ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΚΟΝΟΛΙ «Ο ΕΟΤ κάνει κακό στη… λογοτεχνία»

«Η βρετανική λογοτεχνική αγορά είναι αρκετά κλειστή», λέει ο Ντέιβιντ Κόνολι.

«Είναι γνωστό πως μόνο το 2-3% της βρετανικής εκδοτικής παραγωγής είναι βιβλία

μεταφρασμένα. Όμως αυτό, εδώ προβάλλεται λίγο ως δικαιολογία. Στη Βρετανία

βγαίνουν 100.000 τίτλοι τον χρόνο. Οι 3.000 ξένοι τίτλοι δεν είναι και λίγοι.

Η ελληνική λογοτεχνία θα μπορούσε να διεκδικήσει μεγαλύτερο μερίδιο».

Ο Ντέιβιντ Κόνολι είναι ο άνθρωπος-«αγγλική γλώσσα» για την ελληνική

λογοτεχνία. Κι έχει ζήσει στην Ελλάδα πάνω από τη μισή ζωή του – τα τελευταία

27 χρόνια για την ακρίβεια. Πανεπιστημιακός δάσκαλος και περιζήτητος

μεταφραστής, είναι συνήθως «κλεισμένος» τουλάχιστον για δύο χρόνια. Από τα

χέρια του πέρασαν πάρα πολλά ελληνικά κείμενα, που αναζητούν την τύχη τους

στις αγγλόφωνες χώρες. Από Οδυσσέα Ελύτη και Νικηφόρο Βρεττάκο, μέχρι Γιώργη

Γιατρομανωλάκη, Πέτρο Μάρκαρη και Αλέξη Σταμάτη. Περί τα 25 ελληνικά βιβλία

που κυκλοφόρησαν στα αγγλικά φέρουν την υπογραφή του, ενώ ο ίδιος κάνει και

ανθολογίες, προκειμένου να προωθήσει την ελληνική λογοτεχνία σε Βρετανία και

Αμερική. Κάτι, όμως, πολύ δύσκολο.

«Δεν είναι ότι η Ελλάδα δεν ενδιαφέρει. Το «Μαντολίνο του λοχαγού

Κορέλι», που διαδραματίζεται στην Κεφαλονιά, ήταν μπεστ σέλερ για πέντε

χρόνια. Βρίθει όμως στερεοτύπων. Αν ένας Έλληνας συγγραφέας έγραφε έτσι, θα

του σούρναμε τα εξ αμάξης», λέει. «Υπάρχει λοιπόν το γνωστό πρόβλημα: όταν

μιλάς στον Βρετανό αναγνώστη για την Ελλάδα, το μυαλό του πάει στην Αρχαία

Ελλάδα. Και όταν του μιλάς για σύγχρονη Ελλάδα, το μυαλό του πάει στο φολκλόρ.

Δεν νομίζω ότι φταίει ο Καζαντζάκης. Πιο πολλά σημάδια άφησαν οι ταινίες των

Ντασσέν και Κακογιάννη και ακόμη περισσότερα οι τουριστικές εκστρατείες του

ΕΟΤ».

Ο Ντέιβιντ Κόνολι πήρε και ελληνική υπηκοότητα, το 2001. Μόλις την πήρε, όμως,

του ήρθε χαρτί να πάει… στρατό. Υπηρέτησε στην Καλαμάτα έξι μήνες, γιατί

ήταν 46άρης και έχει δυο παιδιά. «Ευτυχώς έπεσα σε καλούς αξιωματικούς.

Έβγαινα στην πρωινή αναφορά κι έλεγα: «Αιτούμαι 48ωρη άδεια προκειμένου να

μεταβώ στο Λονδίνο, όπου έχω κληθεί να μιλήσω για τον ποιητή Οδυσσέα Ελύτη».

Ε, μου τις έδιναν τις άδειες…».

Τα ελληνικά του, εξαιρετικά. Διδάσκει, άλλωστε, θεωρία και μεθοδολογία της

μετάφρασης. Έξι χρόνια στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, δύο στην Αθήνα, εδώ και

τριάμισι χρόνια στο Αριστοτέλειο – ως αναπληρωτής καθηγητής, πλέον. Τώρα θέλει

να μειώσει τον αριθμό των μεταφράσεων. «Είναι, θα έλεγα, περί τους 20 οι καλοί

μεταφραστές από τα ελληνικά στα αγγλικά σε Αθήνα, Λονδίνο και ΗΠΑ. Ικανός

αριθμός που δεν έχει αξιοποιηθεί επαρκώς», λέει.

Σύντομα θα έχουν κυκλοφορήσει πέντε ακόμη βιβλία με τη μεταφραστική του

υπογραφή. Η Cosmos Publishing στις ΗΠΑ, έβγαλε μόλις το «Angelic & Black:

Contemporary Greek Short Stories», με διηγήματα 34 σημερινών Ελλήνων

συγγραφέων που επέλεξε ο ίδιος. Θα βγάλει και τη «Δύναμη του Σκοτεινού Θεού»

του Τάκη Θεοδωρόπουλου. Τον Νοέμβριο κυκλοφορεί η «Άμυνα Ζώνης» του Πέτρου

Μάρκαρη από τις λονδρέζικες Εκδόσεις The Harvill Press και σε λίγο το «Μπαρ

Φλωμπέρ» του Αλέξη Σταμάτη από τις Εκδόσεις Arcadia. Μετέφρασε και «Τα λόγια

της πλώρης» του Ανδρέα Καρκαβίτσα, για τις Εκδόσεις Το Ροδακιό, που θα βγάλουν

μία πολυτελή αγγλόφωνη έκδοση.

«Έχουμε την ίδια τρέλα»

Ο Ντέιβιντ Κόνολι γεννήθηκε στο Σέφιλντ. «Έχω όμως ιρλανδικές ρίζες τις οποίες

φροντίζω να τις δηλώνω εδώ. Οι Έλληνες βλέπουν με καλύτερο μάτι τους Ιρλανδούς

από τους Άγγλους. Και στους Έλληνες και στους Ιρλανδούς υπάρχει μια τρέλα.

Είναι γλεντζέδες, συναισθηματικοί, αγαπούν τη λαϊκή μουσική και τους λαϊκούς

χορούς, είναι λαοί της διασποράς, της φτώχειας και της πείνας…». Δεν κρύβει

το… άχτι του για τους Άγγλους. «Όπως εσείς είχατε τους Τούρκους, εμείς

είχαμε τους Άγγλους. Και μάλιστα 800 χρόνια. Οι Άγγλοι επέβαλαν τη δική τους

γλώσσα. Κάτι που δεν έκαναν οι Τούρκοι εδώ. Και άλλαξαν όλα τα τοπωνύμια».

Αγγλική μανία με τον Καβάφη

«Κάθε φορά που πηγαίνω στην Αγγλία μπαίνω στις μεγάλες αλυσίδες βιβλιοπωλείων

(Waterstones και Borders) ψάχνοντας τι ελληνικό υπάρχει», λέει ο Ντέιβιντ

Κόνολι. «Λοιπόν μόνο Καβάφης υπάρχει. Τελευταία βρήκα και Μάρκαρη. Ο Καβάφης

είναι φαινόμενο. Φέτος αναμένονται τρεις ακόμη αγγλικές μεταφράσεις (του

καβαφικού κανόνα, μάλιστα, όχι μεμονωμένα ποιήματα) από μεγάλους οίκους.

Πρέπει να κυκλοφορούν δέκα μεταφράσεις του Καβάφη στα αγγλικά. Είναι ένας

ποιητής πολύ σημερινός, έχει ειρωνεία στη ματιά, είναι ποιητής της παρακμής (η

οποία συνδέει την εποχή του με την εποχή μας), υπάρχει και το ζήτημα της

ομοφυλοφιλίας».

Ο Ντέιβιντ Κόνολι λέει ότι σήμερα δεν υπάρχει Έλληνας πεζογράφος ή ποιητής –

πλην του Καβάφη – με μεγάλη φήμη στην Αγγλία. «Ούτε ο Ελύτης δεν είναι

γνωστός. Ο Σεφέρης είναι κάπως, επειδή ήταν και πρέσβης εκεί. Ο Ρίτσος δεν θα

γινόταν γνωστός, αν δεν υπήρχε στην Ελλάδα δικτατορία. Τα πράγματα είναι

αρκετά δύσκολα και όσο πάνε δυσκολεύουν περισσότερο. Μετά τον Καζαντζάκη δεν

υπήρξε συνέχεια. Ταχτσής και Τσίρκας, ενώ μεταφράστηκαν από μεγάλους οίκους,

δεν είχαν επιτυχία. Τελευταία μόνο οι Δοξιάδης και Μάρκαρης κατάφεραν κάτι.

Φταίει και το ότι η Ελλάδα είναι στο οικονομικό και πολιτικό περιθώριο της

Ευρώπης. Η χούντα τράβηξε το ενδιαφέρον. Η ένταξη στη ζώνη του ευρώ δεν

ενδιέφερε κανέναν… Όπως κανέναν δεν ενδιαφέρουν και οι εθνικές λογοτεχνίες.

Στο εξωτερικό θέλουν καλά βιβλία και καλούς συγγραφείς».

INFO

Ο Ντέιβιντ Κόνολι συμμετέχει απόψε σε ημερίδα με θέμα «Ο Οδυσσέας Ελύτης και η

ευρωπαϊκή διάσταση της ποιητικής του». Στο Κτίριο Μελετών Ακροπόλεως

(Μακρυγιάννη 2-4, ώρα 19.00-21.00) στο πλαίσιο του 35ου Φεστιβάλ Βιβλίου.