Τα καλά νέα στην αρχή: η εμπιστοσύνη των νέων στην Ευρώπη ενισχύθηκε παρά τα προβλήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ΕΕ, όπως η έξοδος της Μεγάλης Βρετανίας. «Την τελευταία χρονιά διαπιστώνουμε την επιστροφή της Ευρώπης», σημείωσε με ικανοποίηση η Ελκε Χλάβατσεκ, πρόεδρος τους ιδρύματος της TUI (ΤUI-Stiftung) στη χθεσινή παρουσίαση της έρευνας «Νέα Ευρώπη» για τη στάση και τις τάσεις της ευρωπαϊκής νεολαίας το 2018. Η έρευνα διενεργήθηκε από το δημοκοπικό ινστιτούτο YouGov με δείγμα 6.080 νέους ηλικίας 16-26 ετών από έξι χώρες: Γερμανία, Γαλλία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Μεγάλη Βρετανία, Πολωνία. Οι νέοι θέλουν σαφώς την παραμονή της χώρας τους στην ΕΕ –το ποσοστό τους ανήλθε στο 71% φέτος από το 61% που ήταν πριν από έναν χρόνο στην έρευνα του 2017. Η Ελλάδα, μολονότι είναι ακόμη στον ορό της Ευρωζώνης, έχει το χαμηλότερο ποσοστό, 63%, αυξημένο όμως σε σχέση με το 52% του 2017.

Η θετική στάση έναντι της ΕΕ φαίνεται και στο ποσοστό των νέων που αυτοπροσδιορίζονται αποκλειστικά ως πολίτες της χώρας τους, το οποίο μειώθηκε στο 34% φέτος από το 42% που ήταν πέρυσι.

Ενώ ενισχύεται η θετική στάση έναντι της ΕΕ, η έρευνα δείχνει ότι οι νέοι της Ευρώπης παραμένουν δύσπιστοι έναντι θεσμών και υπηρεσιών. Μόνον ένας στους τρεις εμπιστεύεται τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, Ευρωβουλή και Κομισιόν. Ακόμη λιγότερο εμπιστεύονται συνδικάτα, τράπεζες, Εκκλησίες και οικονομικούς ομίλους. Δείχνουν μεγάλη εμπιστοσύνη στις επιστήμες και τους επιστήμονες 71%, λιγότερη στην αστυνομία 51% και ακόμη λιγότερη στη Δικαιοσύνη 39%. Μεγάλες είναι οι αποκλίσεις στις μετρήσεις για τους θεσμούς σε εθνικό επίπεδο. Στη Γερμανία καταγράφεται το μεγαλύτερο ποσοστό εμπιστοσύνης των νέων στο Κοινοβούλιο (35%), την κυβέρνηση (32%) και στα πολιτικά κόμματα (14%). Το χαμηλότερο είναι στην Ελλάδα –Βουλή (6%), κυβέρνηση (7%), κόμματα (3%).

Με την αξιολόγηση αυτή συνδέεται και η διαπίστωση της έρευνας ότι οι νέοι έχουν έντονη επιθυμία για πολιτικές αλλαγές. Μόνον το 17% θεωρεί ότι το πολιτικό σύστημα της χώρας του λειτουργεί σωστά. Σχεδόν ένας στους δύο (45%) πιστεύει ότι το πολιτικό σύστημα χρειάζεται μεταρρύθμιση, ενώ το 28% πιστεύει ότι μόνο ριζοσπαστικές αλλαγές μπορούν να διορθώσουν τα πράγματα. Ενδιαφέρον εδώ έχουν οι μεγάλες αποκλίσεις που υπάρχουν στη στάση των νέων στις διάφορες χώρες. Στη Γερμανία καταγράφεται το υψηλότερο ποσοστό των νέων που θεωρούν ότι το πολιτικό σύστημα λειτουργεί σωστά (39%). Αντίθετα, στην Ελλάδα το μεγαλύτερο ποσοστό των νέων που υποστηρίζουν τη ριζική αλλαγή του πολιτικού συστήματος (52%) και ακολουθούν η Ιταλία (43%) και η Ισπανία (35%) με τελευταία τη Γερμανία (8%). «Βλέπουμε μία σαφή διαφορά Βορρά –Νότου σε αρκετά θέματα», διαπίστωσε ο επιστημονικός επιμελητής της έρευνας Μάρκους Σπίτλερ, από το Επιστημονικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών του Βερολίνου WZB.

Το δίπολο Ελλάδα –Γερμανία. «Η Ελλάδα και η Γερμανία είναι πάντα τα δύο άκρα», λέει στα «ΝΕΑ» ο Πέτερ Μάνοτ του YouGov που έκανε την έρευνα. «Φαίνεται κυρίως στα ζητήματα κοινωνικής ανισότητας, οικονομικής κατάστασης, μετανάστευσης: είναι θέματα που απασχολούν έντονα τους έλληνες νέους και τα οποία σε συνδυασμό με τη δυσαρέσκεια για την οικονομία, οδηγούν και σε δυσαρέσκεια για την πολιτική. Αυτή η ιδιαιτερότητα παραμένει σταθερή τα δύο τελευταία χρόνια», λέει ο Μάνοτ. Δεν επηρεάζουν όμως οπωσδήποτε αρνητικά τη στάση τους έναντι της Ευρώπης. «Οι έλληνες νέοι είναι επιφυλακτικοί π.χ. απέναντι στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αλλά δείχνουν γενικά ανοιχτοί στην Ευρώπη, δεν την απορρίπτουν γενικά και δεν περιορίζουν την κριτική τους στο επίπεδο της ΕΕ», διαπιστώνει ο Μάνοτ. Η συντριπτική πλειονότητα των νέων ενημερώνεται για τις πολιτικές εξελίξεις από το Διαδίκτυο 82% και μόνον 30% από τον έντυπο Τύπο. Τη μερίδα του λέοντος έχει το Facebook (44%) και ακολουθούν οι ιστότοποι εφημερίδων και περιοδικών (34%) και YouTube (28%). Στη χρήση του Facebook οι έλληνες νέοι (58%) είναι δεύτεροι μετά τους Πολωνούς (62%), και πρώτοι (28%) στη χρήση ειδησεογραφικών πυλών που δεν μπορούν να χαρακτηριστούν δημοσιογραφικά, όπως πρώτοι είναι και στην ενημέρωση από blogs (39%), με τελευταίους τους Γάλλους (9%). Τη δημόσια Ραδιοτηλεόραση εμπιστεύονται οι νέοι στη Γερμανία (35%), Μεγάλη Βρετανία (33%), ενώ στην Ελλάδα μόλις 11%.

Η σημαντικότερη αποστολή για την επόμενη πενταετία σε επίπεδο ΕΕ είναι για τους νέους η καταπολέμηση της τρομοκρατίας (44%), η προστασία του περιβάλλοντος και του κλίματος (34%) και η αντιμετώπιση της μετανάστευσης 33%. Ενδιαφέρον έχει ότι θεωρούν αποστολή της εκάστοτε χώρας την οικονομική ανάπτυξη (39%) και τον περιορισμό των κοινωνικών ανισοτήτων (35%). Στην εθνική ευθύνη κατατάσσουν επίσης τους τομείς Παιδείας και Επιστημών 26%. Ωστόσο, ενώ οι Γερμανοί βάζουν τις νέες τεχνολογίες και την ψηφιακή εποχή ως προτεραιότητα εθνική σε ποσοστό 29% και ευρωπαϊκή 21%, για τους Ελληνες είναι αντίστοιχα 9% και 10%.

Για κάποιους η «δημοκρατία» είναι κενός όρος

Για πρώτη φορά η έρευνα συμπεριέλαβε και μετρήσεις για τη διείσδυση του λαϊκισμού στους νέους που προσδιορίζεται βάσει 15 ερωτημάτων, χωρίς να γίνεται διαχωρισμός μεταξύ δεξιού και αριστερού λαϊκισμού. Το αποτέλεσμα δείχνει μια κλίμακα νέων με λαϊκιστικές αντιλήψεις από 7% στη Γερμανία, 18% στην Ελλάδα, 21% στη Γαλλία, έως 23% στην Πολωνία. Οι νέοι αυτής της κατηγορίας προτιμούν να λαμβάνονται οι αποφάσεις από ανεξάρτητους ειδήμονες και όχι εκλεγμένους πολιτικούς (64%) και πιστεύουν ότι τα πράγματα δεν προχωρούν γιατί λαμβάνονται αποφάσεις με συμβιβασμούς (57%). Εμπιστεύονται πολύ λιγότερο την πολιτική και τους θεσμούς, τους είναι λιγότερο σημαντικές αξίες όπως η ανοχή και βλέπουν τη μετανάστευση πρωτίστως ως απειλή. Για αυτούς η «δημοκρατία» είναι κενός όρος, λέει ο πολιτειολόγος του WZB Μάρκους Σπίτλερ, έχουν την αντίληψη μιας ανελεύθερης δημοκρατίας, στην οποία δεν μετρούν ιδιαίτερα οι αρχές του κράτους δικαίου ή μπορούν να παραβιαστούν και ένας στους τρεις μπορεί να φανταστεί τον περιορισμό των δικαιωμάτων της αντιπολίτευσης.