H πλάνη της υποτίμησης

«Το δολάριο είναι το δικό μας νόμισμα και το δικό σας πρόβλημα», είχε

ευφυολογήσει πριν από τρεις δεκαετίες, επί κυβερνήσεως Νίξον, ο τότε υπουργός

Οικονομικών των ΗΠΑ Τζον Κόνολι. Εκείνο που αντικατοπτρίζει η φράση του

Κόνολι, είναι η δυνατότητα – και η επιθυμία – που έχει η Αμερική να «εξάγει»

τα οικονομικά της προβλήματα πιέζοντας προς τα κάτω την ισοτιμία του δολαρίου

και κατηγορώντας, παράλληλα, τις χώρες που αντιτίθενται στη στρατηγική αυτή. Ο

πρόεδρος Τζορτζ Μπους φαίνεται έτοιμος να ακολουθήσει αυτή την παράλογη

πολιτική του Νίξον.

Όπως το δίδυμο Νίξον – Κόνολι, έτσι και η κυβέρνηση Μπους αντιμετωπίζει το

τεράστιο δημοσιονομικό και εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ αφήνοντας το δολάριο να

υποχωρήσει – και να υποχωρήσει πολύ, μάλιστα – προσπαθώντας παράλληλα να

δημιουργήσει αντιπερισπασμό, κατηγορώντας την Κίνα ως υπεύθυνη, τόσο για την

ανεργία στις ΗΠΑ όσο και για τη δημιουργία τάσης αποπληθωριστικών πιέσεων στη

μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. H στρατηγική αυτή, όμως, πιθανότατα θα

αποδειχθεί τόσο αναποτελεσματική όσο και η στρατηγική του Νίξον, ο οποίος το

μόνο που κατάφερε ήταν να βάλει τις βάσεις για την απαρχή μιας εποχής

στασιμότητας στην οικονομία.

Καταδικασμένη

H πολιτική του Μπους είναι καταδικασμένη να αποτύχει, επειδή, όπως και στη

δεκαετία του ’70, τα οικονομικά προβλήματα των ΗΠΑ είναι εσωτερικά. Δεν είναι

εισαγόμενα και δεν μπορεί να διορθωθούν μόνο με την αλλαγή της συναλλαγματικής

ισοτιμίας του δολαρίου.

Το γεγονός ότι ο κόσμος βασίζεται στις ΗΠΑ, που θεωρούνται βασική πηγή

ανάπτυξης, αποτελεί στήριγμα για τα «παιχνίδια» της Αμερικής με τις

συναλλαγματικές ισοτιμίες. Υπάρχει, όμως, κόστος γι’ αυτό, που δεν είναι άλλο

από τη δημιουργία τεράστιων ανισοτήτων στον κόσμο. Από το 2000, η

παραγωγικότητα στις ΗΠΑ έχει ξεπεράσει τη συνολική παραγωγικότητα της

Ευρωζώνης και της Ιαπωνίας μαζί. Όμως, η ανάπτυξη της αμερικανικής οικονομίας

διατηρείται κάτω από το 4%, ενώ ταυτόχρονα η ανεργία εξακολουθεί να αυξάνεται.

Έτσι, δημιουργούνται παράπονα ότι χάνονται θέσεις εργασίας για τους

Αμερικανούς και ότι οι εξαγωγές χαμηλού κόστους μπορεί να οδηγήσουν σε

αποπληθωρισμό.

Ακολουθούν και άλλοι

Δυστυχώς, η Αμερική δεν είναι η μοναδική χώρα που θεωρεί την υποτίμηση

πανάκεια για την αντιμετώπιση εσωτερικών προβλημάτων. Οι ιαπωνικές αρχές, ενώ

αποδείχθηκαν άτολμες στην πραγματοποίηση σημαντικών μεταρρυθμίσεων στη χώρα,

προσπάθησαν να διατηρήσουν την αξία του γιεν όσο πιο χαμηλά γίνεται, απέναντι

τόσο στο δολάριο όσο και σε άλλα ασιατικά νομίσματα.

Με τον ίδιο τρόπο η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιούργησε το ευρώ, για να παρέχει στις

χώρες-μέλη συναλλαγματική σταθερότητα. Όταν το ευρώ υποχωρούσε, οι ευρωπαϊκές

κυβερνήσεις προσπαθούσαν να το βοηθήσουν να ανακάμψει για λόγους πρεστίζ. Τώρα

που το ευρώ ενισχύεται, οι ίδιες αυτές κυβερνήσεις προσπαθούν να το κάνουν να

υποχωρήσει.

H εντυπωσιακή άνοδος του ευρώ, το τελευταίο έτος, έχει πράγματι δημιουργήσει

βραχυπρόθεσμες πιέσεις στους κόλπους της E.E. Όμως, θα ήταν καλύτερα οι

υπουργοί Οικονομικών της E.E. να προωθήσουν τις διαρθρωτικές αλλαγές που

χρειάζεται η Ευρώπη, παρά να ακολουθούν το παράδειγμα του Μπους και να πιέζουν

την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να κάνει το ευρώ να υποχωρήσει.

Απρόσεκτη πολιτική

Πάντως, οι ΗΠΑ ακολουθούν την πιο απρόσεκτη πολιτική – άλλο ένα μεγάλο λάθος,

σε μια οικονομική πολιτική που έχει τόσες ελλείψεις, ώστε να μην ξέρει κανείς

από πού να αρχίσει να καταγράφει τη λίστα με τα λάθη. Ίσως το καλύτερο σημείο

για να αρχίσει κανείς την καταγραφή αυτή, είναι τα μεγάλα ελλείμματα στον

αμερικανικό προϋπολογισμό, τα τελευταία δύο χρόνια. Από πλεόνασμα 1,4% του ΑΕΠ

το 2000, η κυβέρνηση Μπους… κατάφερε να φτάσει σε έλλειμμα 4,6% του ΑΕΠ

φέτος. Και τα ελλείμματα αυτά είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστούν.

Για να διορθώσει τα οικονομικά της προβλήματα, η Αμερική θα πρέπει να μειώσει

τα ελλείμματα και όχι να πιέσει προς τα κάτω τη συναλλαγματική ισοτιμία του

δολαρίου. Όμως, επειδή οι ΗΠΑ απέχουν μερικούς μήνες από τις προεδρικές

εκλογές, καμία αμερικανική κυβέρνηση δεν θα τολμούσε, αυτή την εποχή, να

προχωρήσει σε μείωση των δαπανών και σε αύξηση της φορολογίας.

Επομένως, ας το ξεχάσουμε ότι μπορεί να προχωρήσει σε κάποιες από τις δύο

αυτές ενέργειες η κυβέρνηση Μπους. H σημερινή οικονομική κατάσταση, όμως, ίσως

μάς κάνει να αντιληφθούμε ότι καμία χώρα – ούτε καν οι παντοδύναμες ΗΠΑ – δεν

μπορεί να αντιμετωπίσει τα οικονομικά της προβλήματα υποτιμώντας το εθνικό της

νόμισμα.

© Project Syndicate, Νοέμβριος 2003

Επιμέλεια διεθνών οικονομικών θεμάτων: Γιώργος Κανελλόπουλος