Παρακολούθησα με προσοχή τις ομιλίες των αρχηγών των τριών μεγάλων κομμάτων –βάζω και το ΠΑΣΟΚ στα μεγάλα κόμματα επειδή συγκυβερνά –στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης. Οι ομιλίες αυτές είναι, κατά τα ειωθότα, πάντοτε για την οικονομία. Ειδικά οι φετινές είχαν δύο κεντρικούς άξονες· όλες: Μνημόνιο, ανάπτυξη. Δεν σκοπεύω να κάνω κριτική στο περιεχόμενο των ομιλιών. Οχι γιατί δεν με αφορά ή δεν με ενδιαφέρει –γιατί με ενδιαφέρει και με καίει -, αλλά γιατί δεν διαθέτω τα τεκμήρια, δεν είμαι δηλαδή αρμόδιος, ούτε θέλω να μετάσχω στη γελοιότητα αυτού του παιχνιδιού, όχι 10 δισεκατομμύρια θα κοστίσει, όχι 20 και πάει λέγοντας. Από ψέμα σε ψέμα «τι να καταλάβουμε οι φτωχοί» που θα ‘λεγε και ο Σαββόπουλος. Μωρέ κάποιοι «φτωχοί» καταλαβαίνουν και παρακαταλαβαίνουν, αλλά διαθέτουν ακόμη κάποια αξιοπρέπεια και δεν ανακατεύονται όπου μυρίζει ρεζιλίκι!

Αλλο επομένως θέλω να πω· για την έκπληξη που δοκίμασα –και δεν ήταν ασφαλώς η πρώτη φορά –επειδή από τις μακρές ομιλίες περί ανάπτυξης απουσίαζε εντελώς η λέξη παιδεία! Και αναρωτιέμαι· είναι η παιδεία παράγοντας ανάπτυξης, όπως πίστευα –και εξακολουθώ να πιστεύω –ή κάνω λάθος; Επενδύουμε κεφάλαια στην παιδεία περιμένοντας αυτό το ιδιόμορφο κέρδος από την παραγωγή καλύτερα, δηλαδή σωστότερα πεπαιδευμένου ανθρώπου; Ή δεν αξίζει αυτή η επένδυση παρά συμφέρει περισσότερο η επένδυση στην παραγωγή καλύτερης ποιότητας ντομάτας, όπως ζητεί η αγορά της Μαλαισίας;

Για να δούμε όμως, ξέρουμε τι είναι παιδεία; Δύσκολο να το ορίσεις γιατί είναι ένα συνολικό πράγμα, ένα σύνολο δυνατοτήτων που διαθέτει καθένας να βλέπει και να κατανοεί. Βάση όμως για να αποκτήσει κανείς αυτό το σύνολο των δυνατοτήτων είναι η εκπαίδευση· ο παιδικός σταθμός, το νηπιαγωγείο, το δημοτικό σχολείο, το γυμνάσιο, το λύκειο, το πανεπιστήμιο.

Παλαιότεροι πολιτικοί το ‘λεγαν και το ξανάλεγαν· η πιο σπουδαία επένδυση, αναπτυξιακή επένδυση μάλιστα, είναι η επένδυση στην παιδεία. Οι σημερινοί γιατί δεν το λένε; Δεν καταλαβαίνουν την αξία της εν λόγω επένδυσης; Καταλαβαίνουν και πολυκαταλαβαίνουν! Ξέρουν όμως ότι μέσα στην κρίση όπου έχουμε βυθιστεί είναι καλύτερα να μην κλονίσουν την ιδεολογία που αναπαράγει η σημερινή εκπαίδευση. Γιατί επένδυση στην παιδεία θα πει αναγκαστικά μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης και μεταρρύθμιση –μεταρρύθμιση, όχι αυτό που ονόμασαν προηγούμενοι υπουργοί που δεν έκαναν άλλο από το να μπαλώνουν κάποιες τρύπες, συχνά στο μυαλό τους –της εκπαίδευσης θα πει σήμερα, για τους σημερινούς πολιτικούς, χάνω τις εκλογές!

Πώς να μιλήσουν για τον αναπτυξιακό ρόλο της παιδείας σήμερα. Ασ’ την εκεί, καλά κοιμάται, δεν ενοχλεί!

Και για να καταλάβουμε τι είναι μεταρρύθμιση ας πω ότι μεταρρυθμιστικοί ήταν οι νόμοι 1268 του 1982 για τα πανεπιστήμια και 1566, του 1986 νομίζω, για τα τεχνολογικά ιδρύματα. Ολες οι άλλες νομοθετικές παρεμβάσεις έκτοτε ήταν από μπαλώματα έως ανοησίες. Πραγματική μεταρρύθμιση στην παιδεία ώστε να γίνουν ανταπτυξιακές επενδύσεις σ’ αυτήν δεν γίνεται και για έναν άλλον λόγο· γιατί είναι μια επένδυση μακροπρόθεσμη. Η επένδυση στην καλλιέργεια της ντομάτας αποδίδει, δηλαδή αναπαράγει το επενδυμένο κεφάλαιο, σε τρεις μήνες.

Μια επένδυση στην παιδεία για να αποδώσει χρειάζεται δεκαετίες και ούτε οι πολιτικές ούτε οι πολιτικοί ούτε η κοινωνία έχουν αντοχές σε τέτοιους χρόνους. Ολα εδώ είναι εφήμερα· κοντεύουμε να λησμονήσουμε ακόμη και την έννοια του μεσοπρόθεσμου. Ποιος θα τολμήσει μακροπρόθεσμες επενδύσεις! Εν τούτοις, η παιδεία είναι έργο υποδομής κατά προτεραιότητα.

Ο Βασίλης Κρεμμυδάς είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών