Από τη στιγμή που απελευθερώθηκε η καταναλωτική πίστη, εδώ και τριάμισι

χρόνια, τα μεσαία στρώματα εγκλωβίζονται με γεωμετρική πρόοδο σε χρέη έναντι

των τραπεζών. Ταυτόχρονα διεξάγεται μια αδιέξοδη δημόσια συζήτηση σχετικά με

την υπερχρέωση των ελληνικών νοικοκυριών. Είναι ένας διάλογος που δυστυχώς

εξαντλείται σε δύο ακραίες προσεγγίσεις: στην προσέγγιση των τραπεζιτών, που

αντιμετωπίζουν το φαινόμενο ως «υπερβάλλουσα φιλολογία», και σ’ αυτή των

ηθικολόγων, οι οποίοι κατακεραυνώνουν τους πολίτες λέγοντας ότι

«υπερδανείζονται για πλασματικές ανάγκες».

H απάντηση είναι απλή και βρίσκεται κάπου στη μέση. Αφενός οι επιθυμίες των

καταναλωτών αποτελούν μια κοινωνική πραγματικότητα, η οποία δεν ξορκίζεται

μέσα από ηθικολογικούς οδυρμούς και κορόνες για την κοινωνία που χάσαμε.

Αφετέρου ο υπερδανεισμός ειδικά των μεσαίων στρωμάτων δεν είναι αποκύημα της

φαντασίας κάποιων αφελών. Δανειζόμαστε πολύ περισσότερο σε σχέση με το χθες

και θα δανειζόμαστε πολύ περισσότερο στο μέλλον. Οι αριθμοί είναι ενδεικτικοί:

* τα μισά νοικοκυριά της μεσαίας τάξης (περίπου 1.625.000 οικογένειες)

δανείζονται για να εκπληρώσουν ανάγκες και επιθυμίες,

* περίπου 742.000 οικογένειες δηλώνουν ότι επιβαρύνονται πολύ ή αρκετά

από τις δανειακές τους υποχρεώσεις,

* ενώ 500.000 νοικοκυριά καταναλώνουν πάνω από το 50% του μηνιαίου

εισοδήματός τους στην εξόφληση χρεών.

Δυστυχώς η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας απουσιάζει προκλητικά από την

παραπάνω συζήτηση. Παραβλέπει τα παράνομα τεχνάσματα με τους τόκους, ανέχεται

τον ανεύθυνο δανεισμό από την πλευρά των πιστωτικών ιδρυμάτων, επιτρέπει

πλειστηριασμούς χωρίς λόγο και δείχνει να αγνοεί τους «τραμπουκισμούς» των

εισπρακτικών εταιρειών που χρησιμοποιούν οι τράπεζες. Αποτέλεσμα όλων αυτών;

Οι τράπεζες κερδίζουν αλλά ο καταναλωτής δεν προστατεύεται. Αντίθετα ο

καταναλωτής είναι αυτός που επωμίζεται εξ ολοκλήρου το ρίσκο που συνεπάγεται

ένα δάνειο αλλά και τα επιπλέον οικονομικά βάρη που οι τράπεζες ευφυώς

μετακυλίουν μεταμφιέζοντάς τα σε λειτουργικά κόστη.

H προοδευτική θέση για το φαινόμενο του υπερδανεισμού είναι απλή και καθαρή. Ο

υπερδανεισμός είναι μια νέα πραγματικότητα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε

ως κοινωνία. Σαφώς και πρέπει να καλλιεργήσουμε και να ενθαρρύνουμε το πρότυπο

του υπεύθυνου πολίτη και του συνειδητοποιημένου καταναλωτή. Δεν είναι όμως

ούτε δίκαιο ούτε και αποτελεσματικό να ζητάμε υπευθυνότητα αποκλειστικά από

τους πολίτες όταν η πολιτεία απουσιάζει και οι τράπεζες συμπεριφέρονται

ανεύθυνα.

Ως ΠΑΣΟΚ απαιτούμε το ρίσκο που συνεπάγεται η ελεύθερη οικονομική

δραστηριότητα να μοιράζεται δίκαια στην κοινωνία. Υπό τη λογική αυτή

νομοθετήσαμε το 1994 την προστασία του καταναλωτή ενισχύοντας την αυτενέργειά

του. Σήμερα στην περίπτωση της καταναλωτικής πίστης χρειάζεται να

εξειδικεύσουμε και να πάμε ένα βήμα παραπέρα. Αυτό σημαίνει πολύ απλά:

1. Να νομοθετηθεί η αρχή του «υπεύθυνου δανεισμού» η οποία έχει

προβλεφθεί σε χώρες όπως η Ελβετία. Δεν μπορεί μια τράπεζα να δανείζει σε

ανθρώπους οι οποίοι δεν έχουν τη δυνατότητα να αποπληρώσουν τις υποχρεώσεις

τους.

2. Να θεσμοθετηθεί η δυνατότητα πτώχευσης και για τα φυσικά

πρόσωπα τα οποία είναι διαπιστωμένο ότι αδυνατούν να εκπληρώσουν τις

υποχρεώσεις τους. Δεν επιτρέπεται ο απλός πολίτης να κινδυνεύει ανά πάσα

στιγμή να χάσει ακόμη και το σπίτι του σε πλειστηριασμούς των «500 ευρώ».

3. Να σταματήσουν τα «τοκοτεχνάσματα», όπως το διπλό

ημερολογιακό έτος, οι ετεροχρονισμένες τοκοφόρες ημερομηνίες και οι παράνομες

προμήθειες.

4. Να μπει φρένο στους τραμπούκους των εισπρακτικών εταιρειών.

Με ελάχιστες εξαιρέσεις πρόκειται περί ατόμων που πληρώνουν οι τράπεζες για να

εκφοβίζουν τους πελάτες που αδυνατούν να πληρώσουν.

5. Να αυξηθεί η διαφάνεια στην ενημέρωση των πελατών. Να

δημιουργηθούν συμβουλευτικοί μηχανισμοί για τον πολίτη που επιθυμεί να

δανειστεί και να καλλιεργηθεί η υπεύθυνη οικονομική διαχείριση από το σχολείο.

6. Να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός στον τραπεζικό τομέα. H ελεύθερη

αγορά την οποία ευαγγελίζονται οι τραπεζίτες προϋποθέτει πρωτίστως υγιή

ανταγωνισμό.

Ο δανεισμός αποτελεί πλέον μια πραγματικότητα για την ελληνική μεσαία τάξη.

Από έθνος αποταμιευτών γίναμε και συνεχίζουμε να εξελισσόμαστε σε έθνος

δανειοληπτών. H ραγδαία επέκταση της καταναλωτικής πίστης αποτελεί φυσική

εξέλιξη, δείχνει ότι η κοινωνία μας δεν είναι πλέον στατική.

Αν δεν θέλουμε ωστόσο η σημαντική αυτή αλλαγή στην οικονομική μας συμπεριφορά

να μετατραπεί σε βρόχο που θα οδηγήσει τη μεσαία τάξη σε οικονομική ασφυξία,

επιβάλλεται να θεσπίσουμε ένα υγιές, ισορροπημένο και κοινωνικά δίκαιο πλαίσιο

επιμερισμού του ρίσκου και των βαρών που συνεπάγεται ο εκτεταμένος δανεισμός.

H υπεύθυνη συμπεριφορά δεν μπορεί να απαιτείται μόνο από τους πολίτες και τις

οικογένειές τους. Αποτελεί υποχρέωση των τραπεζών και της κυβέρνησης. H αφωνία

της τελευταίας στο θέμα του υπερδανεισμού, αν δεν εξυπηρετεί σκοπιμότητες,

δηλώνει απλά ότι είναι ανεύθυνη και ανεπαρκής.