Αποτελεί ενδεχομένως τη σημαντικότερη «κρυφή» είδηση των τελευταίων ετών στον χώρο του Τύπου, μια εξέλιξη που δεν έχει συζητηθεί δεόντως αφού έχει καλυφθεί από μια άλλη, υποτίθεται κρισιμότερη. Τα προβλήματα των εκδοτικών επιχειρήσεων- από τη συρρικνούμενη κυκλοφορία στην απώλεια μεριδίου απορρόφησης διαφήμισης και από το διογκούμενο κόστος στον ανταγωνισμό από τις δωρεάν εφημερίδες και το Ίντερνετ- έχουν επισκιάσει κάτι πιθανόν (μακροπρόσθεσμα) πλέον καίριο: την παρακμή τόσο στον όγκο όσο και στην ποιότητα της ειδησεογραφίας. Το φαινόμενο είναι, εν πολλοίς, διεθνές: μπορεί οι ιστορικές καταβολές του να εντοπίζονται σε μια χρόνια αυταρέσκεια (προϊόν υψηλών κυκλοφοριών και αντίστοιχης κερδοφορίας), αλλά οι σύγχρονες εκφράσεις του προκύπτουν περισσότερο στην εξάρτηση από τον κλάδο των Δημοσίων Σχέσεων (και την καταιγίδα δελτίων Τύπου που παράγει καθημερινώς), στη διαπλοκή με κέντρα εξουσίας και στην απόκλιση από τη σκληρή, ερευνητική δημοσιογραφία και τη μετάβαση σε προϊόντα με αρκετό περιεχόμενο lifestyle.

Επί έτη η συζήτηση θύμιζε το διαβόητο «αυγό- κότα», καθώς οι ιθύνοντες του Τύπου αντέτειναν ότι το ελαφρότερο περιεχόμενο ήταν αποτέλεσμα και όχι αιτία των οικονομικών προβλημάτων του κλάδου. Όπως και να έχει, πολλοί ειδήμονες εκτιμούν ότι κανείς πια δεν θέλει ή δεν μπορεί να επενδύσει στην πραγματική δημοσιογραφία. Κι όμως, τούτο μάλλον δεν ισχύει αφού αυτό το είδος δημοσιογραφίας δείχνει να αναγεννάται σε ένα Μέσο το οποίο μέχρι σήμερα οι εφημερίδες θεωρούσαν δευτερεύον ή και ασήμαντο, γεμάτο ψεύδη και κουτσομπολιά: το Διαδίκτυο. Τα παραδείγματα, όπως συνήθως συμβαίνει στο Ίντερνετ, καταφθάνουν πρώτα από τις ΗΠΑ. Την τελευταία διετία έχει ξεφυτρώσει σειρά τοπικών ή εξειδικευμένων υπηρεσιών που αρχίζουν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους, όπως για παράδειγμα οι voiceofsandiego, ΜinnΡost, Ρropublica, Τalkingpointsmemo, ενώ η τελευταία αποκαλύπτει το σκάνδαλο που οδήγησε στην παραίτηση του Αμερικανού υπουργού Δικαιοσύνης Αλμπέρτο Γκονζάλες. Οι εν λόγω ιστοσελίδες αναμένεται να πολλαπλασιαστούν καθώς η παρακμή των κύριων ΜΜΕ αφήνει κενό στην αγορά, ενώ οι απολύσεις «μεταφράζονται» σε αρκετό διαθέσιμο ταλέντο. Τα κοινά σημεία όλων αυτών των εγχειρημάτων είναι ουσιαστικά δύο. Πρώτον, το χαμηλότατο σταθερό κόστος αφού βασίζονται σε μια ολιγομελή ομάδα επί (αξιοπρεπή) πληρωμή (συχνά βετεράνων) δημοσιογράφων, σε συνδυασμό με ένα δίκτυο δεκάδων εθελοντών και εξωτερικών συνεργατών. Δεύτερον, δεν λειτουργούν με αυστηρούς όρους αγοράς εφόσον, παρά τις όποιες συνεισφορές από το αναγνωστικό κοινό και κάποια ψήγματα διαφημιστικών εσόδων, το μεγαλύτερο τμήμα των πόρων προέρχεται είτε από ιδρύματα είτε από πλούσιους δωρητές. Ωστόσο, η πλέον ενδιαφέρουσα έκφανση του νέου φαινομένου είναι η ιστοσελίδα spot. us, που λειτουργεί ως ενδιάμεση αγορά ή «παζάρι» ερευνητικής δημοσιογραφίας: ομάδες πολιτών αναθέτουν μέσω μικροδωρεών τη διερεύνηση θεμάτων σε δημοσιογράφους και το τελικό ρεπορτάζ είτε αγοράζεται ως αποκλειστικό από μία εφημερίδα (οπότε και επιστρέφονται τα χρήματα στους πολίτες) είτε γίνεται διαθέσιμο στους πάντες.

Είναι όμως μακροπρόθεσμα βιώσιμα τούτα τα εγχειρήματα; Και ποιο μπορεί να είναι το μέλλον τους; Η τεχνοκρατική λογική δείχνει προς την κατεύθυνση σύστασης και ανάπτυξης δικτύου, όπου οι εν λόγω υπηρεσίες μοιράζονται κάποιους- συνήθως σταθερούς- τομείς κόστους και, το κυριότερο, παρουσιάζονται ενιαία στη διαφημιστική αγορά αναδεικνύοντας ένα συνολικό κοινό. Εν τούτοις, ίσως επί του παρόντος τούτο να μην είναι το κρισιμότερο ζήτημα- η είδηση εξακολουθεί να εντοπίζεται στην αναγέννηση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος. Και στην Ελλάδα; Πολλοί θα ισχυριστούν ότι το μοντέλο των μεγαλοαστών που συντηρούν από την τσέπη τους Μέσα Ενημέρωσης τα οποία, με όρους αγοράς, δεν θα είχαν τύχη επιβίωσης, υφίσταται στην πατρίδα μας εδώ και χρόνια. Κατά πόσον το πράττουν για να στηρίξουν την ποιοτική δημοσιογραφία ή το λειτούργημα της ενημέρωσης ως καίριο συστατικό μιας δημοκρατίας, είναι στην κρίση του καθενός.

Ο Κωνσταντίνος Καμάρας είναι σύμβουλος της Διεθνούς Ένωσης Εφημερίδων και μέλος Δ.Σ. του ΙΑΒ Εurope, πανευρωπαϊκού οργανισμού για τη διαδραστική επικοινωνία.

Η ΠΛΕΟΝ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ

έκφανση του νέου φαινομένου είναι η ιστοσελίδα spot. us που λειτουργεί ως ενδιάμεση αγορά ή «παζάρι» ερευνητικής δημοσιογραφίας

Τελευταία Νέα