H γενέθλιά του Αγία Μονή Τρικάλων απέχει κοντά 200 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη. Η Αθήνα, όπου πρωτοταξίδεψε, 515 χιλιόμετρα και η Αλεξανδρούπολη, όπου πήγε φαντάρος εν μέσω χούντας, λίγο λιγότερο.

Η Θεσσαλονίκη όμως έπαιξε έναν περίεργο ρόλο στη ζωή του Δημήτρη Μητροπάνου. Και είναι κι αυτό κάτι που είχε κάνει χιλιάδες θαυμαστές του να τον περιμένουν αυτόν τον Σεπτέμβριο στο Καυταντζόγλειο Στάδιο, επειδή τους το είχε τάξει (τελικά η συναυλία θα γίνει με φίλους καλλιτέχνες και τα τραγούδια του Μητροπάνου τη Δευτέρα 10 Σεπτεμβρίου).

Ο αγαπημένος τραγουδιστής λίγες μέρες πριν από τον αιφνίδιο θάνατό του (τον Απρίλιο) είχε αποδεχθεί πρόσκληση του Δήμου Θεσσαλονίκης να τραγουδήσει σε ανοιχτή συναυλία για την οικονομική ενίσχυση των μελών των ΚΑΠΗ Θεσσαλονίκης αλλά και για την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης της πόλης για τα προβλήματα που η οικονομική κρίση έχει επιφέρει στις πλέον αδύναμες ομάδες της κοινωνίας.

Ηταν ίσως η πρώτη φορά που ο «μπεσαλής» Μήτσος δεν κατάφερε να τηρήσει τον λόγο του. Δεν πρόλαβε να υλοποιήσει το «τάμα» του στην πόλη που το ένιωθε – λένε οι δικοί του άνθρωποι – ως «αντίδωρο» στη Θεσσαλονίκη και τη σχέση τους.

Μια σχέση που ξεκίνησε έναν Απρίλη του λαϊκά επώδυνου 1967. Ηταν τότε που ο 19χρονος φαντάρος στην Αλεξανδρούπολη και ήδη τραγουδιστής, ο Δημήτρης Μητροπάνος, αιτείται «ειδικής άδειας» από το στράτευμα, ταξιδεύει και ηχογραφεί το πρώτο του 45άρι, γραμμένο από τον Γιώργο Ζαμπέτα (σε στίχους Ηλία Ηλιόπουλου): «Θα πάρω το αμάξι μου / στην τσέπη χαρτζιλίκι / κι απόψε τα μεσάνυχτα θα ‘ρθω Θεσσαλονίκη… / Θεσσαλονίκη μου όμορφη / στον κόσμο δεν είναι άλλη / Θεσσαλονίκη μου γλυκιά / που να ‘χει τέτοια ομορφιά / και τα δικά σου κάλλη».

Σύμφωνα με αφηγήσεις, το τραγούδι γράφτηκε στον… αέρα μεταξύ Θεσσαλονίκης – Αθήνας, όταν ο στιχουργός Ηλίας Ηλιόπουλος βρισκόταν στο αεροπλάνο γυρίζοντας βραβευμένος από το Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης του 1966. Ο στιχουργός το έδωσε στον Γιώργο Ζαμπέτα κι εκείνος με τη σειρά του στον νεαρό Δημήτρη Μητροπάνο που έκανε την πρώτη του ηχογράφηση.

Το τραγούδι τραγουδιέται ακόμα και σήμερα – κοντά 50 χρόνια μετά – σε όλες τις ταβέρνες, μαζώξεις φίλων, εκατοντάδες έρωτες – χιλιάδες ίσως – για το αέναα ερωτικό αυτό ταξίδι μεταξύ των δύο πόλεων και των ανθρώπων τους.

Πέρασαν 14 «αθηναϊκά» χρόνια μέχρις ότου, το 1981, ο Δημήτρης Μητροπάνος ηχογράφησε «Τα Συναξάρια» (του Γιώργου Χατζηνάσιου) και το δεύτερο τραγούδι του για τη Θεσσαλονίκη, σε στίχους Κυριάκου Ντούμου: «Θεσσαλονίκη, σαββατόβραδο κι Απρίλης / και να μου δίνεις τον καημό μ ‘απλοχεριά / σε κάποια απόμερη γωνιά της Νέας Κρήνης / με το τζουκ μποξ να με γυρίζει στα παλιά».

Εντεκα χρόνια αργότερα, το 1992, ο συνθέτης Μάριος Τόκας συνθέτει μουσική για μια σειρά τραγουδιών σε παλιότερους στίχους του Θεσσαλονικιού Φίλιππου Γράψα που «ταίριαξαν» απόλυτα στην εθνική συγκυρία του λεγόμενου «Μακεδονικού ζητήματος». Ο δίσκος ονομάζεται «Η εθνική μας μοναξιά» και το τραγούδι με τη Θεσσαλονίκη πάλι πρωταγωνίστρια καθώς (σύμφωνα με τους στίχους του Φίλιππου Γράψα) «Σ’ αναζητώ / Σ’ αναζητώ στη Σαλονίκη ξημερώματα / λείπει το βλέμμα σου απ’ της αυγής τα χρώματα / σ’ αναζητώ μ’ ένα βιολί κι ένα φεγγάρι / λείπει το όνειρο, εσύ και το δοξάρι».

Η Θεσσαλονίκη και πάλι, η πόλη «των στεναγμών το μετερίζι», γίνεται ένα από «τοπ» ζεϊμπέκικα, το οποίο ακούγεται και χορεύεται με αμείωτο πάθος ακόμα και σήμερα – 20 χρόνια αργότερα. Η επιτυχία του 1992 γίνεται αιτία για νέα συνεργασία των Μάριου Τόκα – Φίλιππου Γράψα με ερμηνευτή και πάλι τον στιβαρό Δημήτρη Μητροπάνο και τίτλο «Παρέα μ’ έναν ήλιο» μόλις δύο χρόνια αργότερα. Είναι το 1994. Είναι εδώ που ο Μητροπάνος «με βαριά παλικαρίσια αναπνοή» ερμηνεύει μεταξύ άλλων «Τα παλιά Λαδάδικα».

Η Θεσσαλονίκη ως θέμα, στίχος και «κάρμα» για τον ερμηνευτή δεν τελειώνει εδώ. Δυο χρόνια μετά – στα τέλη του 1996 – ο συνθέτης Θάνος Μικρούτσικος συνεργάζεται με στιχουργούς όπως ο Αλκης Αλκαίος, η Λίνα Νικολακοπούλου, ο Γιώργος Κακουλίδης αλλά και ο θεσσαλονικιός ποιητής και ζωγράφος Κώστας Λαχάς. Για τον δίσκο αυτόν ο Λαχάς «ζωγραφίζει» τρία τραγούδια, δυο από τα οποία μιλούν για την πόλη: «Ο άγγελος» και «Ο τυμβωρύχος».

Και μπορεί η «Ρόζα» να είναι το «μεγάλο» τραγούδι (των Μικρούτσικου – Αλκαίου), στους ήχους του οποίου ο Δημήτρης Μητροπάνος χόρευε το δικό του ζεϊμπέκικο, «Ο τυμβωρύχος» όμως είναι το τραγούδι της σύγχρονης Θεσσαλονίκης, είναι το έκτο και τελευταίο τραγούδι για την πόλη που ερμήνευσε ο Δημήτρης Μητροπάνος: «Στενεύουν τα περάσματα / οι φίλοι μου φαντάσματα / κι η πόλη μοιάζει γενικώς τάφος οικογενειακός…».