[Ενστάσεις] Ο Πατερούλης του κιτς

Μερικές φορές στην πολιτική, όση σοβαροφάνεια και αν επιστρατεύσεις, αν είσαι κιτς δεν γίνεται να το κρύψεις. Τι είναι κιτς; Ο πιο γοητευτικός ορισμός έχει δοθεί από τον Κούντερα, στην «Αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι»: «Το κιτς», γράφει ο τσέχος συγγραφέας, «είναι το αισθητικό ιδεώδες όλων των πολιτικών, όλων των κομμάτων και όλων των πολιτικών κινημάτων. Ο,τι παρενοχλεί το κιτς εξοστρακίζεται από τη ζωή: κάθε εκδήλωση ατομικισμού […]. Ο αντίπαλος του ολοκληρωτικού κιτς είναι ο άνθρωπος που θέτει ερωτήσεις».

Ο Κούντερα ασχολήθηκε με τον ολοκληρωτισμό στην κομμουνιστική Τσεχοσλοβακία στο πρώτο μυθιστόρημά του, το «Αστείο». Στα επόμενα βιβλία, τα αυταρχικά καθεστώτα της Ανατολικής Ευρώπης χρησίμευαν ως φόντο για στοχαστικότερες συνθέσεις, και αυτές όμως ενοχλούσαν –γι’ αυτό, άλλωστε, δημοσιεύθηκαν στα τσεχικά και κυκλοφόρησαν στην Τσεχοσλοβακία μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού.

Στην Ελλάδα ο Κούντερα κυκλοφόρησε νωρίς και αγαπήθηκε από τους αναγνώστες. Αλλά κανένας συγγραφέας στην Ελλάδα δεν έχει την επιδραστική εμβέλεια που έχουν οι θεσμοί της αγραμματοσύνης, το σχολείο δηλαδή και η τηλεόραση. Χάρη στη συμβολή και αυτών, η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην οποία ο κομμουνισμός δεν συζητιέται ως αυταρχικό σύστημα διακυβέρνησης και η ελληνική Αριστερά πορεύεται με τις γραφές και τα σύμβολα που οδήγησαν σε τέτοιου τύπου καθεστώτα. Ο κύριος Τσίπρας, ας πούμε, συνομιλεί χωρίς πρόβλημα με τον εξ Ανατολικής Γερμανίας αριστερό ηγέτη ενός γκρουπούσκουλου, έναν κύριο Γκίζι, που αυτό το διάστημα ερευνάται η σχέση του με τη διαβόητη Στάζι. Και η ριζοσπαστική εκδοχή του αριστερού κόμματος που διαδέχθηκε το ανανεωτικό ΚΚΕ εσωτερικού έφερε κοντά παλαιούς «ρεφορμιστές» με παλαιούς «δογματικούς».

Τι ενώνει άραγε όλα αυτά τα πρόσωπα κάτω από την παρορμητικά βίαιη, πολιτικά αφελή, ποπουλίστικη και καιροσκοπική συμμαχία που ακούει στον ευφημισμό ΣΥΡΙΖΑ; Η επικείμενη εξουσία; Οχι. Τα ενώνει το κιτς. Το ολοκληρωτικό κιτς. Εκφράζεται με διάφορους τρόπους αλλά, εν προκειμένω, τελειούται χάρη στον κύριο Τσίπρα, που όπως έγραψε προχθές μια θαυμάστριά του σε γνωστό σάιτ του ριζοσπαστισμού «η αυτοεκτίμησή του είναι αφράτη σαν ντόνατς».

Αλλά πώς εκφράζεται το κιτς του κυρίου Τσίπρα; Κανονιστικά αυταρχικά. Από την πρόσφατη διάλεξή του για τον Γκράμσι, μια φράση είναι ενδεικτική του τρόπου με τον οποίο σκέπτεται τον ρόλο του. «Το ότι πρέπει να είμαστε και να λειτουργούμε όπως θέλουμε να λειτουργεί αύριο όλη η κοινωνία είναι μια σκέψη που τους περισσότερους μας προβληματίζει πολύ».