O σεισμός ανανεώνει τη Γη

Τα ισχυρότατα τραντάγματα στο εσωτερικό της Γης, όπως εκείνο που στις 26

του περασμένου Δεκεμβρίου προκάλεσε τον σεισμό και τα φονικά τσουνάμι στον

Ινδικό Ωκεανό, δεν είναι τίποτε άλλο από μια αναπόφευκτη ανακύκλωση του

πλανητικού φλοιού. Ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτή η αέναη διεργασία

είναι υπεύθυνη για την ευδοκίμηση της ζωής στη Γη. Είναι, λένε, ο ρυθμός της

καρδιάς της.

H κίνηση των τεκτονικών πλακών άρχισε πριν από δισεκατομμύρια χρόνια και ήταν

υπεύθυνη για τη δημιουργία των ωκεανών, της ατμόσφαιρας, των ηπείρων. Ακόμη

και σήμερα, το ίδιο στριφογύρισμα είναι εκείνο που προκαλεί την ανύψωση των

βουνών, τον εμπλουτισμό των εδαφών με θρεπτικά συστατικά. Είναι εκείνο που

ρυθμίζει τη θερμοκρασία του πλανήτη, που συγκεντρώνει τον χρυσό και άλλα

πολύτιμα μέταλλα και που διατηρεί τη χημική ισορροπία της θάλασσας.

Χαρακτηριστικό της Γης. H μελανή όμως πλευρά αυτής της γεωλογικής

διεργασίας είναι ότι τα κύματα που ορθώνονται ύστερα από έναν σεισμό ή μια

ηφαιστειακή έκρηξη στα όρια των τεκτονικών πλακών μπορούν να αφανίσουν

τεράστιους ανθρώπινους πληθυσμούς. «Είναι σχεδόν αδύνατο να επιχειρήσει κανείς

να δικαιολογήσει την απώλεια 165.000 ανθρώπων», λέει στην εφημερίδα «The New

York Times» ο δρ Ντόναλντ Ντε Πάολο που είναι γεωχημικός στο Πανεπιστήμιο

Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας. «Όμως το είδος της γεωλογικής διεργασίας που

προκάλεσε τον σεισμό και τα τσουνάμι είναι ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό της

Γης. Απ’ όσο μάλιστα γνωρίζουμε, κάτι αντίστοιχο δεν συμβαίνει σε κανένα άλλο

ουράνιο σώμα και έχει άμεση σχέση με το γεγονός ότι η Γη είναι κατοικήσιμος

πλανήτης».

Αρχέγονη Γη. «Δεν είναι απλώς κατοικήσιμος αλλά σε υπερθετικό βαθμό

κατοικήσιμος», λέει από την πλευρά του ο δρ Πίτερ Γουάρντ που είναι

παλαιοντολόγος στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον. Οι περισσότεροι γεωλόγοι

πιστεύουν ότι η κίνηση των πλακών χάρισε τους ωκεανούς και την ατμόσφαιρα στην

αρχέγονη Γη, καθώς τα ηφαίστεια εκτόξευαν τεράστιες ποσότητες υδρατμών,

αζώτου, διοξειδίου τού άνθρακα και άλλων αερίων. Τα φυτά προσέφεραν αργότερα

το οξυγόνο. Συνάδελφοί τους βιολόγοι εκτιμούν ότι οι πρώτοι οργανισμοί

ξεπήδησαν πιθανώς από τα έγκατα των θαλασσών μέσα από τα ηφαιστειακά αέρια.

Αναγέννηση… Ακόμη και αυτή η τραγωδία που έπληξε τη Νοτιοανατολική

Ασία μπορεί να αποδειχτεί «οικολογική ευτυχία». Τα ιστορικά στοιχεία από

παλαιότερα τσουνάμι της περιοχής δείχνουν ότι τα μεγάλα κύματα μπορούν να

διασπείρουν πλούσια ιζήματα από ποτάμια συστήματα, κάνοντας το έδαφος

ιδιαίτερα εύφορο. «Μακροπρόθεσμα, στις περιοχές αυτές θα δημιουργηθεί

πλουσιότερη ζούγκλα. H φύση αναγεννάται μέσα από τέτοια καταστροφικά

περιστατικά», λένε οι ειδικοί.

H Αφρική… κάτω από τις Κυκλάδες. Ευρισκόμενες πάνω σε μια θάλασσα από

λειωμένα πετρώματα, οι τεκτονικές πλάκες μετακινούνται διαρκώς, σιγά σιγά,

καθορίζοντας τη μορφή των ηπείρων και τις λεκάνες των ωκεανών. Τις διαχωρίζουν

βιαίως και τις ενώνουν σαν να πρόκειται για ένα κολοσσιαίο παζλ. Και στη δική

μας γειτονιά το ίδιο συμβαίνει. H ηπειρωτική Ελλάδα μαζί με την Κρήτη ακουμπά

πάνω στην ευρασιατική πλάκα, η οποία σκεπάζει χρόνο με τον χρόνο την

αφρικανική. Αυτή με τη σειρά της προχωρά προς το Αιγαίο, σέρνεται και εισχωρεί

σε βάθος μέσα στη γη, φθάνοντας κάτω από τις Κυκλάδες. H αφρικανική πλάκα, σε

εκατομμύρια χρόνια προχώρησε κατά 70 ή και 80 χιλιόμετρα, και συνάντησε

τέτοιες πιέσεις και θερμοκρασίες ώστε απελευθέρωσε διάφορα υλικά, σαν το

μάγμα, τα οποία αναδύθηκαν και σιγά σιγά σχημάτισαν τα ηφαιστειογενή νησιά μας

όπως τη Θήρα και τη Νίσυρο ή περιοχές όπως τα Μέθανα.

Ο «χορός» των αερίων που διατηρούν τη ζωή

Τα ηφαίστεια που ενεργοποιούνται από τη συνεχόμενη κίνηση των πλακών

εμπλουτίζουν τα εδάφη κάνοντάς τα ιδανικά για την καλλιέργεια καφέ, ζάχαρης,

καουτσούκ, κοκοφοίνικα, καπνού, φοινικελαίου, πιπεριού, τσαγιού και κακάου. Τα

υδάτινα ρεύματα μέσα από τα ηφαιστειακά αέρια στον πυθμένα συγκεντρώνουν

χαλκό, ασήμι, χρυσό και άλλα μέταλλα, τα οποία ανακαλύπτονται σε πλούσια

κοιτάσματα όταν η κίνηση των πλακών τα ωθεί προς την ξηρά. Οι ειδικοί λένε ότι

ο ωκεανός διαπερνά μία φορά στο ένα εκατομμύριο χρόνια τα πορώδη πετρώματα των

πλακών, αυξάνοντας τα θρεπτικά στοιχεία της βιόσφαιρας και ρυθμίζοντας μια

πληθώρα στοιχείων και συστατικών, συμπεριλαμβανομένων του βορίου και του

ασβεστίου. Ο δρ Γουίλιαμ Σλέσινγκερ που είναι κοσμήτορας στη Σχολή

Περιβαλλοντικών και Γήινων Επιστημών Νίκολας, στο Ντιουκ, επισημαίνει προς την

εφημερίδα «The New York Times» τη ζωτική συνεισφορά των τεκτονικών πλακών στη

διατήρηση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Παρά το γεγονός ότι το

αέριο αυτό θεωρείται υπαίτιο για τη δημιουργία του φαινομένου του θερμοκηπίου,

μια ενδεδειγμένη ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα είναι αναγκαία για να

διατηρηθεί ζεστός ο πλανήτης και να αναπτυχθεί η ζωή. «Χωρίς την κίνηση των

πλακών το διοξείδιο του άνθρακα θα είχε εξαφανιστεί και ο πλανήτης μας θα ήταν

μια κατεψυγμένη σφαίρα».

Επιμέλεια: Εύη Ελευθεριάδου, Στέφανος Κρίκκης