Το ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα είναι διανεμητικό. Δηλαδή, θεωρητικά, οι τρέχουσες συντάξεις πληρώνονται από τις εισφορές των εργαζομένων. Τα συστήματα αυτά λειτουργούν καλά όταν υπάρχουν πολλοί εργαζόμενοι και λίγοι συνταξιούχοι, αλλά αρχίζουν να έχουν προβλήματα όταν η σχέση αυτή αλλάξει. Λόγω της ραγδαίας μείωσης των γεννήσεων και της αύξησης του προσδόκιμου της επιβίωσης, το συνταξιοδοτικό μας σύστημα άρχισε να δέχεται σοβαρές πιέσεις τις τελευταίες δεκαετίες.
Κατά την περίοδο της κρίσης έγιναν πολλές περικοπές στις συντάξεις, αλλά και πολλές μεταρρυθμίσεις του Ασφαλιστικού. Η συνταξιοδοτική δαπάνη έπεσε στο 14% του ΑΕΠ από 18%, ενώ ο προϋπολογισμός καλύπτει τώρα το 6% των ελλειμμάτων του συστήματος από 10%.
Είναι το σύστημά μας βιώσιμο; Σύμφωνα με το Ageing Report της ΕΕ, σταδιακά η συνταξιοδοτική δαπάνη θα μειωθεί στο 12% του ΑΕΠ το 2070 και το έλλειμμα του ασφαλιστικού συστήματος ως ποσοστό του ΑΕΠ θα μειωθεί περίπου στο μισό από ό,τι σήμερα.
Επομένως, το σύστημα είναι βιώσιμο. Ομως, αυτό προϋποθέτει την τήρηση των ψηφισμένων νομοθετικών διατάξεων. Μία από αυτές συνδέει αυτόματα ανά τριετία την αναπροσαρμογή των ορίων συνταξιοδότησης με τη μεταβολή του προσδόκιμου της επιβίωσης στα 65 έτη.
Η αυτόματη μεταβολή των ορίων συνταξιοδότησης, αν και εξαιρετικά αντιδημοφιλής, θεωρείται εξαιρετικά αποτελεσματική από τους διεθνείς οργανισμούς. Αν σε μια χώρα, όπως η Ελλάδα, όπου το προσδόκιμο της επιβίωσης ενός συνταξιούχου κατά τη στιγμή της συνταξιοδότησης είναι περίπου είκοσι έτη και ο μέσος συνταξιούχος έχει 35 χρόνια ασφάλισης, χονδρικά η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης κατά ένα έτος αυξάνει τις ασφαλιστικές εισφορές κατά περίπου 3% και μειώνει τη συνταξιοδοτική δαπάνη κατά 5%.
Στην Ελλάδα μπορείς να πάρεις σύνταξη τόσο πλήρη (με 40 χρόνια ασφάλισης) όσο και μειωμένη (με περισσότερα από 15 αλλά λιγότερα από 40 έτη ασφάλισης) όταν γίνεις 62 ετών. Στα 67 μπορείς να λαμβάνεις πλήρη εθνική σύνταξη και με λιγότερα από 40 χρόνια ασφάλισης. Σε περίπτωση πρόωρης συνταξιοδότησης η μέγιστη μείωση στην εθνική σύνταξη είναι ίση με το ένα τέταρτό της.
Ακούγεται το επιχείρημα ότι εφόσον έχουμε πλεονάσματα στον προϋπολογισμό δεν υπάρχει λόγος να αυξηθούν τα όρια συνταξιοδότησης. Το Ageing Report εκτιμά το ετήσιο κόστος του σε περίπου 0,4% του ΑΕΠ (σχεδόν 1 δισ. ευρώ).
Ομως, αυτό το 0,4% δεν ισχύει μόνο για μία χρονιά, αλλά για πάντα, και υπό την προϋπόθεση ότι τα όρια συνταξιοδότησης θα μεταβληθούν το 2030 σύμφωνα με τη μεταβολή του προσδόκιμου της επιβίωσης κατά την περίοδο 2027–2030. Διαφορετικά, το ετήσιο κόστος από το 2030 και μετά είναι περίπου το διπλάσιο κ.ο.κ.
Οταν ληφθεί απόφαση για τα όρια συνταξιοδότησης, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η Ελλάδα έχει τόσο τον υψηλότερο λόγο χρέους/ΑΕΠ όσο και την υψηλότερη χρηματοδότηση του Συνταξιοδοτικού από τον κρατικό προϋπολογισμό μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Αυτά θα επιβαρύνουν τις νεότερες γενιές. Δεν είναι δίκαιο να τους προσθέτουμε και άλλα βάρη.
