Αναζήτηση
Για πενήντα χρόνια ήταν οι πρωταγωνιστές. Η πολιτική καριέρα και των δύο έκλεισε με το σχέδιο Ανάν πριν από τρία ακριβώς χρόνια. Ο ένας απογοητεύτηκε, ο άλλος πανηγύρισε με το αποτέλεσμα.
Γλαύκος Κληρίδης και Ραούφ Ντενκτάς μιλούν σήμερα στα «ΝΕΑ» για τα δημοψηφίσματα της 24ης Απριλίου του 2004.
Άλλωστε σε τρεις ημέρες είναι η τρίτη επέτειος των δημοψηφι- σμάτων.
Τον Ραούφ Ντενκτάς τον συνάντησα πριν από σχεδόν τρεις μήνες στο γραφείο του στην κατεχόμενη Λευκωσία. Κάθε τόσο έφτανε και μία ανθοδέσμη. Είχε τα γενέθλιά του και έκλεινε τα 83 του χρόνια. Τη συνέντευξη με τον Γλαύκο Κληρίδη την είχαμε διευθετήσει για λίγες μέρες αργότερα.
Δυστυχώς όμως εκείνη τη μέρα βρέθηκε στο νοσοκομείο. Και έτσι η συνέντευξη έγινε μόλις την περασμένη βδομάδα, πολύ κοντά και στα δικά του γενέθλια.
«Ευχαριστούμε τον Τάσσο»
Το ραντεβού με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς διευθετήθηκε εύκολα. Όταν βρισκόταν στην «εξουσία» η συνήθης απάντηση σε Ελληνοκυπρίους δημοσιογράφους ήταν «όχι». Τώρα ως «αντιπολίτευση» χρειάζεται μεγαλύτερο ακροατήριο. Ιδιαίτερα μετά το δημοψήφισμα στην Κύπρο που για πρώτη φορά δεν κατάφερε να περάσει την άποψή του στην Άγκυρα αλλά ούτε και έπεισε τους Τουρκοκυπρίους να ψηφίσουν “όχι”. Για τον Ραούφ Ντενκτάς το δημοψήφισμα δεν είναι μια υπόθεση που έχει τελειώσει. «Ευχαριστώ τον Παπαδόπουλο γιατί αν έλεγε “ναι”΄ ξέρετε τι θα γινόταν; Θα άρχιζε η αποχώρηση του τουρκικού στρατού από την Κύπρο, θα επιστρέφονταν εδάφη στους Ελληνοκυπρίους και εμείς μέσα σε πέντε με δέκα χρόνια θα ήμασταν μέσα στη χούφτα των Ελληνοκυπρίων χωρίς να μπορούμε να αντισταθούμε», λέει ο Τουρκοκύπριος ηγέτης. «Προς το παρόν μάς έσωσε», συμπλήρωσε αμέσως. «Προς το παρόν; Τι εννοείτε προς το παρόν, τι φοβάστε;», τον ρώτησα. «Όχι, δεν φοβάμαι. Όσο είναι (στην εξουσία) ο Παπαδόπουλους οι θέσεις των Τουρκοκυπρίων γίνονται καλύτερα κατανοητές από τη διεθνή κοινότητα», απάντησε.
Η εκτίμησή του πάντως είναι ότι και ο πρώην Πρόεδρος της Κύπρου Γλαύκος Κληρίδης να ήταν στην εξουσία την περίοδο του δημοψηφίσματος και εκείνος θα έλεγε “όχι”. «Αλλά ο Κληρίδης είναι έξυπνος άνθρωπος, πάντα κατάφερνε να παρουσιάζει εμένα ως αδιάλλακτο». Τι εννοείτε, ότι ο κ. Παπαδόπουλος δεν είναι έξυπνος; τον ρώτησα. «Επειδή είναι κοντόφθαλμος χρησιμοποιεί λάθος το μυαλό του, χρειάζεται ελαστικότητα την οποία δεν έχει ο Παπαδόπουλος, ενώ ο Κληρίδης την είχε», λέει ο Τουρκοκύπριος ηγέτης.
ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟΚΥΠΡΙΟ ΠΡΟΕΔΡΟ
«Αν έλεγε “ναι”΄ στο σχέδιο Ανάν θα άρχιζε η αποχώρηση του τουρκικού στρατού από την Κύπρο, θα επιστρέφονταν εδάφη και εμείς μέσα σε πέντε με δέκα χρόνια θα ήμασταν μέσα στη χούφτα των Ελληνοκυπρίων»
«Μου ζήτησαν να τζογάρω». «Επειδή γνωρίζω πολύ καλά τον Παπαδόπουλο ούτε για μια στιγμή δεν μου πέρασε από το μυαλό ότι θα μπορούσε να πει ναι», λέει ο Ραούφ Ντενκτάς και αποκαλύπτει ένα περιστατικό με τον συνεργάτη του γ.γ. του ΟΗΕ Άλβαρο Ντε Σότο. «Ήρθε μια μέρα ο Ντε Σότο και μου είπε: Οι Ελληνοκύπριοι θα πουν ναι, αν εσύ πεις όχι θα βρεθείς σε δύσκολη θέση και εσύ και η Άγκυρα. Θα δεις ότι θα πουν “όχι”, είπα τότε στον Ντε Σότο. Και ο Ντε Σότο μου είπε: τότε πες εσύ “ναι” και δοκίμασέ τους. Τότε εξήγησα στον Ντε Σότο πως ο δικός μου στόχος είναι μια λύση δύο κρατών με εγγυήτρια δύναμη την Τουρκία. Αν έλεγα “ναι” τότε είναι σαν να εγκατέλειπα αυτό τον στόχο. Μάλιστα τον ρώτησα, στην περίπτωση που εγώ έλεγα “ναι” και οι Ελληνοκύπριοι “όχι”, αν ο ΟΗΕ και ο ίδιος θα στήριζαν το αίτημα για αναγνώριση ξεχωριστού κράτους των Τουρκοκυπρίων. Αν θα στηρίξεις αυτό το αίτημα τότε θα πω “ναι”, του είπα. Η απάντησή του ήταν “όχι”. Επομένως ούτε κι εγώ μπορώ να παίξω τζόγο, του απάντησα».
ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΚΟ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟ
«Επειδή ήξερε ότι θα έλεγα όχι στο σχέδιο έκανε ό,τι χρειαζόταν για να λυτρωθεί από μένα»
«Με πέταξε από την εξουσία». Για σαράντα χρόνια ο Ραούφ Ντενκτάς ως ηγέτης των Τουρκοκυπρίων είχε την απόλυτη στήριξη της Άγκυρας σε όλες του τις κινήσεις, μέχρι την ώρα που έφτασε στην εξουσία ο Ταγίπ Ερντογάν. Εν μια νυκτί βρέθηκε εκτός παιχνιδιού. Κι όμως ο Τουρκοκύπριος ηγέτης αποφεύγει να χρησιμοποιήσει σκληρούς χαρακτηρισμούς για τον Τούρκο πρωθυπουργό. Δεν μπορεί όμως και να κρύψει και αυτά που σκέπτεται: «Είναι φανερό ότι δυσαρεστούν τον κ. Ερντογάν αυτά που λέω, αλλά ως πρωθυπουργός που είναι θα έπρεπε να είναι ψύχραιμος».
Ο Ραούφ Ντενκτάς ενοχλείται από τις συχνές δηλώσεις του Τούρκου πρωθυπουργού εναντίον του. «Μην κάνετε πολιτική εκστρατεία στην Τουρκία, κ. Ντενκτάς, κάντε στη χώρα σας», τον καλεί συχνά τον τελευταίο καιρό ο Ταγίπ Ερντογάν. «Έχουμε διαφορετικές απόψεις, αλλά δεν αφήσαμε κανέναν να το αισθανθεί, τα διευθετήσαμε πίσω από τις κλειστές πόρτες», μου λέει ο Ραούφ Ντενκτάς, αν και δεν διστάζει να πει ανοιχτά σε τι διαφωνεί με τον Τούρκο πρωθυπουργό: στο σχέδιο Ανάν. «Αποδεχόμενος το σχέδιο του γ.γ. του ΟΗΕ ο κ. Ερντογάν έδειξε σε όλη τη διεθνή κοινότητα ότι είναι έτοιμος να κάνει υποχωρήσεις στο Κυπριακό», λέει και εκφράζει το μεγαλύτερο παράπονό του: «Επειδή ήξερε ότι θα έλεγα όχι στο σχέδιο έκανε ό,τι χρειαζόταν για να λυτρωθεί από μένα», εννοώντας ότι τον πέταξε από την «εξουσία». «Τι έκανε δηλαδή, κ. Ντενκτάς;» τον ρώτησα. «Πριν από το δημοψήφισμα δήλωνε συνέχεια πως για σαράντα χρόνια ακολουθείτο λάθος πολιτική και πως τώρα θα κάνει το σωστό», απάντησε, αποφεύγοντας και πάλι να χρησιμοποιήσει χαρακτηρισμούς. Η απαίτηση του Ραούφ Ντενκτάς είναι να θέσει η Τουρκία και οι Τουρκοκύπριοι τις κόκκινες γραμμές τους στο Κυπριακό. «Ποια είναι αυτή η φόρμουλα; Δύο ισοτιμα κυρίαρχα κράτη στην Κύπρο, δύο λαοί, με εγγυήσεις από την Ελλάδα και την Τουρκία για να εξασφαλιστεί η ισορροπία. Μια συμφωνία που δεν περιλαμβάνει αυτά είναι απαράδεκτη, Αυτές πρέπει να είναι οι κόκκινες γραμμές», υποστηρίζει ο Ραούφ Ντενκτάς.
«Κίνδυνος για διαίρεση της Κύπρου»
«Δίνει την εντύπωση του αδιάλλακτου», λέει για τον Πρόεδρο της Κύπρου.
Τον συνάντησα στο γραφείο του στην οδό Κυρηνείας στη Λευκωσία. Μου φάνηκε πολύ ταλαιπωρημένος αλλά με πλήρη διαύγεια. «Από τότε που αποσύρθηκα από την ενεργό πολιτική δεν κάνω δηλώσεις στον Τύπο, τίποτα δεν σχολιάζω αλλά σε σας κάνω σήμερα μια εξαίρεση», μου είπε. Στις 24 Απριλίου, τρίτη επέτειο των δημοψηφισμάτων, κλείνει τα 88 του χρόνια. Και όχι μόνο. Εκείνη τη μέρα θα έχει εκδοθεί και το καινούργιο του βιβλίο «Ντοκουμέντα μιας εποχής», δώρο για τα γενέθλιά του. Μας έφεραν το καφεδάκι μας και άρχισε να αναλύει τις σκέψεις του. Τρία χρόνια μετά το δημοψήφισμα τι έχει να καταθέσει; Τότε είχε στηρίξει το σχέδιο Ανάν και μάλιστα είχε δηλώσει πως «αν το απορρίψουμε θα είναι ένας βαθύς γκρεμός που δεν ξέρουμε πού θα είναι ο πυθμένας του».
ΓΙΑ ΤΗ ΛΥΣΗ
«Είναι λάθος να νομίζουμε πως η διευθέτηση του Κυπριακού πρέπει να είναι δικαίωση της μίας πλευράς»
«Μακροπρόθεσμα». Σήμερα, κ. Κληρίδη, μπορείτε να μας πείτε ποιος είναι ο πυθμένας του; «Υπάρχει ένας κίνδυνος ο χρόνος να επιφέρει αυτό που αποφύγαμε τόσα χρόνια, τη διαίρεση της Κύπρου». Ο Γλαύκος Κληρίδης αναλύει τη σκέψη του: «Δεν είναι θέμα ωρών ή μηνών. Το θέμα είναι μακροπρόθεσμα τι θα συμβεί. Εάν συνεχίσουμε εμείς ή οι Τουρκοκύπριοι να απορρίπτουμε διάφορες λύσεις που υπεβλήθησαν από τους γ.γ. του ΟΗΕ θα δημιουργηθεί η εντύπωση ότι δεν υπάρχει τρόπος να βρεθεί συναινετική λύση του προβλήματος, όπως προβλέπουν τα ψηφίσματα του διεθνούς οργανισμού. Και αυτό θα οδηγήσει σταδιακά στην εντύπωση ότι η μόνη λύση είναι το διαζύγιο μεταξύ των δύο πλευρών που θα σημαίνει σε πρώτο στάδιο, κάποια αναγνώριση νομιμότητας στο “τουρκοκυπριακό καθεστώς Βορείου Κύπρου” και σε πάροδο μερικών ετών ίσως σε αναγνώριση δύο κυρίαρχων κρατών εντός της Κύπρου». Ο Γλαύκος Κληρίδης δηλώνει ότι «μόνο συναινετική μπορεί να είναι η λύση στο Κυπριακό επειδή τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας δεν ελήφθησαν κάτω από το Κεφάλαιο 7 που εξουσιοδοτεί το Συμβούλιο Ασφαλείας να πάρει μέτρα εναντίον εκείνου που δεν συμμορφώνεται με τα ψηφίσματά του». Και μάλιστα ο τέως πρόεδρος της Κύπρου προειδοποιεί: «Εδώ έγκειται το λάθος: εις το ότι νομίζουμε πως η διευθέτηση του Κυπριακού πρέπει να είναι δικαίωση της μίας πλευράς».
«Πίστευα ότι θα βοηθούσα». O Γλαύκος Κληρίδης λέει πως όσο ο ίδιος βρισκόταν στην εξουσία πίστευε ότι θα περνούσε το σχέδιο Ανάν επειδή το υποστήριζε και ο ΔΗΣΥ και το ΑΚΕΛ. Γι΄ αυτό και είχε προτείνει την επανεκλογή του για άλλους 16 μήνες: για να εγκριθεί το σχέδιο και να αρχίσει να λειτουργεί. «Πίστευα ότι μπορούσα να βοηθήσω».
Πότε αρχίσατε να πιστεύετε ότι δεν θα περάσει το σχέδιο κ. Κληρίδη; «Όταν έφυγα από τη διακυβέρνηση έβλεπα ότι άρχισε να δημιουργείται μια κοινή γνώμη για απόρριψη του σχεδίου και με βάση την παραπληροφόρηση». Δηλαδή εννοείτε ότι επηρέασε το γεγονός ότι φύγατε από την εξουσία, κ. Κληρίδη; «Ασφαλώς επηρέασε διότι δεν υπήρχε παρέμβαση για διόρθωση της παραπληροφόρη- σης», είπε ο τέως πρόεδρος της Κύπρου αφήνοντας σαφή αιχμή κατά του Προέδρου Παπαδόπουλου.
Ο τέως πρόεδρος της Κύπρου είναι προσεκτικός. Ξεκαθαρίζει από την αρχή ότι δεν κρίνει ή επικρίνει «πρώην και νυν Προέδρους». Ωστόσο δεν διστάζει να πει για τον Τάσσο Παπαδόπουλο πως «δημιουργήθηκε
ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΑΣΣΟ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟ
«Είχε μια διάθεση αδιαλλαξίας παρά το ότι ο ίδιος έλεγε ότι ήταν έτοιμος να διαπραγματευτεί εντός των παραμέτρων του σχεδίου»
η εντύπωση ότι υπήρχε αδιαλλαξία, όχι μόνο εκ μέρους του κ. Ντενκτάς αλλά και εκ μέρους της δικής μας πλευράς». Εννοείτε ότι δημιουργήθηκε αυτή η εντύπωση για τον Πρόεδρο Παπαδόπουλο επειδή απέρριψε το σχέδιο Ανάν, κ. Κληρίδη; «Νομίζω ότι υπήρχε και νωρίτερα, ότι είχε μια διάθεση αδιαλλαξίας παρά το ότι ο ίδιος έλεγε ότι ήταν έτοιμος να διαπραγματευτεί εντός των παραμέτρων του σχεδίου».
Δύο συμβουλές. Ο Γλαύκος Κληρίδης έχει και δύο συμβουλές προς τον κ. Παπαδόπουλο. Η πρώτη: «Ο Πρόεδρος μιας μικρής χώρας πρέπει να αποφεύγει να έρχεται σε αντιπαράθεση. Υπάρχει τρόπος να γίνεται αυτό. Εγώ πολλές φορές διαφώνησα με γ. γραμματείς των Ηνωμένων Εθνών αλλά όχι δημόσια. Με επιστολές». Η δεύτερη: «Η μη διαπραγμάτευση και οι δυσκολίες να αρχίσει μια διαπραγμάτευση δημιουργεί την εντύπωση και για τις δύο πλευρές ότι δεν υπάρχει πολιτική βούληση για τη λύση του προβλήματος, ανεξάρτητα αν κάποτε λένε ότι ευθύνεται η ελληνοκυπριακή ή τουρκοκυπριακή πλευρά. Και αυτό δημιουργεί έναν τεράστιο κίνδυνο για το μέλλον της Κύπρου».
Τελικά ο Γλαύκος Κληρίδης δεν ήπιε τον καφέ του. Ξεκουράστηκε λίγο στον καναπέ. Πήρε το μπαστούνι του και έφυγε πριν από μένα.
«Υπήρξε έντονη παραπληροφόρηση κατά του σχεδίου Ανάν»
