Όψεις της δημιουργικότητας

Δύσκολοι καιροί για δημόσιες συζητήσεις και συμπόσια. Στα τελευταία χρόνια

περιορίστηκαν πολύ οι συναντήσεις τέτοιου είδους και σχεδόν εξαφανίστηκαν οι

εκδόσεις που τις καταγράφουν. Είναι μερικά χρόνια που διεκόπησαν οι πολύτιμοι

κύκλοι διαλέξεων – συζητήσεων στο Ίδρυμα Γουλανδρή – Χορν, που αραίωσαν

απελπιστικά οι ημερίδες διαφόρων πανεπιστημιακών ή μουσειακών ιδρυμάτων, ενώ

τα πρακτικά του «Συνεδρίου για την Τέχνη» (2000) της Φιλοσοφικής Σχολής

Ρεθύμνου εκδόθηκαν μόλις πέρυσι και οι χρήσιμες καλοκαιρινές συναντήσεις στο

Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο δεν εκδόθηκαν ποτέ σε τόμο. Είναι ίσως και

αυτό μια συνέπεια της τηλεόρασης, αφού τα «παράθυρα» συκοφαντούν κάθε

ενδιαφέρον για τα δημόσια θέματα και περιορίζουν το κοινό των εκδηλώσεων,

οπότε οι οργανωτές διστάζουν. Είναι ακόμη και η προχειρότητα πολλών ομιλητών.

Και περισσότερο είναι, πιστεύω, ότι παίζει ρόλο η προϊούσα έλλειψη

εμπιστοσύνης στα λόγια κάθε είδους, αφού ζούμε σε μια εποχή που δίπλα στα

λόγια ζητά κανείς και πράξεις, ένας τομέας όπου ελάχιστοι ομιλητές είναι

πειστικοί.

Θυμηθήκαμε όλα αυτά καθώς πιάσαμε στα χέρια μας τον τόμο «Όψεις της

δημιουργικότητας», που μόλις κυκλοφόρησε, με τα πρακτικά από το ομότιτλο

συμπόσιο που έγινε πέρυσι στο Μέτσοβο. Το Ίδρυμα Αβέρωφ – Τοσίτσα είναι ένας

έξοχος μη κυβερνητικός οργανισμός ο οποίος κάθε χρόνο οργανώνει μουσειακές

εκθέσεις και ταυτόχρονα ένα συμπόσιο, προσελκύοντας ειδικούς και μη στο

Μέτσοβο. Επιστημονικός σύμβουλος, η Όλγα Μεντζαφού, η γνωστή και άξια

επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης, και διευθυντές του η Τατιάνα Αβέρωφ και ο

Δημήτρης Ιωάννου.

Στις εισηγήσεις που τώρα διαβάζουμε στον τόμο περιλαμβάνονται ειδικοί

ομιλητές – συγγραφείς, όπως η ιστορικός τέχνης Ειρήνη Οράτη με θέμα «H

δημιουργική έκφραση ως συνάρτηση μιας εποχής», ο επιμελητής της Εθνικής

Πινακοθήκης Ανδρέας Ιωαννίδης με θέμα «Τα όρια της δημιουργίας», ο καθηγητής

Φυσιολογίας του Παν/μίου Πάτρας Ηλίας Κούβελας για τη «Φυσιολογία της

δημιουργικότητας», ο ψυχίατρος Θανάσης Τζαβάρας με τη μελέτη του «Ο

ψυχαναλυτής ικέτης στον ναό της τέχνης» κ.ά., ενώ στον διάλογο που ακολούθησε

συμμετείχαν ο τεχνοκριτικός N. Ξυδάκης και οι ζωγράφοι N. Αλεξίου, M.

Ζαχαριουδάκης, A. Παλιεράκη, Γ. Ρόρρης, M. Χάρος κ.ά.

Βρήκα ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις εισηγήσεις των κ. A. Ιωαννίδη και H. Κούβελα.

Ο πρώτος κάνει μια αναδρομή στη φιλοσοφία πρόσληψης του έργου τέχνης,

μνημονεύοντας τον E. Παπανούτσο, ο οποίος πρωτοέγραψε για τα αντιθετικά ζεύγη

καταστάσεων που καθορίζουν τον εικαστικό καλλιτέχνη, π.χ. φως – ομίχλη, μέτρο

– υπέρβαση, εύθυμη ζωή – ανέκφραστα βιώματα κ.ο.κ., με βάση τα οποία

προσεγγίζεται η τέχνη του Μεσοπολέμου. Ο Κούβελας συσχετίζει τη φυσιολογία της

όρασης με τα διάφορα εικαστικά κινήματα, το πώς δηλ. το μάτι λειτουργεί ως

μηχανή και αντιλαμβάνεται ως νόημα τον κυβισμό ή τον εξπρεσιονισμό κ.λπ.

Εύχομαι τα περιεχόμενα αυτού του τόμου να λειτουργήσουν και ως περαιτέρω

ερεθίσματα στον ευρύτερο εικαστικό χώρο. Εννοώ ότι παράγινε το κακό τα

τελευταία χρόνια να ταυτίζεται η έννοια της τέχνης με το πρόσωπο του

καλλιτέχνη. Στο όνομα της προσωπολατρίας και του σταρ σύστεμ έχουν ξεχαστεί –

ακόμα και στα Πανεπιστήμια – όλες εκείνες οι παράμετροι που αναδεικνύουν το

τεράστιο εύρος του καλλιτεχνικού φαινομένου, της δημιουργικότητας.

Ιστορίες γραμμένες σε μάρμαρο

«Τοπία Εθνικής Μνήμης. Ιστορίες της Μακεδονίας γραμμένες σε μάρμαρο» είναι

ένα άλλο ενδιαφέρον βιβλίο που έφτασε στα χέρια μας πρόσφατα. Πολύ πιο

ενδιαφέρον απ’ όσο δείχνει ο περιγραφικός – επιστημονικός τίτλος του, αφού

πρόκειται μεν για την πανεπιστημιακή διατριβή της Συραγώς Τσιάρα για τη

δημόσια γλυπτική, αλλά ουσιαστικά είναι και μια άκρως αποκαλυπτική αισθητική

και ιστορική – ιδεολογική ανάλυση του κοινωνικού παράγοντα όπως αυτός

ενσωματώνεται στο έργο τέχνης, διαμέσου της επιλογής ανδριάντων και ηρώων.

Σπουδαία καταγραφή υλικού, βαθιά έρευνα σε αρχεία και δεδομένα, μια σημαντική

προσθήκη στη βιβλιογραφία.

Εμμέσως είναι και μια υπενθύμιση ενός ευρύτερου προβλήματος που το

θυμόμαστε έντονα κάθε καλοκαίρι: Ώς πότε θα αυξάνονται ή θα παραμένουν στη

θέση τους τα άθλια γλυπτά που «κοσμούν» πλατείες και δημόσιους χώρους της

επικράτειας, επιλεγμένα από δημάρχους και κοινοτάρχες μιας εποχής με γούστο

τριτοκοσμικό, συχνά βάρβαρο; Είναι ένα ζήτημα που χρειάζεται επείγουσα

ρύθμιση.

INFO

«Όψεις της δημιουργικότητας». Πρακτικά συμποσίου, Ίδρυμα Αβέρωφ – Τοσίτσα.

Μέτσοβο – Αθήνα 2005.

Συραγώ Τσιάρα, «Τοπία Εθνικής Μνήμης», Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Αθήνα.

ΥΓ: H στήλη θα επανέλθει τον Σεπτέμβριο. Καλό ελληνικό καλοκαίρι!