Θυμάται κανείς τον Βίλι Μπραντ γονατισμένο στο γκέτο της Βαρσοβίας; Κάνουν σήμερα κάποια ιδιαίτερη εντύπωση ο Κολ και ο Μιτεράν πιασμένοι χέρι χέρι στο Βερντέν; Αν η απάντηση είναι αρνητική, σημαίνει ότι το επιχείρημα πως η Ευρωπαϊκή Ενωση υπάρχει για να αποτραπεί ένας νέος πόλεμος στην Ευρώπη έχει πλέον ξεθωριάσει. Σημαίνει ακόμη ότι μπορεί η ειρήνη να είναι ο ιδρυτικός μύθος της ΕΕ αλλά δεν είναι σε καμία περίπτωση ο βασικός λόγος τής ύπαρξής της. Τουλάχιστον, όχι πια.

Από μία άποψη, είναι μια κάπως ανέλπιστη εξέλιξη. Οι Ευρωπαίοι κατάφεραν να λύσουν ένα πρόβλημα πολλών αιώνων μέσα σε μόλις τέσσερις δεκαετίες. Πρόκειται για πραγματικό άθλο αν λάβει υπόψη του κανείς ότι ακόμη κι αν διαλυθεί η ΕΕ, δύσκολα τα πρώην κράτη-μέλη θα αρχίσουν να ενισχύουν τα σύνορά τους με στρατό. Η Ευρώπη έχει λύσει οριστικά το πρόβλημα των εσωτερικών της συνόρων. Δεν υπάρχουν πια και είναι απίθανο να γίνουν όπως ήταν κάποτε. Μοιραία, τις επόμενες δεκαετίες οι Ευρωπαίοι θα επικεντρωθούν στα εξωτερικά τους σύνορα.

Είναι μια πρόβλεψη που έκανε ο ολλανδός φιλόσοφος Πολ Σέφερ σε ένα δοκίμιό του, αποσπάσματα του οποίου δημοσίευσε η εφημερίδα NRC Handelsblad. Ο ίδιος μάς καλεί να ρίξουμε μια ματιά έξω από αυτά τα σύνορα. Θα ανακαλύπταμε ότι σε σχέση με άλλες κοινωνίες, οι κοινωνίες της Ευρώπης διαθέτουν μια κρυμμένη ζωτικότητα. Είναι ανοικτές, προσφέρουν περισσότερες ευκαιρίες και μεγαλύτερη ισότητα. Η Ευρώπη πρέπει επιτέλους να το παραδεχθεί: δεν είναι τόσο άσχημη όσο θέλει να δείχνει ή όσο θέλουμε να πιστεύουμε εμείς πώς είναι. Στο βάθος μπορεί να είναι και χαρούμενη.

Και τότε γιατί στις ευρωεκλογές του Μαΐου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα γεμίσει από ευρωσκεπτικιστές, εθνικιστές, ευρωφοβικούς και αντιευρωπαϊστές; Ο ιρλανδός καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Τζον Κόκλεϊ δίνει μια πρωτότυπη απάντηση. Οποιος έχει μελετήσει στοιχειωδώς τη φύση του εθνικισμού, γράφει στους Irish Times, δεν μπορεί παρά να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης συνιστά κατά βάση ένα παράδοξο. Στην πραγματικότητα, αποτελεί ένα αίνιγμα που κάποια στιγμή θα πρέπει να λύσουμε.

Δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η Ευρώπη δεν έχει κοινή γλώσσα, αλλά έχει σημαία και ύμνο, δηλαδή εθνικά σύμβολα. Επιπλέον έχει ένα κοινό νόμισμα με μια συναρπαστική ιστορία επιβίωσης. Μαζί με τον ιδρυτικό μύθο, το νόμισμα, η σημαία και ο ύμνος αποτελούν τα συστατικά στοιχεία του εθνικισμού. Στην περίπτωση της Ευρώπης δεν είναι εθνικός. Είναι ένας ευρωεθνικισμός με ισχυρή πολιτισμική ταυτότητα: τον συνεχή διάλογο ανάμεσα σε λογοτεχνίες, φιλοσοφίες και μουσικές.

Τελευταία Νέα