Εκκεντρικοί πλούσιοι και διαταξικά τέρατα

Συνδετικός κρίκος στα πέντε ημιαυτόνομα μέρη του τελευταίου βιβλίου του Τζόναθαν Κόου είναι η Ρέιτσελ, ένα κορίτσι που παρακολουθούμε λίγο πολύ από τα έξι ώς τα είκοσι τρία του χρόνια. Επίσης είναι ενίοτε η αφηγήτρια αν και δεν είναι πάντοτε σαφές ποιων ακριβώς κομματιών του βιβλίου. Κατά τα άλλα, θα μπορούσε να πρόκειται για μια συλλογή από νουβέλες, εξού και ο υπότιτλος. Υπάρχουν και πολλά άλλα πρόσωπα που αίφνης εξαφανίζονται για να επανεμφανισθούν διακόσιες ή τριακόσιες σελίδες αργότερα και να περιπέσουν στην οριστική λήθη. Κάποιο λόγο, σκέφτομαι, θα έχει ο συγγραφέας για τις τόσες ελευθερίες που παίρνει. Εχουμε πάντως εδώ τον κλασικό Κόου, δημοφιλέστατο από το σύνολο των βιβλίων του (Πόλις): θυμωμένο με το νεοφιλελεύθερο μεταθατσερικό κατεστημένο, ανηλεώς σατιρικό κατά των κυρίαρχων θεσμών και της κουλτούρας των τελευταίων κυρίως δεκαετιών (Reality ΤV, offshore, ταινίες τρόμου, ακόμη και το Τέρας του Λοχνές αυτοπροσώπως σε σύγχρονες εκδοχές του). Υπάρχει βεβαίως κι ένα άλλο εύρημα που συνδέει χαλαρά τις ανεξάρτητες αφηγηματικές γραμμές του βιβλίου: ο αριθμός 11 του τίτλου. Παρελαύνουν το γνωστό 11 της πρωθυπουργικής κατοικίας στην Ντάουνινγκ Στριτ, το λεωφορείο υπ. αριθ. 11 στο Μπέρμιγχαμ που κυκλώνει την πόλη, και οι 11 υπώροφοι μιας μονοκατοικίας στο Τσέλσι που, σε μια απότομη στροφή της αφήγησης προς το τέλος, αποδεικνύεται ότι φιλοξενούν ορδές τερατωδών πλασμάτων. Υπάρχουν και άλλα πολλά ενδεκάρια πλην του γνωστότερου ίσως, αυτού της ποδοσφαιρικής ενδεκάδας.

Πρόκειται για αριθμολαγνεία; Δεν το γνωρίζω και πάντως δεν ανίχνευσα τον βαθύτερο συμβολισμό του αριθμού. Ο περίπλοκος καμβάς της πλοκής εκτείνεται άλλωστε σε τόσες κατευθύνσεις που ο αναγνώστης συχνά λησμονεί ότι η αρχική σύμβαση τού είχε υποσχεθεί ουσιώδη σύνδεση των επιμέρους ενοτήτων. Πρωτοσυναντούμε την εξάχρονη Ρέιτσελ σε μια σκηνή τρόμου σε ένα ζοφερό τοπίο κάπου κοντά στο Λιντς, όπου μέσα σε μια παγωμένη εκκλησία ο 14χρονος αδελφός της τής κάνει μια χοντρή πλάκα με φαντάσματα. Οι σκηνές τρόμου επανέρχονται αργότερα, λ.χ στα δέκα της χρόνια, με τη μιγάδα φίλη της Αλισον να θέλει να ξεδιαλύνει το μυστήριο μιας περιθωριακής επιθετικής νεαρής που φιλοξενεί στο μυστηριώδες σπίτι της χιλιάδες πουλιά και έναν κινέζο φυγάδα, παράνομο εργάτη μιας εφιαλτικής βιομηχανίας τροφίμων. Το ίδιο εκείνο καλοκαίρι του 2003 η Ρέιτσελ θα μάθει μέσω των παππούδων της για τον πόλεμο στο Ιράκ και τον θάνατο του εμπειρογνώμονος του ΟΗΕ Εντουαρντ Κέλι που είχε εμπλακεί στη γνωμάτευση για το χημικό οπλοστάσιο του Σαντάμ Χουσεΐν. Ο τρόμος (δημόσιος και ιδιωτικός) φαίνεται πως στοιχειώνει την κατά τα άλλα ομαλή ζωή της, γιατί εκτός από τις ποικίλες χιτσκοκικές αναφορές (στα «Πουλιά», στο «Ψυχώ»), έχουμε και την πρόσληψή της, μετά τις σπουδές της στην Οξφόρδη, στο ημιέρημο αχανές σπίτι μιας πολύ πλούσιας οικογένειας. Εκεί ασχολείται με τη μόρφωση των παιδιών, ταξιδεύοντας στον Εθνικό Δρυμό Κρούγκερ στη Νότια Αφρική ή στη Λωζάννη με ιδιωτικό αεροσκάφος, για να κάνει τις ασκήσεις μαθηματικών των παιδιών κατ’ εντολήν της ρωσοκιργίζιας συζύγου του ζάπλουτου πατέρα που διαθέτει παράνομους τραπεζικούς λογαριασμούς σε μερικές δεκάδες χώρες. Η Ρέιτσελ θα παραμείνει σε όλο το βιβλίο το ηθικό αντίβαρο στα εγκλήματα του χρήματος και των φορέων του.