Με τη «διάσωση» της Κύπρου, η Ευρωπαϊκή Ενωση και η ευρωζώνη έφθασαν σε κομβικό σημείο κατά τη διαδικασία διαχείρισης της κρίσης. Ταυτόχρονα φάνηκε η προχειρότητα που χαρακτηρίζει τη διαδικασία διαμόρφωσης πολιτικής και λήψης αποφάσεων στο σύστημα της ΕΕ.

Με τη «διάσωση» της Κύπρου ανατράπηκαν ορισμένες (υποτίθεται) εμπεδωμένες αρχές και ρυθμίσεις, δημιουργήθηκαν ή επιχειρείται να δημιουργηθούν άλλες εξόχως αμφιλεγόμενες, άνοιξαν επικίνδυνες διαδικασίες με απρόβλεπτες συνέπειες, ενώ πιστοποιήθηκαν νέες διαιρέσεις στη συγκρότηση της Ενωσης. Πρώτα απ’ όλα, ο τρόπος λήψης αποφάσεων πιστοποίησε ότι η όλη διαδικασία πάσχει βαθύτατα. Οι αποφάσεις του Εurogroup είναι εμφανές ότι δεν προετοιμάζονται με τη μεθοδικότητα που θα έπρεπε. Σταθερά σχεδόν αποδίδουμε την ευθύνη στον ρόλο ορισμένων κρατών-μελών και κυρίως στη Γερμανία (όχι αδίκως, ίσως) για τις ακατανόητες αποφάσεις που λαμβάνει. Υποτιμούμε συστηματικά, ωστόσο, ότι αυτό συμβαίνει όχι μόνο γιατί ορισμένες χώρες-μέλη συγκεντρώνουν τις προϋποθέσεις για να διαδραματίσουν κυρίαρχο ρόλο, αλλά επειδή οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων είναι τόσο χαοτικές που επιτρέπουν σε μία ή σε περισσότερες χώρες να κυριαρχήσουν. Συνήθως, οι χώρες αυτές είναι εκείνες που έχουν καλή και αποτελεσματική αντιπροσώπευση, σε στελεχικό (κυρίως) και σε πολιτικό επίπεδο, χώρες με προτάσεις και σχέδιο για το συζητούμενο πρόβλημα.

Ετσι, όταν το Εurogroup συνεδριάζει χωρίς προηγουμένως να έχει επεξεργαστεί σε βάθος δέσμη αποφάσεων, όταν ορισμένες προτάσεις, ιδέες, σχέδια πέφτουν στο τραπέζι εντελώς τυχαία, πρόχειρα, ασυντόνιστα, χωρίς να έχουν εκτιμηθεί οι συνέπειές τους, όταν τα μισά μέλη του Εurogroup δεν γνωρίζουν (συνήθως) τι ακριβώς σχεδιάζουν τα άλλα μισά, είναι αναπόφευκτο να προκύπτουν αντιφατικές, αλλόκοτες και τελικά επικίνδυνες αποφάσεις (όπως, π.χ., το κούρεμα καταθέσεων και μάλιστα κάτω από τα 100.000 ευρώ). Και αναπόφευκτα, το Εurogroup καπελώνεται. Μάλιστα, το ότι αυτή τη στιγμή στο Εurogroup προεδρεύει ο Γερούν Ντεϊσελμπλούμ, πρόσωπο χωρίς εμπειρία και χωρίς ουσιαστική γνώση του περιεχομένου της Ενωσης και, επιπλέον, με πλούσια δογματική σκέψη, η «χαοτική λήψη αποφάσεων στο πόδι» επιτείνεται.

Με άλλα λόγια, ορισμένα μέτρα που υιοθετούνται από το Εurogroup και που εμφανίζονται (ή είναι) επικίνδυνα ή αμαρτωλά, θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αν η διαμόρφωση πολιτικής και η λήψη αποφάσεων ήταν συστηματικά οργανωμένη, πειθαρχημένη, προβλέψιμη και ορθολογική, ανεξάρτητα από τις οποιεσδήποτε θέσεις επιμέρους κρατών-μελών. Η παθογενής λήψη αποφάσεων αντανακλά βαθύτερες δυσλειτουργίες στη θεσμική συγκρότηση της Ενωσης, κυρίως την απουσία ισχυρής φωνής από πλευράς Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Ανεξάρτητα πάντως από τον τρόπο που ελήφθησαν, ορισμένες αποφάσεις για τη «διάσωση» της Κύπρου αντιστρατεύονται πλήρως βασικές αρχές της ευρωζώνης, υπονομεύοντας τη βιωσιμότητά της. Ο γράφων πιστεύει ότι η ευρωζώνη, παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει, θα επιβιώσει λίγο – πολύ ως έχει, καθώς ενδεχόμενη διάλυσή της θα έθετε σε γενικότερο κίνδυνο την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Υπάρχει ωστόσο μια βασική προϋπόθεση που, εάν δεν εκπληρούται, η θέση για την επιβίωση της ευρωζώνης μπορεί να ανατραπεί: η προϋπόθεση αυτή είναι η εμπιστοσύνη που πρέπει να έχουν οι πολίτες στο τραπεζικό σύστημα. Εάν η εμπιστοσύνη αυτή κλονιστεί (πολύ περισσότερο, εάν εκλείψει), η ευρωζώνη τελειώνει. Και ο «καλύτερος τρόπος» για να κλονιστεί η εμπιστοσύνη είναι η γενίκευση του μέτρου για το κούρεμα των καταθέσεων (ή η συμμετοχή των καταθετών στη διάσωση/ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών, αν και προωθείται σχέδιο οδηγίας για τον σκοπό αυτό).

Εάν δηλαδή αυτό που συνέβη στην Κύπρο δεν κλείσει οριστικά ως μια ειδική, εξαιρετική ρύθμιση που την επέβαλε η ιδιομορφία του τραπεζικού συστήματος της νήσου και επεκταθεί στο σύνολο της ευρωζώνης ως γενική, καθολική αρχή, τότε οι προοπτικές της ευρωζώνης καθίστανται αβέβαιες. Επομένως, όσα έχει πει σχετικώς ο πρόεδρος του Εurogroup Γερούν Ντεϊσελμπλούμ πρέπει να θεωρηθούν προσωπικές, εκκεντρικές απόψεις και τίποτα άλλο. Πολύ περισσότερο σε μια περίοδο κατά την οποία η Ενωση προωθεί την τραπεζική ένωση, βασικό στοιχείο της οποίας αποτελεί η πανευρωπαϊκή εγγύηση των καταθέσεων. (Μετά τις αντιδράσεις, πάντως, το ερώτημα είναι εάν θα υπάρξει ειδική πλειοψηφία σε Συμβούλιο και Κοινοβούλιο για να περάσει ρύθμιση για γενικευμένο κούρεμα καταθέσεων.)

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Τελευταία Νέα