Τα προβλήματα της ελληνικής Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης είναι εκτεταμένα και

πολύπλευρα. Από όποια θεματική γωνία κι αν θεωρήσει κανείς την πραγματικότητα

των ελληνικών Πανεπιστημίων, θα διαπιστώσει συστημικές δυσλειτουργίες.

Το μέγεθος και η εθνική σπουδαιότητα του προβλήματος επιβάλλουν ανάλογη

αναγκαία προσπάθεια για τη λύση του. Το νομοσχέδιο που προτείνει το υπουργείο

Παιδείας και οι εισηγήσεις της «ομάδας σοφών» του Θάνου Βερέμη τείνουν στη

σωστή κατεύθυνση, είναι μια καλή αρχή, αλλά δεν συνιστούν την αναγκαία ριζική

μεταρρύθμιση. Μάλλον θυμίζουν τις καρέκλες στο κατάστρωμα του «Τιτανικού».

Για τον σχεδιασμό μιας ολοκληρωμένης μεταρρύθμισης, θα μπορούσε να συσταθεί

μια Ομήγυρη Αναστοχασμού της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στην Ελλάδα, 20-30

άτομα, που θα αποτελείται από τους «καλύτερους και ευφυέστερους» της χώρας,

αλλά και διατεθειμένους να προσφέρουν μέρος του χρόνου τους στην προσπάθεια

αυτή. Χωρισμένοι σε ομάδες εργασίας, οι συμμετέχοντες θα μπορούν να εστιάσουν,

αναλύσουν και προτείνουν απαντήσεις σε βασικά ερωτήματα σαν αυτά που θέτω εδώ.

1. Ποιος και επί τη βάσει ποιων κριτηρίων θα αξιολογήσει τα ελληνικά

ιδρύματα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και θα αποφασίσει ποια θα παραμείνουν και

ποια θα κλείσουν;

2. Θα μπορούν τα εναπομείναντα Ιδρύματα να ανεξαρτητοποιηθούν από το

κράτος; Αν ναι, τότε ποιοι και πώς θα αποφασίζουν την εκπαιδευτική πολιτική,

τη διαδικασία εισαγωγής φοιτητών και τον κανονισμό φοιτητικών δραστηριοτήτων

και υποχρεώσεων;

3. Θα μπορεί να υιοθετηθεί η αρχή διακυβέρνησης των Πανεπιστημίων από

Συμβούλιο Επιτρόπων (Board of Trustees) όπως στο εξωτερικό; Ποιος θα τους

επιλέγει και διορίζει;

4. Θα μπορεί ένα Πανεπιστήμιο να διοικείται από έναν πρόεδρο (ή

πρύτανη) επιλεγμένο από το Συμβούλιο Επιτρόπων μέσα από μικρό αριθμό υποψηφίων

προτεινόμενων από μια ad hoc, επί τούτου, συσταθείσα «επιτροπή αναζήτησης» του

κατάλληλου προσώπου;

5. Πώς πρέπει να εκλέγονται οι κοσμήτορες των Σχολών και οι πρόεδροι

Τμημάτων στα Πανεπιστήμια και από ποιους;

6. Ποια πρέπει να είναι τα κριτήρια εισαγωγής νέων φοιτητών στα

Πανεπιστήμια και ποια η μέθοδος επιλογής των;

7. Ποια πρέπει να είναι η διάρκεια των πανεπιστημιακών σπουδών, με βάση

τι κριτήρια θα αποφασίζεται και από ποιους;

8. Πώς θα αξιολογείται η επίδοση κάθε καθηγητή σε ένα Τμήμα και πώς θα

αξιολογούνται τα διάφορα Τμήματα ενός Πανεπιστημίου; Από ποιους και πόσο

συχνά;

9. Με βάση τι κριτήρια θα αποφασίζεται το μέγεθος της ετήσιας κρατικής

χρηματοδότησης για έρευνα και διδασκαλία σε κάθε Πανεπιστήμιο και από ποιους;

10. Πώς θα αποφασίζονται οι προαγωγές των καθηγητών ενός Πανεπιστημίου,

με βάση τι κριτήρια και από ποιους;

11. Πώς θα εξασφαλίζεται η απρόσκοπτη φυσική ασφάλεια του διδακτικού

προσωπικού, των φοιτητών και της υλικής περιουσίας ενός Πανεπιστημίου; Με τι

μέτρα και μέσα και από ποιους;

12. Τι δομές και αρχές θα εξασφαλίζουν την ελευθερία του λόγου και

σκέψης των μελών ενός Πανεπιστημίου (καθηγητές/φοιτητές) και θα δημιουργήσουν

περιβάλλον αμοιβαίου σεβασμού και εμπιστοσύνης απαραίτητων για την αποδοτική

λειτουργία ενός Πανεπιστημίου;

Η Ομήγυρη, που προτείνω, μπορεί να οργανωθεί και λειτουργήσει υπό την αιγίδα

ενός οργανισμού ή ιδρύματος. Συνεργαζόμενοι κατά συχνά τακτά διαστήματα, κατά

τη διάρκεια έτους περίπου, τα μέλη κάθε ομάδας εργασίας θα είναι ελεύθερα να

καταλήγουν σε προτάσεις για την αποτελεσματικότερη λειτουργία των ελληνικών

Πανεπιστημίων. Τα συμπεράσματα και εισηγήσεις κάθε ομάδας θα μπορούν εν τέλει

να συζητηθούν σε ένα ολιγοήμερο συνέδριο της Ομήγυρης Αναστοχασμού και να

συγκεντρωθούν σε μια έκθεση προς όλους τους ενδιαφερόμενους. Την κυβέρνηση,

την πανεπιστημιακή κοινότητα, τα ΜΜΕ, τους φορολογούμενους πολίτες. Η έκθεση

αυτή μπορεί να αποτελέσει τη βάση της επόμενης νομοθετικής πρωτοβουλίας για

την τόσο επείγουσα μεταρρύθμιση της ανώτατης παιδείας στην Ελλάδα, μια

μεταρρύθμιση όμως στην οποία θα έχουν προσυμφωνήσει τα δύο μεγάλα κόμματα,

γιατί, αν κάθε φορά που αλλάζει η κυβέρνηση έχουμε νέο νόμο για την ανώτατη

παιδεία, θα επιδεινωθεί το παρόν χάος.

Την εποχή της Οικονομίας της Γνώσης, που έχουν εφαρμόσει χώρες του δικού μας

μεγέθους, όπως η Ιρλανδία, η Φινλανδία, και τώρα ακόμα και η Κύπρος, η Ελλάδα

θα ατροφήσει αν δεν συνειδητοποιήσουμε τον ζωτικό ρόλο της ανώτατης παιδείας

στο μέλλον της χώρας και την άμεση ανάγκη δραστικής βελτίωσης της ποιότητάς

της. Για να πετύχουμε κάτι τέτοιο η χώρα, χρειάζεται ηγέτες από τον πολιτικό,

ακαδημαϊκό, πνευματικό και επιχειρησιακό κόσμο να ενδιαφερθούν και να

προσφέρουν στην απαραίτητη προσπάθεια ουσιαστικής βελτίωσης της λειτουργίας

των ελληνικών Πανεπιστημίων και του έργου που επιτελούν στη χώρα μας. Με

γραφειοκράτες του υπουργείου και απερίσκεπτους διαδηλωτές, δεν βελτιώνονται τα

Πανεπιστήμιά μας.

Ο Κώστας Τσίπης είναι καθηγητής Πυρηνικής Φυσικής στο ΜΙΤ.