Αναζήτηση
Φως στην «άγνωστη» ιστορία των Ρωμανιωτών – των ελληνόφωνων Εβραίων- επιχειρεί να ρίξει ο φωτογράφοςερευνητής Βίνσεντ Τζιορντάνο
Μια εγκυμονούσα με ψεύτικα χαρτιά ταξιδεύει από τα Γιάννινα στην Αθήνα για να γεννήσει. Όταν θα φύγει δεν θα μπορέσει να πάρει εύκολα το μωρό της, καθώς το παιδί έχει δηλωθεί με τα πραγματικά του στοιχεία. Σε μια άλλη γωνιά της Αθήνας, ένας άνδρας που δουλεύει σε νοσοκομείο επιχειρεί να σώσει 15 ανθρώπους. Και ενώ έχει καταφέρει να τους εξασφαλίσει πλαστά χαρτιά για να διαφύγουν, ο ίδιος συλλαμβάνεται με τη λίστα στα χέρια και καταλήγει για οκτώ μήνες σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Είναι μόνο δύο από τις εκατοντάδες ιστορίες των Ρωμανιωτών. Των ελληνόφωνων Εβραίων, που κινδύνευσαν να βρεθούν στους θαλάμους αερίων στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και γλίτωσαν στο παρά πέντε.
Άνθρωποι της διπλανής πόρτας, που ζουν στην Ελλάδα εδώ και 2.300 χρόνια. Κι όμως, παραμένουν άγνωστοι.
Σε αυτό το παλαιότερο τμήμα του εβραϊκού στοιχείου στην Ελλάδα, είναι αφιερωμένη η δεκαετής έρευνα του φωτογράφου και ερευνητή Βίνσεντ Τζιορντάνο, που άρχισε από μια φωτογραφία μιας ρωμανιώτικης συναγωγής στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης για να τον οδηγήσει σε μια περιπέτεια με τελικό προορισμό τα Γιάννινα, όπου έχει απομείνει ένας μικρός αλλά δραστήριος πυρήνας Ρωμανιωτών. Και μαζί, στην ανακάλυψη μιας γλώσσας και εθίμων που κινδυνεύουν να χαθούν με το πέρασμα των αιώνων.
«Στην Ελλάδα το Ολοκαύτωμα είναι παρεξηγημένο και ο κόσμος δεν γνωρίζει τι συνέβη. Ξέρει τι έγινε στην Πολωνία, την Τσεχία, τη Γερμανία, αλλά δεν ξέρει πως σχεδόν το 90% των Εβραίων που ζούσαν στην Ελλάδα πέθαναν. Και να σκεφτείτε πως αριθμητικά μπορεί να μην είναι τόσο πολλοί, δεδομένου ότι ο ελληνικός πληθυσμός δεν είναι μεγάλος, αποτελεί όμως το μεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρώπη, παρά το γεγονός πως οι Εβραίοι ήταν πολύ καλά αφομοιωμένοι σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και οι Έλληνες τους βοήθησαν», λέει στα «ΝΕΑ» ο εκτός των άλλων υπότροφος του Ιδρύματος Fullbright, Βίνσεντ Τζιορντάνο.
Τι έκανε, όμως, έναν ιταλικής καταγωγής φωτογράφο που ζει στη Νέα Υόρκη να ασχοληθεί με τους Ρωμανιώτες; «Οι παραδόσεις τους, που διαφέρουν πολύ από εκείνες άλλων εβραϊκών κοινοτήτων. Για παράδειγμα, οι Ρωμανιώτες κατά τη διάρκεια της λειτουργίας προσθέτουν προσευχές στα ελληνικά ή εσωτερικά διαμορφώνουν διαφορετικά τις συναγωγές τους. Και το ότι μέσα από αυτούς τους ανθρώπους συναντιούνται δύο σημαντικά κεφάλαια της παγκόσμιας Ιστορίας, που έχουν παίξει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στον δυτικό πολιτισμό: η εβραϊκή και η ελληνική Ιστορία», εξηγεί ο ερευνητής φωτογράφος που τράβηξε χιλιάδες ασπρόμαυρες φωτογραφίες από τα Γιάννινα και τη Νέα Υόρκη, συναγωγές, πορτρέτα Ρωμανιωτών και στιγμές θρησκευτικής κατάνυξης, τα οποία κατέγραψε σε ένα βίντεοπολύτιμο ντοκουμέντο.
Γιατί «εξαφανίζονται» οι Ρωμανιώτες;
Πρώτον, διότι η παράδοσή τους είναι κυρίως προφορική, οπότε δεν είναι και εύκολο να διασωθεί. Δεύτερον, διότι έχουν διασπαρεί σε διαφορετικές χώρες, στις οποίες πλέον αφομοιώνονται. Και, τρίτον, υπάρχουν μελετητές που υποστηρίζουν πως οι παραδόσεις των Ρωμανιωτών έχουν πεθάνει εδώ και 500 χρόνια, όταν εμφανίστηκαν οι Σεφαραδίτες, που ήταν περισσότερο καλλιεργημένοι- γιατροί, δικηγόροι, μαθηματικοί- οπότε και κατά κάποιον τρόπο «επέβαλαν» τον δικό τους τρόπο στη λειτουργία. Οι Ρωμανιώτες όμως των Ιωαννίνων- για παράδειγμαόντας γεωγραφικά απομονωμένοι διατήρησαν την παράδοσή τους.
Πόσοι γνωρίζουν, ας πούμε, πως απέναντι από τη μεγάλη Συναγωγή της Αθήνας στην οδό Μελιδώνη υπάρχει η παλιά ρωμανιώτικη;
ΙΝFΟ
Παρουσίαση της έρευνας «Ρωμανιώτες, 2.300 χρόνια Ελλήνων Εβραίων» του Βίνσεντ Τζιορντάνο, με φωτογραφικό υλικό και βίντεο. Στις 27 Απριλίου ώρα 20.00, στην Ελληνοαμερικανική Ένωση (Μασσαλίας 22).
Για την Ιστορία
300-250 π.Χ.
Ο πρώτος Εβραίος που αναφέρεται στην Ελλάδα είναι ο δούλος Μόσχον Μοσχίωνος, στον Ωρωπό.
2ος αι. π.Χ.
Ο Υρκανός- αρχηγός της εβραϊκής κοινότητας της Αθήνας- τιμάται με άγαλμα στην Αρχαία Αγορά.
1ος αι. π.Χ.
Η πρώτη συναγωγή σε ευρωπαϊκό έδαφος, στη Δήλο.
70 μ.Χ.
Οι πρώτοι Εβραίοι φτάνουν στα Γιάννινα.
1492:
Φτάνουν οι Σεφαραδίτες (ισπανοεβραίοι). Στα οθωμανικά χρόνια ο Λευκός Πύργος αποτελεί όριο της εβραϊκής συνοικίας.
80.000
Εβραίοι ζούσαν στην Ελλάδα πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. 10.000
επιβίωσαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
12.898
πολέμησαν με τον ελληνικό στρατό
