TZON MAΞΓOΥEΛ KOΥTΣI H δύναμη της αξιοπρέπειας

Το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2003 ανήκει στον Νοτιοαφρικανό συγγραφέα Τζον Μάξγουελ

Κούτσι. H χθεσινή ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας πήρε έγκριση και από την

παγκόσμια κοινότητα των κριτικών, καθώς ο Τζ. M. Κούτσι θεωρείται ένας

αξιόλογος, διακεκριμένος, πολιτικά στρατευμένος συγγραφέας και σημαντικός

ακαδημαϊκός με πανεπιστημιακή καριέρα.

H Σουηδική Ακαδημία στην ανακοίνωσή της για το όνομα του φετινού κατόχου του

Νόμπελ Λογοτεχνίας εξηγεί ότι «ο Κούτσι είναι ένας σχολαστικός αμφισβητίας,

ανελέητος στην κριτική του για τον σκληρό ορθολογισμό και την επιφανειακή

ηθική του δυτικού πολιτισμού. Τα μυθιστορήματά του χαρακτηρίζονται από

εξαίρετη σύνθεση, μεστούς διαλόγους και διαυγή ανάλυση, ενώ οι πρωταγωνιστές

του αντλούν δύναμη από τη χαμένη, εξωτερικά, αξιοπρέπειά τους».

Ο Τζον Μάξγουελ Κούτσι είναι ο μόνος συγγραφέας που απέσπασε δύο φορές το

αγγλικό λογοτεχνικό βραβείο Μπούκερ (1983 με το «Βίος και Πολιτεία του Μάικλ

K.» και 1999 με την «Ατίμωση») και έγινε γνωστός στον κόσμο για τη σεμνή

συμπεριφορά του αποφεύγοντας τη δημοσιότητα των μίντια και αρνούμενος να

παρευρεθεί και στις δύο τελετές απονομής των Μπούκερ. «H δημοσιότητα είναι μία

κατάσταση από την οποία έχω καταφέρει να ξεφεύγω πάντα με επιτυχία», ήταν η

δήλωσή του μετά το δεύτερο Μπούκερ.

Γεννημένος στο Κέιπ Τάουν στις 9 Φεβρουαρίου 1940, ο Τζ. M. Κούτσι

ξεκίνησε τις σπουδές του στην αγγλική λογοτεχνία στη γενέτειρά του και τις

ολοκλήρωσε στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στις ΗΠΑ. H ακαδημαϊκή του καριέρα

εξελίχθηκε σε διάφορες πανεπιστημιακές έδρες στην Αμερική. Επέστρεψε όμως στη

Νότια Αφρική, όταν η αίτησή του για πράσινη κάρτα δεν εγκρίθηκε. Και παρέμεινε

καθηγητής της Αγγλικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κέιπ Τάουν μέχρι το

2001. Ήταν η χρονιά που ο βραβευμένος, πολυγραφότατος συγγραφέας, ωθούμενος

από προσωπικούς λόγους, πήρε την απόφαση να ζήσει μαζί με τη σύντροφό του

Ντόροθι Ντράιβερ στην Αυστραλία, συνεχίζοντας το διδακτικό του έργο στο

Πανεπιστήμιο της Αδελαΐδας.

Ο Κότσι μιλάει σπάνια σε δημοσιογράφους. Στις δημόσιες εμφανίσεις του δεν

δέχεται ερωτήσεις από το ακροατήριό του και μόλις τελειώσει την ανάγνωση του

κειμένου, που έχει ήδη ετοιμάσει, φεύγει βιαστικά. Με αποτέλεσμα τα μίντια να

τον χαρακτηρίζουν μονόχνωτο και επιφυλακτικό. Ενώ οι κακεντρεχείς τον

υποβιβάζουν σε μία λογοτεχνική καρικατούρα συνυφαίνοντας τα ελάχιστα στοιχεία

που γνωρίζουν για τη ζωή ενός χορτοφάγου, που δεν πίνει αλκοόλ, δεν καπνίζει

και είναι δεινός ποδηλάτης. Και να καταλήγουν ότι ο Κότσι είναι ένας άνθρωπος

που γελάει ελάχιστα και ζει ασκητικά, έχοντας ενδιαφέρον μόνο για τη δουλειά

του.

Ίσως να υπάρχει μία δόση αλήθειας στο ότι ο ίδιος αντλεί ευχαρίστηση από την

εικόνα του μυστήριου ανθρώπου, που βγάζει προς τα έξω. Σε αντίθεση όμως με τη

δημόσια εικόνα του, τα μυθιστορήματά του είναι πολύ προσωπικά και δεν

υπεκφεύγουν από τίποτα. H Ναντίν Γκόρντιμερ, η επίσης νομπελίστρια και

συμπατριώτισσά του συγγραφέας, έχει πει για τον Κότσι ότι «το όραμά του φτάνει

μέχρι το νευρικό σύστημα της ανθρώπινης ύπαρξης. Αυτό που βρίσκει εκεί είναι

πολύ περισσότερο από εκείνο που οι περισσότεροι άνθρωποι είναι σε θέση να

ανακαλύψουν και να μάθουν για τον εαυτό τους».

Συγγραφέας της φυλακισμένης λογοτεχνίας

Αμέσως μετά την ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας, το μεγαλύτερο βιβλιοπωλείο

της Στοκχόλμης πούλησε όλα τα αντίτυπα των έργων του. Και ένα μέλος της

Ακαδημίας, ο Περ Βάστμπεργκ, επεσήμανε ότι ο Κούτσι – ο οποίος ήταν εδώ και

χρόνια στη λίστα των φαβορί για Νόμπελ – «είναι από τους πιο ευκολοδιάβαστους

υποψήφιους για Νόμπελ λογοτέχνες των τελευταίων ετών». Ανάλογες ήταν και οι

δηλώσεις των πανεπιστημιακών που δήλωσαν στα πρακτορεία ειδήσεων ότι ο Κούτσι

είναι προσιτός σε οποιονδήποτε διαβάζει σοβαρή λογοτεχνία.

Ο Τζ. M. Κούτσι έχει γράψει περισσότερα από εννέα μυθιστορήματα, έχει

δημοσιεύσει αρκετές συλλογές δοκιμίων και δύο αυτοβιογραφικούς τόμους: το

«Boyhood: Scenes from Provincial Life» και το «Youth».

Στον πρώτο τόμο, ο Κούτσι αποκαλύπτει τις παιδικές πηγές του ενθουσιασμού του

για τη γλώσσα. H ανατροφή του στο νοτιοαφρικανικό έδαφος έγινε μέσα σε ένα

αγγλόφωνο σπίτι και παρά το αφρικανικό περιβάλλον, αναγνωρίζει τον εαυτό του

ως Άγγλο που μιλάει επίσης πολύ καλά την τοπική διάλεκτο. Στον δεύτερο τόμο

(«Youth») επανέρχεται στα φοιτητικά του χρόνια και τον αγώνα του ως ανήσυχο

πνεύμα στο Λονδίνο. Ο Κούτσι είναι ένας συγγραφέας βαθιάς ευφυΐας, ο οποίος

έχει τελειοποιήσει ένα είδος φυλακισμένης λογοτεχνίας: οι μοναχικοί του ήρωες

κινούνται σε κοινωνίες που στερούνται ηθικού βάρους, ενώ συχνά πλήττονται από

κάποια αόριστη απειλή, γιατί είναι ένοχοι της αμαρτίας τού να είναι ζωντανοί.

Τότε ο δημιουργός τους ξεκινάει τα εσωστρεφή ταξίδια που θεωρεί απαραίτητα για

να σώσει τους χαρακτήρες τους.

Βιβλία του στα ελληνικά

Το ύφος της γραφής του Τζ. M. Κούτσι είναι αυστηρό, ζωγραφίζοντας ζοφερούς

κόσμους, χτυπημένους από βία και θάνατο. H «Ατίμωση» (εκδ. Λιβάνη) περιγράφει

τη μοίρα ενός καθηγητή που έχασε τη θέση του στο πανεπιστήμιο εξαιτίας της

σχέσης του με μία φοιτήτρια. Ο καθηγητής απομονώνεται στη φάρμα της χίπισσας

κόρης του, την οποία όμως δεν καταφέρνει να σώσει από βιασμό. Με τον «Βίο και

πολιτεία του πολίτη M.» (εκδ. Νεφέλη), ο Κούτσι ρίχνει τις ρίζες του προς τον

Ντάνιελ Ντεφόε, τον Φραντς Κάφκα, τον Σάμιουελ Μπέκετ και αποσαφηνίζει την

εντύπωση ότι είναι ένας συγγραφέας της μοναξιάς. «Ο άρχοντας της Πετρούπολης»

(εκδ. Νεφέλη) είναι ένα ψυχογράφημα και μία παράφραση της ζωής του Φιοντόρ

Ντοστογιέφσκι. «Στην καρδιά της χώρας» (εκδ. Scripta), το πορτρέτο της ψύχωσης

βγαίνει από τις διαστροφικές και οιδιπόδειες φαντασιώσεις της ηρωίδας του. H

Μάγδα μιλάει για τη μοναξιά, για τη λαχτάρα του ανθρώπου να αγαπήσει και να

αγαπηθεί, για τη σχέση αφέντη και σκλάβου, λευκού και μαύρου, άντρα και

γυναίκας. Το «Περιμένοντας τους βαρβάρους» (εκδ. Ύψιλον) είναι ένα πολιτικό

θρίλερ, σύμφωνο με την παράδοση του Τζόζεφ Κόνραντ, όπου η αφέλεια του

ιδεαλιστή ήρωα ανοίγει τις πύλες του τρόμου.

Ο κατάλογος των μεταφρασμένων στα ελληνικά έργων του Τζ. M. Κούτσι

εμπλουτίζεται με άλλους τέσσερις τίτλους. Ο νέος εκδοτικός οίκος Διήγηση

ξεκινάει την παρουσία του στην ελληνική αγορά με την ταυτόχρονη έκδοση τριών

μυθιστορημάτων του φετινού νομπελίστα. Πρόκειται για το τελευταίο του

μυθιστόρημα που μόλις κυκλοφόρησε στα αγγλικά «Ελίζαμπεθ Κοστέλο», τα

αυτοβιογραφικά «Boyhood» και «Youth».

Ακόμα, από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο θα κυκλοφορήσει το μυθιστόρημά του «Τα

χρόνια του σιδήρου», όπου αναφέρεται στο απαρτχάιντ μέσα από τα μάτια μιας

λευκής ετοιμοθάνατης γυναίκας.