ΜΠΟΜΠ ΡΑΦΕΛΣΟΝ Ο «δημιουργός» του Τζακ Νίκολσον

«Ο ταχυδρόμος χτυπάει πάντα δυο φορές» και ο σκηνοθέτης Μπομπ Ράφελσον, που

δημιούργησε τον μύθο του Τζακ Νίκολσον – πρωταγωνίστησε σε πέντε ταινίες του –

έχει τολμηρές απόψεις για την τρομοκρατία, το Χόλιγουντ που κυριαρχείται από

το μάρκετινγκ, την ομογενοποίηση του διεθνούς κινηματογράφου, αλλά γνωρίζει

και για το ελληνικό σινεμά!

«Η Αμερική πρέπει να εξετάσει το γεγονός ότι τόσοι άνθρωποι σε όλον τον κόσμο

μάς μισούν! Και τότε να αντιμετωπίσει την επείγουσα ανάγκη για πολιτική

αλλαγή. Από τις 11 Σεπτεμβρίου, η Αμερική ζει με τον φόβο. Η οργή είναι ένα

υπερβατικό συναίσθημα. Στις 12 Σεπτεμβρίου θρήνησα για τους νεκρούς. Στις 13

άρχισα να ανησυχώ για την τιμωρία εναντίον των αθώων», αναφέρει με ζηλευτό

ρεαλισμό ο Μπομπ Ράφελσον. «Είμαστε πολύ τυχεροί και υπερβολικά χαϊδεμένοι,

καθώς έχουμε ξεφύγει του πολέμου και της τρομοκρατίας – μέχρι την 11η

Σεπτεμβρίου. Είμαστε μία νέα χώρα και σαν μικρά παιδιά απαιτούμε γρήγορες

λύσεις και άμεση αντεκδίκηση!».

Όπως ο Τζακ Νίκολσον στο φιλμ του Ράφελσον «King of Marvin Gardens»

εγκατέλειψε την ασφάλεια για να ζήσει την αυταπάτη ενός ονείρου υπό το

χειμωνιάτικο φως του Ατλάντικ Σίτι, έτσι και ο σκηνοθέτης του εκτέθηκε στους

ανέμους της αλλαγής, στις αυταπάτες και τις ουτοπίες της δεκαετίας του ’60…

Γεννήθηκε το 1933 στη Νέα Υόρκη – ανιψιός του βετεράνου σεναριογράφου Σάμσον

Ράφελσον – και έζησε τυχοδιωκτικά νεανικά χρόνια, γράφοντας σε περιθωριακά

περιοδικά, ενώ το ’66 δημιούργησε το γκρουπ The Monkees – ένα σχήμα που

εξελίχθηκε σε ποπ φαινόμενο της εποχής.

Το πρώτο του φιλμ «Head» το έκανε το ’68 και είναι ένα άγριο σουρεαλιστικό

κράμα μιούζικαλ και παρωδίας που αντανακλά το κέφι και την τρέλα της δεκαετίας

του ’60. Και το κίνημα των μπίτνικς και του ροκ είναι εμφανές στα πρώτα έργα

του… «Ήμουν θαρρείς, εκ γενετής «on the road»! Είχα στη ζωή μου μερικές

άσχημες οικογενειακές εμπειρίες – οπότε άρχισα από μικρός να ψάχνω. Αλλά μου

πήγαν όλα καλά. Η νεότητά μου, μου ανήκει. Είναι δική μου. Την αγκαλιάζω. Δεν

μετανιώνω για τίποτα», αναπολεί με συγκίνηση…

Όπως στάθηκε η σχέση του Ντε Νίρο με τον Σκορτσέζε, έτσι σημαδεύτηκε και η

30χρονη συνεργασία του Μπομπ Ράφελσον με τον Τζακ Νίκολσον σε πέντε ταινίες

και στη συγγραφή ενός σεναρίου. Ο Ράφελσον υπήρξε υπεύθυνος για την persona

του Νίκολσον ως εμβληματικού εκπροσώπου της αντικουλτούρας – «Πέντε εύκολα

κομμάτια», «King of Marvin gardens» – αλλά και ως ηθοποιού-σταρ – «Ο

ταχυδρόμος χτυπάει πάντα δυο φορές». Σκηνοθέτης που έσκυψε πολλές φορές στη

νουάρ λογοτεχνία – πολλές ταινίες του είναι από βιβλία των Ρέιμον Τζάντλερ,

Ντάσιελ Χάμετ, Τζέιμς Κέιν – ο Ράφελσον κολύμπησε στις σκοτεινιές της

αμερικανικής ψυχής και κριτικάρισε παράπλευρες απώλειες του αμερικανικού

ονείρου.

Ο Μπομπ Ράφελσον δεν… αγαπάει καμία ταινία του γιατί «ό,τι σχετίζεται με τη

δημιουργία μιας δικής σου ταινίας είναι οδυνηρό και δεν με ενδιαφέρει να ξύνω

παλιές πληγές»!

Ποιες είναι οι αγαπημένες ταινίες σας και οι περισσότερο λατρεμένοι σας

σκηνοθέτες στην ιστορία του κινηματογράφου;

«Απεχθάνομαι τις λίστες. Ακόμα κι αν με ανέκριναν, θα αρνιόμουν τις αγαπημένες

μου ταινίες! Μερικά ονόματα που μου έρχονται στο μυαλό είναι: Φελίνι, Αδελφοί

Μαρξ, Ταρκόφσκι, Φορντ, Οζου και οπωσδήποτε Ρενουάρ, Μπουνιουέλ».

Τι γνωρίζετε για το ελληνικό σινεμά;

«Σπάνια τα τελευταία χρόνια φτάνουν στις ΗΠΑ ταινίες μη αμερικανικές», τονίζει

λυπημένα ο Μπομπ Ράφελσον, αλλά τις προηγούμενες δεκαετίες είχε πάρει μία

γεύση ελληνικού κινηματογράφου: «Έχω δει τη «Στέλλα», «Το κορίτσι με τα μαύρα»

και, φυσικά, τον «Ζορμπά» του Κακογιάννη, πολλά φιλμ του Αγγελόπουλου – «Ο

μελισσοκόμος», «Αναπαράσταση», «Το βλέμμα του Οδυσσέα», «Μια αιωνιότητα και

μια μέρα». Είδα και μία κωμωδία, πρόσφατα, με δύο κορίτσια που μεγαλώνουν στην

επαρχία, νομίζω ότι λεγόταν «Ο οργασμός της αγελάδας»» – χωρίς να θυμάται το

όνομα της σκηνοθέτιδος, της Όλγας Μαλέα. «Δεν πιστεύω τη δουλειά του Ντασσέν

ως ελληνική, αλλά αν εσείς την υπολογίζετε έτσι, μου αρέσει πολύ. Επίσης μου

άρεσαν οι ηθοποιοί Μελίνα Μερκούρη, Ειρήνη Παπά. Ελπίζω να δω κι άλλες

ελληνικές ταινίες στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης».

Από τα 12 φιλμ του Μπομπ Ράφελσον, οι σινεφίλ του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης θα

έχουν την ευκαιρία να δουν επτά στο αφιέρωμα που οργανώνεται προς τιμήν του:

«Πέντε εύκολα κομμάτια», «The king of Marvin Gardens», «Stay hungry», «Ο

ταχυδρόμος χτυπάει πάντα δυο φορές», «Διαβολική χήρα», «Διαμάντια και αίμα»,

«No good deed -The house on Turk street» παραγωγής 2002. Και οι μικρού μήκους:

«Wet» (Tales of erotica) του ’95, «Forn. Com» (Tales of erotica) του 2002.

«Αντικατάσταση» του σινεμά

Πώς είναι ο σημερινός αμερικανικός κινηματογράφος;

«Τα πάντα διοικούνται από το μάρκετινγκ. Μεγάλα συγκροτήματα εφαρμόζουν μόνο

τους κανόνες του μάρκετινγκ και τα ρίσκα είναι ελάχιστα, με ακόμα λιγότερη την

πρωτοτυπία. Έτσι φτάσαμε, σήμερα, να μην εκτιμάει κανείς το πρωτότυπο. Ελπίζω

όμως σε κάτι καινούργιο, σ’ ένα διαφορετικό σινεμά ή ακόμα και σε

αντικατάσταση του σινεμά – με τον ίδιο τρόπο που τα ραδιοφωνικά δραματικά

σίριαλ αντικαταστάθηκαν από την τηλεόραση. Το Διαδίκτυο έχει, πλέον,

εδραιωθεί».

Πού βρίσκεται, σήμερα, ο κινηματογράφος ύστερα από 100 χρόνια ζωής;

«Μια από τις μεγαλύτερές μου ανησυχίες είναι η ομογενοποίηση του διεθνούς

κινηματογράφου. Κάποτε, έβλεπα πολλές ξένες ταινίες, αλλά τώρα δεν μπαίνουν

στην Αμερική. Βλέποντας ταινίες από άλλες χώρες δεν ενημερώνεσαι, μόνο,

καλλιτεχνικά, πολιτιστικά, αλλά μαθαίνεις και για την προσωπικότητα μιας

χώρας. Κι αυτό, δυστυχώς, είναι μια αξιοθρήνητη απώλεια».