Τα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου εύλογα επισκιάζονται από τη γενοκτονία των Εβραίων. Η κλιμάκωση των αντισημιτικών μέτρων από τους Ναζί και η μεθόδευση αρχικά της εκτόπισης και έπειτα της εξόντωσης των Εβραίων της Θεσσαλονίκης εξετάζεται παράλληλα με την αμφιλεγόμενη στάση του χριστιανικού πληθυσμού της πόλης. Ο Μαζάουερ αποφεύγει τις εύκολες κατηγοριοποιήσεις και εξετάζει με αρκετή προσοχή τις διαφορές στη στάση του χριστιανικού πληθυσμού απέναντι στην τραγωδία των συμπολιτών τους προσπαθώντας να διακρίνει και τα κίνητρά της. Ένα μέρος του απλού κόσμου προσπάθησε να εκφράσει την αλληλεγγύη του στους Εβραίους και να τους βοηθήσει είτε σε ατομική είτε σε πιο οργανωμένη βάση (μέσω της εαμικής αντίστασης). Άλλοι, όμως, προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν όσο και όπως μπορούσαν την κατάσταση. Η σιωπή των επίσημων φορέων και των επαγγελματικών τάξεων της Θεσσαλονίκης απέναντι στην εκτόπιση των Εβραίων ήταν εκκωφαντική (σε αντίθεση με τις διαμαρτυρίες αντίστοιχων φορέων της Αθήνας). Επιπλέον, η τύχη των περιουσιών των 50.000 Εβραίων μπορεί να περιγραφεί μόνο με μελανά χρώματα. Στην καλύτερη περίπτωση οι ιδιοκτησίες τους καταλήφθηκαν από άστεγους πρόσφυγες, στη χειρότερη είτε λεηλατήθηκαν ολοσχερώς από απλούς πολίτες είτε δόθηκαν σε φίλους και συνεργάτες των Γερμανών.

Η μνήμη αυτού του παρελθόντος με δυσκολία διακρίνεται σήμερα στη Θεσσαλονίκη. Το μνημείο για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων είναι «κρυμμένο» σε μια μικρή, συνοικιακή πλατεία, την οποία οι περισσότεροι Θεσσαλονικείς αγνοούν. Όπως γράφει προς το τέλος του βιβλίου του ο Μαζάουερ, «η αποκατάσταση της μνήμης ενός παρελθόντος σήμαινε την απώλεια της μνήμης ή ακόμα την καταστροφή ενός άλλου». Το παρελθόν που «επανεμφανίσθηκε» ήταν το βυζαντινό, καθώς υπογράμμιζε την ελληνικότητα της πόλης. Αντίθετα, το οθωμανικό, στην κυριολεξία, καταστράφηκε και έμειναν μόνο λίγα αρχοντικά στη Βασ. Όλγας να το θυμίζουν. Το βιβλίο του Μαζάουερ ξαναφέρνει με τον καλύτερο τρόπο αυτό το παρελθόν στην επιφάνεια. Η Θεσσαλονίκη, πόλη των φαντασμάτων είναι μια ιστορική σύνθεση υψηλού επιπέδου και συνάμα μια ιστορία της Θεσσαλονίκης, η οποία θα αποτελέσει έργο αναφοράς.

Μαρκ Μαζάουερ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ,

ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΩΝ

ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ,

ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ ΚΑΙ

ΕΒΡΑΙΟΙ, 1430-1950

ΕΚΔ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΣΕΛ. 575, ΤΙΜΗ: 36,88 #

Τελευταία Νέα