Αναζήτηση
Με την ευκαιρία του γενικού ενθουσιασμού που έχει συνεπάρει ειδικά τους
κυβερνώντες μας, για την έγκριση της εισόδου μας στην Ευρωλάνδη ή Ζώνη Ευρώ
των 12 πλέον, ίσως θα έπρεπε να δούμε λίγο την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί
στην Πορτογαλία, όπου χιλιάδες οικογένειες βρίσκονται με τη «θηλιά στο λαιμό»
εξαιτίας της βεβιασμένης και άσχημα προετοιμασμένης εισόδου της Πορτογαλίας
στη Ζώνη Ευρώ, αλλά και της γενικής ευφορίας που επικρατούσε στην αγορά, η
οποία έβλεπε να πέφτουν τα επιτόκια και να δέχονται οι τράπεζες μεγαλύτερα
ανοίγματα στους λογαριασμούς.
Ένα πρώτο φαινόμενο που παρατηρήθηκε ήταν ο υπερκαταναλωτισμός σε είδη
πολυτελείας, τα οποία αποτελούν εξωτερικά σύμβολα κοινωνικής – οικονομικής
επιτυχίας (τζιπ 4Χ4, ρούχα σινιέ, κινητό κ.λπ.).
Το φαινόμενο αυτό έλαβε μεγαλύτερες ακόμη διαστάσεις και εκ της δημιουργίας
υπεραγορών – κολοσσών (Columbo, Vasco de Gamma), προϊόν επενδύσεων μεγάλων
Ομίλων που ποντάρισαν στην πορτογαλική οικονομία.
Ένα δεύτερο φαινόμενο που παρατηρήθηκε οφειλόταν στη γενική πτώση των
επιτοκίων, που συντελέσθηκε στο πλαίσιο της προετοιμασίας της εισόδου στη Ζώνη
Ευρώ, έτσι ώστε να βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο,
πράγμα που οδήγησε τα νοικοκυριά στις τράπεζες, με αύξηση των πιστώσεων για
κατανάλωση (γύρω στο 30%, Απρίλιος 1998 – Φεβρουάριος 2000) και για στεγαστικά
δάνεια (γύρω στο 80%, την ίδια περίοδο). Η αύξηση του χρέους των νοικοκυριών
και κατ’ επέκταση της χώρας κατέστησε ιδιαίτερα ευάλωτη την Πορτογαλία, που
δεν έχει πλέον, με την είσοδό της στη Ζώνη Ευρώ, καμία δυνατότητα παρέμβασης
στις τιμές συναλλάγματος (ισοτιμία) ή στα επιτόκια. Πράγματι η Πορτογαλία
(όπως και η Ελλάδα, στο μέλλον) δεν έχει τη δυνατότητα να τιθασεύσει την
καταναλωτική βουλιμία, όταν πρέπει, ανεβάζοντας, βάσει αυτόνομης στρατηγικής,
τα επιτόκιά της. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν συμπεριφέρονται ομοιόμορφα και
ταυτόχρονα οι Πορτογάλοι με τους Γάλλους ή τους Γερμανούς καταναλωτές (καθότι
υπάρχουν διαφορετικά πρότυπα καταναλωτικής συμπεριφοράς στους μεν και στους
δε).
Ταυτόχρονα δε, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προσαρμόζει την πολιτική των
επιτοκίων με βάση τις ανάγκες των οικονομιών της Γαλλίας – Γερμανίας, κατά
κύριο λόγο, που έχουν άλλωστε το μεγάλο ειδικό βάρος στο καλάθι του ευρώ, και
όχι με βάση τις ανάγκες οικονομιών όπως της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας ή της
Ελλάδας. Όλα τα παραπάνω είχαν και έχουν αποτέλεσμα, με τη ραγδαία αύξηση των
επιτοκίων στην Ευρώπη, εδώ και λίγους μήνες, πολλές οικογένειες στην
Πορτογαλία, να αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας, εφόσον είναι
υποχρεωμένες να εξοφλούν μεγαλύτερα ποσά, από τις οικονομικές δυνατότητές
τους, ταυτόχρονα δε να δανείζονται επιπλέον και να ζουν με προκαταβολές έναντι
των μισθών τους.
Ο περιορισμός της αποταμίευσης (πραγματική αντιστροφή της παραδοσιακής
αυξημένης ροπής προς αποταμίευση των Πορτογάλων) οφείλεται εν πολλοίς και στις
Τράπεζες, που δεν αξιολόγησαν ίσως τον κίνδυνο, που θεωρήθηκε χαμηλός, όσον
αφορά την καταναλωτική πίστη, διαφημίζοντας και προβάλλοντας όλα τα προϊόντα
τους με ασφυκτικό σχεδόν τρόπο, την εποχή που μέσω των συγχωνεύσεων αύξαναν
την τραπεζική τους βάση. Η μείωση της ζήτησης και ο περιορισμός της
αποταμίευσης θα μπορούσε να οδηγήσει σε ύφεση με καταστρεπτικά αποτελέσματα
για την πορτογαλική οικονομία, αλλά κυρίως για την κοινωνία της.
Με δεδομένο ότι η Ελλάδα και η Πορτογαλία προσομοιάζουν ως χώρες, από άποψη
πληθυσμιακή, οικονομική κ.λπ., καλό θα είναι να παραδειγματιστούμε από τον
πορτογαλική πορεία στη Ζώνη Ευρώ.
Ο Νικήτας Κακλαμάνης είναι βουλευτής της Ν.Δ. στην Α’ Αθηνών.
