λήμματα

ανατροπές. «Ο χρόνος ξεχαρβαλώθηκε», λέει ο Σαίξπηρ. Σε κατά λέξη μετάφραση: «Βγήκε από τους μεντεσέδες του». Ετσι εκδηλώνεται συνήθως ο στρόβιλος της Ιστορίας. Οι επιπτώσεις του καλύπτουν όλη τη σφαίρα του ανθρώπινου βιώματος, δηλαδή της εμπειρίας του καθενός αλλά και την περιοχή των αναπαραστάσεων, την επικράτεια του φαντασιακού και των αξιών. Το όλον δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την έλευση του καρναβαλισμού ως (προσωρινού;) καθεστώτος του κόσμου.

ενότητα. Με αιχμή την έννοια του χρόνου, είναι το πρώτο θύμα του καρναβαλισμού. Νομίζεις ότι είσαι ακόμα στην αποβάθρα, έτοιμος να σαλπάρεις και ξαφνικά διαπιστώνεις ότι βρίσκεσαι μεσοπέλαγα και βγάζεις τα σωθικά σου λόγω τρικυμίας. Τι συνέβη; Πότε επιβιβάστηκες; Πότε απέπλευσε το καράβι; Πότε έβγαλε καιρό; Δεν στέκεις στα πόδια σου. Η φουρτούνα σε στέλνει πέρα-δώθε στα τοιχώματα της καμπίνας σου. Αναζητάς με τα χίλια ζόρια το ημερολόγιο που κουβαλάς στο βαλιτσάκι σου. Το βρίσκεις βουτηγμένο στο μελάνι. Εχει χυθεί επάνω του όλο το μελάνι του κόσμου. Ποιας χρονιάς ήταν αυτό το ημερολόγιο; Της χρονιάς που βρισκόσουν στην αποβάθρα; Μιας άλλης χρονιάς που τη γέννησε η τρικυμία; Οι χρονιές έπαψαν να διαδέχονται η μία την άλλη με φορά πάντα προς τα μπρος και κάνουν εναλλασσόμενα άλματα, δύο μπρος και τρία πίσω; Η ενότητα του χρόνου, που την εγγυάται το ημερολόγιο, έχει σμπαραλιαστεί. Η τάξη του χρόνου έχει ανεπανόρθωτα διασαλευτεί. Ο χρόνος, ως θρησκεία, έχει αφανιστεί.

πεποιθήσεις. Είχες πεποιθήσεις. Σταθερές και αμετακίνητες ή ρευστές και ευμετάβλητες, δεν έχει σημασία. Πάντως, είχες. Πεποιθήσεις θεμελιωμένες στα συμφέροντά σου ή στην ιδεολογία σου. Δεν σου έλειπαν, δηλαδή, τα παραμορφωτικά κάτοπτρα που εξασφαλίζουν τη συνεπή πορεία ενός ανθρώπου. Ετσι, δεν έβγαινες ποτέ από τον δρόμο σου. Τι έγινε σήμερα και δεν αναγνωρίζεις αυτόν τον δρόμο; Χάλασαν τα κάτοπτρα, δηλαδή διορθώθηκαν και ακυρώθηκε η παραμορφωτική τους λειτουργία; Αυτή η διόρθωση φταίει; Αυτή σε οδήγησε σε αυτόν το δρόμο που δεν είναι ο δικός σου, που δεν είναι καν δρόμος αλλά ένα τυφλό μονοπάτι που δεν οδηγεί πουθενά; (Βλ. παρακάτω)

πιστεύω. Υπό κανονικές συνθήκες τα «πιστεύω» μάς σώζουν από τα τυφλά μονοπάτια. Καθοδηγούν τα βήματά μας στις μεγάλες λεωφόρους της προόδου, της επανάστασης, του εθνικού μεγαλείου. Κοινός παρονομαστής των μεγάλων λεωφόρων: η Αλλαγή. Αυτή πυροδοτεί την κίνηση του πλήθους. Τι έγινε σήμερα και, ενώ οι λεωφόροι παραμένουν στη θέση τους, τα πλήθη έχουν ακινητοποιηθεί, στέκουν μαρμαρωμένα, στήλες άλατος, σαν άθροισμα ανθρώπινων ομοιωμάτων; Τελείωσαν τα πλήθη ή πενθούν; Και αν ναι, τι και γιατί;

πραγματικότητα. Ησουν πάντα υπέρ των διακρίσεων, όχι των φυλετικών. Αλλά ήθελες τουλάχιστον η πραγματικότητα να βρίσκεται στον αντίποδα της θεατρικότητας. Αυτό ήταν το εχέγγυο της τάξης του κόσμου. Κάποιοι έλεγαν ότι δεν πρόκειται για τάξη, αλλά για παιχνίδι, όμως εσύ δεν τους άκουγες. Είναι δυνατόν να είναι παιχνίδι τα κράτη; Τώρα, όμως, τι έγινε; Τι ρόλο παίζει αυτό το κράτος-σβούρα που το χειρίζονται οι πάντες και αυτό χειρίζεται τους χειριστές του; Ή, το άλλο: ήθελες να είναι από τη μια μεριά ο κόσμος και από την άλλη ο υπόκοσμος. Από τη μια αυτός που παρακολουθεί και από την άλλη αυτός που παρακολουθείται. Και ούτω καθεξής. Ομως, διαπιστώνεις ότι πρέπει να εθιστείς στο κομφούζιο και τον συμφυρμό. Αυτός ο στομαχικός ίλιγγος που σε ταλαιπωρεί μάλλον δεν θα σταματήσει.

σώματα. Ο διπλασιασμός του σώματος είναι παράγωγο του ιστορικού στροβιλισμού (βλ. λήμμα «ανατροπές»). Εχεις πλέον δύο σώματα. Το ένα περιμένει πάντα στην αποβάθρα να επιβιβαστεί στο καράβι. Κρατά στο χέρι το εισιτήριό του, κοιτάζει το μεγάλο ρολόι, τσεκάρει την ώρα του απόπλου. Την ίδια στιγμή, το άλλο βρίσκεται μεσοπέλαγα, παλεύει με τη ναυτία, κάνει εμετό. Το ένα σώμα ετοιμάζεται να φύγει, το άλλο παραλαμβάνει ειδοποιητήρια για φόρους και εξώδικα για πλειστηριασμούς. Το ένα είναι η μνήμη της ελευθερίας του, το άλλο η πραγματικότητα της δουλείας του. Δεν πρόκειται για τερατογένεση. Οχι, δεν είναι έκτρωμα αυτό. Είναι η δισώματη κανονικότητα που τη γεννά το «ξεχαρβάλωμα του χρόνου», μια συνθήκη που συναιρεί χαρακτηριστικά κρίσης, καταστροφής και κυοφορίας –ενδεχομένως μιας (ανα)γέννησης.

ύπνος. Κάποια στιγμή ξυπνάς. Στο όνειρο που έβλεπες ήσουν εσύ ντυμένος με φουστανέλα, κρατώντας στο χέρι έναν χαρτοκόπτη, γονατιστός μπροστά σε ένα εικονοστάσι, να ικετεύεις: «Γύρνα πίσω, μπαρμπα-Γιάννη Καποδίστρια και δεν θα το ξανακάνω! Γύρνα πίσω, να στείλεις στον αγύριστο το κάθαρμα τον Τόμσεν!».