῆς ἀπόψεως καθαρῶς μακεδονικόν χαρακτῆρα, οὔτε καί ἐκαλεῖτο μακεδονική» και ποτέ οι αρχιεπίσκοποί της δεν «ἐθεώρησαν ἀναγκαῖον, ὥστε νά καλέσουν τήν Ἀρχιεπισκοπήν Ἀχρίδος Μακεδονικήν».

Μετά το 2002 και τις τότε διαπραγματεύσεις ανάμεσα σε αντιπροσωπείες των δύο Εκκλησιών (σερβικής και σκοπιανής), στη Νύσσα (NiŠ) της Σερβίας, αποφασίστηκε να ονομαστεί η Εκκλησία του νέου κράτους στην περίπτωση επίτευξης συμφωνίας «Αρχιεπισκοπή Αχρίδας». Η επιλογή αυτή πρυτάνευσε λόγω της διαμάχης που υπήρχε και διαρκεί μέχρι σήμερα σχετικά με το όνομα του νέου κράτους. Τελικά η αρχική τότε συμφωνία δεν επικυρώθηκε από την πολιτική ηγεσία των Σκοπίων και έτσι η ονομασία αυτή έμεινε στα χαρτιά. Αν τώρα δοθεί εις βάρος των ελληνικών συμφερόντων αυτό το όνομα σε αυτή την Εκκλησία, τότε θα επιβραβευθεί η παραποίηση της ιστορίας της Αχρίδας, αναγνωρίζοντας ότι όλα τα μυθεύματα των Σκοπίων έχουν αντικειμενική βάση.

Από τη στιγμή που βρίσκονται σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις για το όνομα του γειτονικού κράτους, γιατί να παγιδευτεί το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και να προβεί σε εσπευσμένες κινήσεις; Αν λυθεί το όνομα και αν υπάρχει η σύμφωνη γνώμη του Πατριαρχείου της Σερβίας, τότε όλα θα γίνουν πολύ εύκολα. Γιατί στην Ορθοδοξία δεν υπάρχουν εθνικές Εκκλησίες παρά μόνον τοπικές, σύμφωνα με τον όρο της Μεγάλης Συνόδου του 1872, η οποία καταδίκασε τον εθνοφυλετισμό.

Γεώργιος Β. Τσούπρας

Δρ Θεολογίας – σλαβολόγος

Η λύση δόθηκε το 1993

Κύριε Διευθυντά,

1. Επιτέλους, ας ανοίξουμε τα μάτια μας: Σλαβομακεδόνες και Ελληνες, Σκοπιανοί και Αθηναίοι, κοιμούμαστε όρθιοι πραγματικά. Το όνομα της γειτονικής χώρας είναι μπροστά μας και αναγνωρισμένο από τον ΟΗΕ από το 1993 και δεν το βλέπουμε. Πώς έχει αναγνωριστεί προσωρινά στον ΟΗΕ; Μα, Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Και πώς το όνομα από προσωρινό γίνεται μόνιμο, αξιοπρεπές και δίκαιο και για τους δύο λαούς (Ελληνες και Σλαβομακεδόνες); Φεύγει η λέξη «Πρώην» και η επόμενη λέξη, η «Γιουγκοσλαβική», μετακινείται μια θέση δεξιά, εκεί που έπρεπε να είναι από την αρχή (δηλαδή από 7 Απριλίου 1993), όταν τα Σκόπια, και με τη συμπαράσταση του φιλέλληνα προέδρου της Γαλλίας Φρανσουά Μπεράν, έγιναν δεκτά με την απόφαση 817/1993 στον ΟΗΕ με το προσωρινό όνομα ΦΥΡΟΜ, FYROM, ΠΓΔΜ, Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας.

2. Ηταν δίκαιο και γίνεται πράξη: Δεν ξέρω αν καταλάβατε, αλλά μιλάμε για τη «Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας» καθαρά και ξάστερα. Δεν φαντάζομαι να αρνηθεί κάποιος αυτή τη λύση. Ούτε Βόρεια Μακεδονία ούτε Ανω ούτε Πέρα ούτε Δώθε. Ο όρος «Γιουγκοσλαβική», όπως και το «Σλαβική», δεν είναι υποτιμητικός όρος και ελπίζουμε να βρούμε μια άκρη.

3. Ποια είναι η πικρή αλήθεια: Εξηγώ γιατί νομίζω ότι πρέπει να δεχτούμε το σύνθετο όνομα για τα Σκόπια. Μέσω της αρχαίας Μακεδονίας, που ήταν μια (1) και μόνο ελληνική, η Ιστορία έδωσε τον Μέγα Αλέξανδρο δικαίως και οριστικά στην Ελλάδα. Η γεωγραφία όμως, λαμβάνουσα υπόψη τι έγινε στους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913, όταν η Μακεδονία δεν απελευθερώθηκε από τους Τούρκους μόνο με ελληνικό αίμα αλλά και με βουλγαρικό και σερβικό, χώρισε τη Μακεδονία στα τρία και μας προέκυψαν τρεις (3) Μακεδονίες, η Βουλγαρική Μακεδονία του Πιρίν (10% της όλης Μακεδονίας), η Σερβική Μακεδονία των Σκοπίων (38% της όλης Μακεδονίας) και η Ελληνική Μακεδονία της Θεσσαλονίκης (52% της όλης Μακεδονίας). Μην τα θέλουμε λοιπόν όλα δικά μας. Μόνο ο Αλέξανδρος είναι 100% δικός μας. Αντίθετα τη λέξη «Μακεδονία» δεν μπορούμε να τη μονοπωλήσουμε, είναι λογικά γενόσημο πλέον. Νομίζω πως με κάποιον προσδιορισμό μπροστά (Γιουγκοσλαβική π.χ.) μπορούμε να τη μοιράσουμε με τους Σλάβους χωρίς να βλαφτούν τα εθνικά μας συμφέροντα, με τον απαράβατο όρο στο σκοπιανό Σύνταγμα να ξεκαθαριστούν κάποια πράγματα για την ελληνικότητα του Μεγαλέξαντρου και τη σλαβική καταγωγή των Σλαβομακεδόνων και της κυριλλικής γλώσσας τους.

Με εκτίμηση

Πάνος Ν. Λύρας