Τις ημέρες αυτές αναλαμβάνουν καθήκοντα οι νέες δημοτικές και περιφερειακές Αρχές. Είναι μια καλή ευκαιρία μαζί με τις ευχές για μια δημιουργική θητεία να διατυπωθούν μερικές σκέψεις για τις προκλήσεις της Αυτοδιοίκησης την επόμενη πενταετία. Οι θέσεις που αναπτύσσονται παρακάτω ας εκληφθούν και ως πρόσκληση σε έναν διάλογο που δυστυχώς δεν έγινε την προεκλογική περίοδο (αλλά και πώς να γίνει, όταν οι αυτοδιοικητικές εκλογές συμπίπτουν με τις ευρωεκλογές, προκαλώντας σύγχυση σε ψηφοφόρους, πολιτικό προσωπικό και ΜΜΕ).

Τέσσερα χρόνια μετά την ψήφιση του «Καλλικράτη», υπάρχουν πλέον οι προϋποθέσεις για μια ψύχραιμη αποτίμησή του. Στα θετικά κατ’ αρχάς: κανένας δεν προτείνει σήμερα, στα σοβαρά, να επιστρέψουμε στο προγενέστερο καθεστώς. Συνέβη και με αυτήν τη μεταρρύθμιση ό,τι και με τον «Καποδίστρια», τις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, τα ΚΕΠ, το ΑΣΕΠ κ.λπ. Δηλαδή ο διαχωρισμός μεταξύ των πολιτικών παρατάξεων που έχουν άποψη για το κράτος και προσπαθούν να την υλοποιήσουν –με κόστος κάνοντας και λάθη, αλλά έτσι είναι η ζωή –και αυτών που απλώς ρητορεύουν.

Αλλά υπάρχουν και αρνητικά. Το πρώτο και ουσιωδέστερο είναι ότι ο «Καλλικράτης», ίσως εξ ανάγκης, επικεντρώθηκε στο ζήτημα των δομών, αφήνοντας γι’ αργότερα μια ουσιαστική μεταρρύθμιση στον τρόπο άσκησης των αρμοδιοτήτων. Το στοίχημα που τώρα πρέπει να κερδηθεί είναι αυτό της απλοποίησης των διαδικασιών και του εξορθολογισμού τους, ξεκαθαρίζοντας το κουβάρι αρμοδιοτήτων μεταξύ δήμων, περιφερειών και κρατικών υπηρεσιών. Αυτό έχει επίπτωση και στις δομές: νησί είναι το Αγαθονήσι, νησί και η Λέσβος, δήμος τα Αγραφα, δήμος και το Περιστέρι. Αλλά δεν κάνουν τα ίδια πράγματα, άρα δεν πρέπει να έχουν τις ίδιες υπηρεσίες. Το τι θα κάνουν όμως πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο σοβαρής επεξεργασίας, με αρχές και εγγυήσεις. Να μιλήσουμε για το μέλλον μας και όχι για χατίρια στο χωριό μας. Και να μην ξεχάσουμε, στα θετικά κι αυτό, πως με τη δημιουργία της αιρετής Περιφέρειας αντιμετωπίζεται με σχετική επιτυχία η αρρώστια του τοπικισμού.

Αφήνοντας κατά μέρος όσα ήδη έγιναν, το βλέμμα στρέφεται σε όσα έχουν κάνει άλλες χώρες, μήπως τολμήσουμε κι εδώ, με τον δικό μας τρόπο βέβαια. Αυτοδιοίκηση είναι η δυνατότητα των πολιτών να αποφασίζουν οι ίδιοι σε τοπικό επίπεδο για τα του οίκου τους. Η δυνατότητα όμως αυτή στην Ελλάδα εξαντλείται στην εφαρμογή ενός πλαισίου πολιτικής που αποφασίζεται κεντρικά, από τη Βουλή και την κυβέρνηση. Η προσαρμογή του από τους δήμους και τις περιφέρειες περιορίζεται σε επιμέρους ζητήματα και σε τοπικά αναπτυξιακά έργα.

Σημαντικά όλα αυτά, αλλά δεν θα ήταν σκόπιμο η Αυτοδιοίκηση που διαθέτει το συγκριτικό πλεονέκτημα της εγγύτητας προς τον πολίτη να έχει αποφασιστικό ρόλο σε ζητήματα π.χ. κοινωνικής πολιτικής και καταπολέμησης της ανεργίας; Αυτό δεν σημαίνει απλώς διάθεση των αναγκαίων πόρων, αλλά και δυνατότητα διαφοροποίησης των σχετικών πολιτικών. Αυτό σημαίνει επίσης, επειδή η πολιτική είναι συνώνυμη της επιλογής και της ευθύνης, ότι ένα μέρος αυτών των πόρων πρέπει να προέρχεται από ίδια έσοδα της Αυτοδιοίκησης, με την υιοθέτηση μιας πραγματικής φορολογικής αποκέντρωσης.

Η κρατική χρηματοδότηση ασφαλώς και θα παραμείνει, προκειμένου να αμβλύνει τις περιφερειακές ανισότητες και να διασφαλίζει τη βιωσιμότητα εκείνων των δημόσιων πολιτικών που δεν πρέπει να ασκούνται με κριτήριο την ανταποδοτικότητα. Αλλά το μοντέλο του δημάρχου που διεκδικεί καταγγέλλοντας το κακό κεντρικό κράτος και διαχειρίζεται μετά ό,τι του δίνεται λες και είναι τζάμπα, καθώς και του δημότη που απαιτεί διάφορα χωρίς να έχει εικόνα τι τελικά του κοστίζει, έχει πια χρεοκοπήσει. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να δούμε και την προοπτική να εκχωρηθεί στην Αυτοδιοίκηση η φορολογία των ακινήτων, εδραιωμένη όμως σε υγιείς βάσεις, προκειμένου να μην της κληροδοτηθεί ταυτόχρονα η διαχρονική κακοδαιμονία της φορολογικής διοίκησης.

Λέμε συχνά στην Ελλάδα πως «δεν υπάρχει κράτος». Για να υπάρξει όμως αυτό που θεωρεί ο καθένας μας κράτος πρέπει πρώτα να σκεφθούμε πώς το θέλουμε και μετά να αποφασίσουμε με ποιον τρόπο θα γίνει. Αν αρχίσει ο διάλογος για το διά ταύτα μιας πραγματικής διοικητικής μεταρρύθμισης θα είναι ο καλύτερος οιωνός για τη νέα θητεία των αιρετών. Καλή δύναμη σε όλους!

Ο Γιάννης Φ. Ιωαννίδης είναι γενικός γραμματέας του υπουργείου Εσωτερικών

Τελευταία Νέα