Οι πρόσφατες νέες αποκαλύψεις σκανδάλων για μίζες εκατομμυρίων από τα εξοπλιστικά προγράμματα την τελευταία δεκαετία προκαλούν αποτροπιασμό, όχι μόνο για το μέγεθος της διαφθοράς αλλά και για την εμπλοκή αξιωματικών. Ευτυχώς όχι αξιωματικών εν ενεργεία, χωρίς αυτό να αλλοιώνει την ηθική διάσταση του προβλήματος. Οι Ενοπλες Δυνάμεις ήταν ένας από τους λίγους θεσμούς που είχαν κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών. Δυστυχώς, οι καταιγιστικές ειδήσεις θα αλλοιώσουν αυτή την αντίληψη. Βέβαια οι προμήθειες στρατιωτικού υλικού ήταν διαχρονικά ένας χώρος πολιτικών αντιπαραθέσεων περί σκανδάλων, αλλά συνήθως οι αξιωματικοί παρέμεναν στο απυρόβλητο.

Το 2008 επισκέφθηκα με την ιδιότητα του πρόεδρου της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος τον τότε υπουργό Αμυνας. Στη συνάντηση συνέστησα στον υπουργό οι τοπικοί αντιπρόσωποι των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών που προμηθεύουν οπλικά συστήματα να μην εμπλέκονται στις διαπραγματεύσεις. Του επισήμανα ότι οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης προχωρούν σε διακρατικές συμφωνίες και διαπραγματεύονται κατευθείαν με τους ίδιους τους παραγωγούς των οπλικών συστημάτων. Πρότεινα επίσης να καταργηθεί η πρακτική σχετικά με την προσφορά αντισταθμιστικών οφελών, καθότι είχε αποδειχθεί εστία σπατάλης και διαφθοράς. Σε τελική ανάλυση, έχει αποδειχθεί ότι το κόστος της προμήθειας των εξοπλισμών ανεβαίνει σημαντικά εάν συμπεριληφθεί η προσφορά αντισταθμιστικών οφελών. Ο υπουργός είχε ίσως άλλες προτεραιότητες και τελικά δεν προέβη σε μια τέτοια νομοθετική πρωτοβουλία.

Εν τω μεταξύ η Διεθνής Διαφάνεια είχε αναπτύξει στο Λονδίνο ένα παγκόσμιο πρόγραμμα εξειδικευμένο σε θέματα Αμυνας και Ασφάλειας για την καταπολέμηση της διαφθοράς σε αυτόν τον νευραλγικό χώρο. Η ομάδα του προγράμματος υπό την ηγεσία του Mark Pyman επεξεργάστηκε από το 2009 ένα Εγχειρίδιο, το οποίο έχει υιοθετηθεί από το ΝΑΤΟ. Με βάση αυτό το εργαλείο και της παρουσίας της ομάδας του Λονδίνου οργανώσαμε ένα σεμινάριο για τους ανώτατους αξιωματικούς επί της υπουργίας του κ. Βενιζέλου, ο οποίος υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής. Προτείναμε επίσης στον υπουργό να αλλάξει το νομοθετικό καθεστώς και να εισαγάγει βελτιωμένες διατάξεις διαφάνειας, διαφοροποίηση του ρόλου των τοπικών αντιπροσώπων και να επανεξετάσει τα αντισταθμιστικά οφέλη. Ο κ. Βενιζέλος προέβη πράγματι στην αλλαγή του νόμου (N.3978/2011), ο οποίος θεωρήθηκε τότε πρότυπο από την ομάδα της Διεθνούς Διαφάνειας του Λονδίνου και εστάλη στο ΝΑΤΟ. Βέβαια από τότε δεν έχουμε προβεί σε μεγάλες προμήθειες αμυντικού υλικού και ως εκ τούτου υποθέτω ότι έχουμε πολύ λίγο ωφεληθεί από αυτόν τον νόμο.

Τον Ιανουάριο του 2013 το ίδιο τμήμα της Διεθνούς Διαφάνειας δημοσίευσε μία σημαντική έρευνα για τη διαφθορά στην Αμυνα, τον «Δείκτη κατά της Διαφθοράς στην Αμυνα» –«Government Defence Anti-corruption Index». (Πληροφοριακά, η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι η διαφθορά στην Αμυνα ανέρχεται στα 20 δισ. δολάρια). Ο δείκτης αυτός κατατάσσει 82 χώρες, ανάλογα με το βαθμό έκθεσής τους στη διαφθορά, σε πέντε ζώνες: από Ζώνη Α: πολύ μικρός κίνδυνος μέχρι Ζώνη F: υψηλός κίνδυνος. H Ελλάδα βρίσκεται στη Ζώνη C μαζί με άλλες 16 χώρες, που εντοπίζεται ως μεσαίος κίνδυνος διαφθοράς. Δίνοντας έμφαση στον κοινοβουλευτικό έλεγχο της αμυντικής πολιτικής, τον Σεπτέμβριο του 2013 το Πρόγραμμα Αμυνας και Ασφάλειας της Διεθνούς Διαφάνειας – Ηνωμένου Βασιλείου (TI-DSP) δημοσίευσε νέα έκθεση, εμβαθύνοντας στον «Δείκτη κατά της Διαφθοράς στην Αμυνα», ως προς την εποπτεία της αμυντικής πολιτικής από τη Βουλή. Σύμφωνα με τη νέα έκθεση («Watchdogs? The quality of legislative oversight of defence in 82 countries»). Τα 2/3 των Κοινοβουλίων αποτυγχάνουν να ασκήσουν αποτελεσματικό έλεγχο στα υπουργεία Αμυνας και στις Ενοπλες Δυνάμεις. Η Ελλάδα εντάσσεται στην ομάδα υψηλού κινδύνου μαζί με άλλες 16 χώρες λόγω έλλειψης αποτελεσματικού κοινοβουλευτικού ελέγχου για θέματα άμυνας.

Η Διεθνής Διαφάνεια κάνει έκκληση στον Πρόεδρο της Βουλής και στους βουλευτές να δημιουργήσουν διακομματικές επιτροπές και ομάδες εξωτερικών εμπειρογνωμόνων για να ενισχύσουν τον κοινοβουλευτικό έλεγχο.

Η έκθεση εντοπίζει επτά περιοχές μείωσης της διαφθοράς στην άμυνα μέσα από βελτιωμένη εποπτεία του Κοινοβουλίου:

α) Ελεγχος προϋπολογισμού και διαβούλευση

β) Διαφάνεια στον προϋπολογισμό

γ) Εξωτερικός έλεγχος

δ) Ελεγχος αμυντικής πολιτικής και διαβούλευση

ε) Ελεγχος απορρήτων κονδυλίων

ζ) Ελεγχος υπηρεσιών πληροφοριών

η) Ελεγχος προμηθειών

Ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Δ. Αβραμόπουλος ανακοίνωσε στις 4 Ιανουαρίου ότι η κυβέρνηση επεξεργάζεται θεσμικές παρεμβάσεις στις πρακτικές συναλλαγών μεταξύ κράτους και εταιρειών. Η Διεθνής Διαφάνεια παροτρύνει τον υπουργό μαζί με τον Πρόεδρο της Βουλής να επικεντρωθούν στη βελτίωση του εποπτικού μηχανισμού του Κοινοβουλίου. Η Διεθνής Διαφάνεια έχει στη διάθεσή της εμπειρογνώμονες που μπορούν να βοηθήσουν στο πώς μπορεί να επιτευχθεί αποτελεσματική εποπτεία του Κοινοβουλίου. Αναμένουμε.

Ο Κώστας Μπακούρης είναι πρόεδρος της οργάνωσης Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς

Τελευταία Νέα